Ekonomik Coğrafyanın Kapsam ve Gelişimi

Ekonomik coğrafya, dünya üzerindeki çeşitli doğal kaynakların dağılışını ve bu kaynakların insan tarafından kullanılışını konu alan bilim dalıdır.

Yeni Ekonomik Coğrafya Teorisi'nin temel konusu, firmalar açısından ilgili çekici olan ve tercih edilen yerleşim yerlerinin özelliklerini belirlemeye çalışmak ve ekonomik aktivitelerde coğrafi yapının önemini açıklamaktır.

Coğrafi ekonomi, köklerini uluslararası iktisat teorisinden alarak bir yöntem geliştirmeye çalışan iktisat dalıdır.

Ekonomik coğrafya; ekonomik farklılıkları, yerler arasındaki eşitsizliği, endüstriyel ve bölgesel gelişimin politik, kültürel, sosyal ve tarihsel boyutlarını, küresel ve yerel ekonomik ilişkileri ve bunların firmalar, endüstriler ve bölgeler açısından önemini, dünyadaki eşitsizliğin nedenlerini ve sonuçlarını incelemektedir.

Ölçek; yerel, bölgesel, ulusal ve küresel boyutta ortaya çıkan faaliyetlerin değişik coğrafi seviyelerini belirtir.

Ekonomik coğrafyacılar tarafından sıkça kullanılan mekânsal ölçekler şunlardır:

• Küresel ölçek
• Makro bölgesel ölçek (Güneydoğu Asya, Orta Avrupa, Kuzey Amerika)
• Ulusal ölçek (Türkiye, Almanya, İtalya, Fransa, Japonya)
• Bölgesel ölçek (Doğu Anadolu, Kaliforniya)
• Yerel ölçek (Çukurova, Ihlara Vadisi, Silikon Vadisi)
• Yaşam yerleri (iş yerleri ve yaşam alanları).

Mekân kavramı ile ilişkili bileşenler de şu şekilde özetlenebilir: 

• Bölgesellik ve form (belli bir ülkenin bölgesel yapısı)
• Konum (belli bir ülkenin dünya üzerindeki
  konumu)
• Dünya üzerindeki akımlar (ülkeler arasındaki ticari akımlar)
• Kapitalist sistemin gerçeklerinden biri olan eşitsiz mekân.

Giderek derinleşen ve çok boyutlu hâle gelen küreselleşme süreci, ülkelere büyüme ve gelişme yönünde önemli fırsatlar sunduğu gibi, bazı tehdit ve riskleri de beraberinde getirmektedir. Bu durum eşitsiz ya da dengesiz kalkınma olarak adlandırılır. 

Heinrich Von Unen ve Alfred Weber tarafından geliştirilen mekân teorilerinin amaçları; çiftliklerin, fabrikaların ve şehirlerin coğrafi zenginlikleri ve ulaşım olanakları var iken en verimli işletilebilmesi için uygun yerin seçilmesidir.

1960’lı yılların sonlarından itibaren ekonomik coğrafyacılar yeni çalışma alanlarının arayışına girmişlerdir. Bu arayışta, o dönemlerde etkili olan jeopolitik çatışmalar, çevresel ve politik krizler, 1960’ların sosyal kargaşa ortamı ve 1970’lerdeki küresel ekonomik yavaşlama etkili olmuştur.

1990 sonrası ekonomik coğrafyada 70’li yıllarda yaşanan krizlerin etkisi ile ortaya çıkan çeşitli kaymaların etkisi görülmektedir.

Dünya sistem teorisi, dünyanın merkez ve çevre olarak bölündüğünü ve bunlar arasında yapısal ve kurumsallaşmış bir iş bölümü olduğunu savunur.

Üretimin gerçekleşmesi için üretim faktörleri olarak adlandırılan toprak (doğal kaynaklar), sermaye, emek ve girişimcilik bir araya gelmelidir.

Ulusların tercih etmek zorunda oldukları iktisadi sistemler; feodalizm, kapitalizm, sosyalizm ya da karma ekonomik sistemdir.

Kapitalizmde, devlete özel mülkiyet haklarını korumak, hukuki düzeni sağlamak ve sistemi dışsal saldırılardan korumakla sınırlı çok küçük bir rol verilmektedir.

Kapitalizm üretimin salt kâr amacı güdülerek yapıldığı ve bu artı değerin de pazarda satıldığı büyük bir ekonomik sistemin adıdır.

Ekonomik coğrafyanın gelişimine yön veren 4 temel teorik yaklaşım vardır.

Davranışsal yaklaşım; satın alma ve tüketim faaliyetlerimizi incelerken ekonomik modellere ek olarak teknolojik, psikolojik ve sosyolojik etkenlerin de içinde olduğu teorilerin ortaya atılması gerektiğini savunan yaklaşımdır.

Yapısalcı yaklaşım; davranışsal yaklaşımın aksine Marksist politik iktisat yaklaşımı, sosyal ilişkileri analizin merkezine yerleştirerek, sınıf kavramına vurgu yapmıştır. 

Post yapısalcı yaklaşımda, Marksist iktisatçılar tarafından yapılan sınıf vurgusunun yerini cinsiyet, ırk, yaş, din ve kültür gibi kavramlar almıştır.