EKONOMİK COĞRAFYA - Deneme Sınavı - 9

Doğal kaynaklara sahip olmak bir ülke ekonomisi ve ülkenin kalkınması için önemli bir olanaktır. Ülkeler kalkınma hamlelerini sahip oldukları kaynaklara göre şekillendirmekte ve sahip oldukları kaynağın önem derecesine göre dış finansman olanaklarına kolayca ulaşmaktadırlar. Kalkınma sürecinin ilk aşamasında doğal kaynak sahipliği ülkeye ciddi miktarda doğrudan yabancı sermaye yatırımı ve teknoloji çekerek bu sektörün cazibesini artırmaktadır. Doğal kaynaklar ülke ekonomisi için itici güç haline gelmektedir.

Az gelişmiş bölgelerde, özellikle Afrika’daki bazı ülkelerde, ormanlar en önemli birincil enerji kaynağıdır. Bu ülkelerde diğer enerji kaynaklarının yetersizliği ve gerekli altyapının olmayışı, satın alma gücünün düşüklüğü, ormanlardan faydalanmanın kömür, petrol ve doğalgaza göre nispeten ucuz olması, ormanlar üzerindeki baskıyı arttırmaktadır. Bu ülkelerin ormana daha fazla ihtiyacı olmasına karşılık ormanların korunması noktasındaki bilinç, gelişmiş ülkelere göre daha düşüktür. Dünyada ve özellikle az gelişmiş ülkelerde orman alanları üzerindeki baskıyı azaltmada eğitim ve diğer sosyal faaliyetlerle ve gerekse cezai yaptırımlarla toplum bilincinin arttırılması, insanoğlunun, ekonominin ve dünyanın geleceği bakımından önemlidir.

Az gelişmiş bölgelerde, özellikle Afrika’daki bazı ülkelerde, ormanlar en önemli birincil enerji kaynağıdır. Bu ülkelerde diğer enerji kaynaklarının yetersizliği ve gerekli altyapının olmayışı, satın alma gücünün düşüklüğü, ormanlardan faydalanmanın kömür, petrol ve doğalgaza göre nispeten ucuz olması, ormanlar üzerindeki baskıyı arttırmaktadır. Bu ülkelerin ormana daha fazla ihtiyacı olmasına karşılık ormanların korunması noktasındaki bilinç, gelişmiş ülkelere göre daha düşüktür. Dünyada ve özellikle az gelişmiş ülkelerde orman alanları üzerindeki baskıyı azaltmada eğitim ve diğer sosyal faaliyetlerle ve gerekse cezai yaptırımlarla toplum bilincinin arttırılması, insanoğlunun, ekonominin ve dünyanın geleceği bakımından önemlidir.

İşletmenin amacı ürünlerini, tedarik zincirinde değer ekleyerek pazara istenilen özellikte, istenilen miktarda, doğru zamanda ve rekabetçi bir fiyattan ulaştırmaktır.

Tedarik zincirindeki parasal akış ise ödeme planı gibi bilgileri içermektedir. Malzeme ise tedarikçilerden tüketicilere, ileriye doğru akışı söz konusu iken parasal akışın ise tüketicilerden geriye doğru akışı söz konusudur. Bilgi ise iki yönde hareket etmektedir.

Distribütörler/toptancılar tedarik zincirinde ürünlerin teslim alındığı, sınıflandırıldığı, stoka kaldırıldığı ve stoktan alındığı, gönderildiği tesislerdir.

Üretim işletmesi tedarik zinciri tedarikçiler, üreticiler, toptancılar, perakendeciler ve nihai müşterilerden oluşmaktadır. Her ne kadar tedarik zincir yapısı bu şeklide ise de bir tedarik zincirinde sayılan düzeylerin tümünün bulunma zorunluluğu yoktur. Uygun tedarik zinciri tasarımı müşterinin ihtiyaçlarına ve bu ihtiyaçların nasıl karşılandığına bağlıdır.

Küresel tedarik zincirleri: Bu sistemde ürünlerin üretimi üretime yönelik tedarik ve üretim sonrası dağıtım işlemleri dünyaya yayılmış tesislerde geçekleştirilmektedir. Küresel tedarik zincirlerinde bu anlamda ülke sınırlarından bağımsız tedarik zincirleri söz konusudur.

Dünyanın farklı coğrafi bölgelerinde çeşitli parça üretiminde ve teknolojilerin geliştirilmesinde bazı ülkelerin öne çıktığı görülmektedir. İşletmeler bu tür kaynakları hızlı ve etkin biçimde kullanma ihtiyacını karşılamak amacıyla; araştırma, tasarım ve üretim faaliyetlerini bu tür coğrafi bölgelere yakın kurma çabasına girmektedirler. Bu anlamda Çin, Tayvan gibi küresel boyutta teknolojik parçaların üretiminin geçekleştirildiği bölgeler örnek olarak verilebilir. Bu konuya ilişkin olarak çok bilinen bir akıllı telefon üreticisinin, telefonunun üretimini deniz aşırı bir uzak doğu bölgesine kaydırması verilebilir. İşletme bu kararla, birçok donanım üreticisinin aynı bölgede olmasının yarattığı üretimde işlem ile tedarik esnekliği ve hızının avantajlarını elde etmeyi tercih ettiği söylenebilir.

Emek arz eden hanehalkları ile emek talep eden firmaların buluştuğu emek piyasasında, ücret ve istihdam düzeyi belirlenir.

Emek piyasasının beşinci özelliği, işçilerin pazarlık güçlerinin işverenlere göre göreceli olarak daha az olmasıdır. Çünkü iş arayanların sayısı çoğunlukla açık işlerin sayısından daha fazla olduğu için, bu iş koşullarının belirlenmesinde işveren lehine bir durumun ortaya çıkmasına yol açar. Ekonomi eksik istihdam durumunda olduğunda, konjonktürün daralmaya girdiği dönemlerde işsiz sayısı fazla olduğu için, bu durum işverenlerin geniş bir işsizler ordusu arasından seçim yapmasına imkân tanıyabilir ve böylece ücret düzeyi ve çalışma koşulları gibi çeşitli konularda pazarlık açısından işvereni isçiye göre daha kuvvetli yapabilir.

Çalışma kavramı, özellikle 18 ve 19. yüzyıllarda Sanayi Devriminden sonra düzenli olarak bir örgütte çalışma, istihdam edilme ve emeğin karşılığı olarak ücret ödeme olgusu olarak ortaya çıkmıştır.

Çalışma kavramı daha genel bir kavramdır. Hanehalkı içinde çoğunlukla kadın aile üyeleri tarafından yerine getirilen ev içindeki emeğe dayalı faaliyetin birçoğu ücretli değildir. İşte bu şekilde, bir ev hanımının evdeki faaliyetleri ya da bir öğrencinin dersi ile ilgili faaliyetleri çalışma kavramını ifade eder ve bu tür faaliyetlerin parasal bir karşılığı yoktur.

15. ve 16. yüzyıllarda insanlar ev içinde gündelik islerini yaparken, daha çok esirler ve köleler fizyolojik ihtiyaçlarını karşılayabilmek için çalışmaktaydılar. 18 yüzyılın özellikle son dönemlerine doğru tarım sektörünün ön plana çıkması ile ücretli çalışma dönemine geçiş süreci başlamıştır.

Esnek çalışma biçimleri işverenler lehinde bir iş ilişkisinin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Esnek çalışma biçimleri işçiler açısından ise, sürekli olmayan bir çalışma ortamı yaratabileceği ve böylece isçilerin güvencesiz olmasına yol açabileceği için isçiler açısından olumsuzluklar barındırmaktadır. Örneğin, esnek çalışma biçimlerinden evde çalışma biçiminde, evde çalışanlar kendi hesabına çalışanlar olarak kabul edilir. Hâlbuki bu şekilde çalışanların çoğu bir firma ile sözleşmeli olarak islerini evlerinde yapan ücretli çalışanlardır. Evde çalışanların kendi hesabına çalışan sınıfına sokulması firmaların istihdam ettikleri isçilere karşı olan yasal yükümlülüklerini yerine getirmemelerine imkân tanır. Böylece evde çalışanlar, kendi hesabına çalışanlar olarak kabul edilip iş sağlığı yasalarının kapsamı dışına çıkarılır; hastalık, işsizlik ve is göremezlik sigortalarından yararlanamazlar.

Sanayi üretiminin hâkim olduğu yapıda (Fordizmde), isçilerin işyerleri ile bağlantıları daha kuvvetlidir. Çünkü isçiler genellikle çalışma yaşantılarının önemli bir süresini aynı iste geçirme eğilimindedirler. Dolayısıyla böyle bir yapıda sendikal örgütlenme daha kolay ve daha fazladır.

Günümüzde dünya genelinde sendikaların karşı karşıya kaldığı en büyük sorun, sendikasız ve oldukça sömürülen iş gücünün giderek artmasıdır.

Emeği hareketliliğe sevk eden göç kararının çeşitli belirleyicileri vardır. Bunlar: Yaş, eğitim, işsizlik, uzaklık ve medeni durumdur. Yaş, göç kararını belirleyen faktörlerin basında gelmektedir. Genç yasta olanlar, ileri yaşta olanlara göre coğrafi olarak daha hareketlidirler. Yaşın artması ile hareketlilik azalmaktadır.

Göçmen işçilerin verdiği emek göçü kararı hem göç edeceği ülkeyi hem de göç ettiği kendi ülkesini etkileyebilecektir. Göçmen işçiler ulaştıkları ülkelerde büyümeye ve kalkınmaya katkıda bulunurlarken; asıl ülkeleri (kendi ülkeleri onların getirdikleri dövizlerden ve göç deneyimi sırasında edindikleri becerilerden büyük oranda faydalanabilecektir.

Doğal gaz, yenilenebilir kaynaklar arasında yer almaz. Çğnki doğal gaz, yenilemeyen bir kaynaktır.