EKONOMİK COĞRAFYA - Deneme Sınavı - 2

Sadece doğal kaynak zenginliklerine göre tasarlanan bir ekonomi, ekonomik kalkın­mayı başarısızlığa uğratacak ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Bu süreç, ülke ekonomisi­ni tek bir kaynağa ve sektöre bağlayan tüm ülkelerde farklı boyutlarda ortaya çıkmaktadır. İlk aşamada doğal kaynak yatırımları ve ihracatı nedeniyle ülkeye giren döviz, ülke para­sının aşırı değerlenmesine yol açarak ithalatı teşvik edip ihracatı zorlaştırmaktadır. Diğer taraftan en önemli sorun ülkedeki bütün yatırımların söz konusu doğal kaynakların oldu­ğu sektöre yönelmesidir. Ayrıca tarım ve sanayi ile ilgili sektörler düşük kârlar nedeniyle ilgiyi kaybederek ülke ekonomisi için (tedbir alınmazsa) “çöküş” olarak nitelendirilecek süreç başlayabilmektedir. Sonuçta tarım ve sanayinin öneminin azalmakta sadece doğal kaynağa bağlı bir ekonomi ortaya çıkmaktadır. Bu yapı literatürde “Hollanda Hastalığı (Dutch Disease) olarak bilinmektedir

Boru hatları daha çok petrol ve doğalgaz gibi fosil yakıtların üretim sahalarından tüketim bölgelerine aktarılmasında önemli bir tedarik aracı olarak kullanılsa da amonyak, alko­lü yakıtlar (etanol), hidrojen ve su gibi ürünler de boru hatları ile nakledilebilmektedir. Enerji tedariğinde önemli bir araç olan boru hatlarının inşası büyük yatımları ve firma­ların/ülkelerin işbirliklerini gerektirmektedir. Boru hatlarının işletmeye açıldıktan sonra etkin ve rantabl kullanılmasını etkileyen ekonomik, sosyal, siyasal, güvenlik, askeri, diplo­matik ve coğrafi olmak üzere pek çok unsur vardır.

Çevre üzerinde baskıyı ölçmede kullanılan karbon ayak izinde insan faaliyetlerinin çev­reye verdiği zarar hesaplanmaktadır.

Büyük rekabetin yaşandığı küresel pazarlarda, ürünlerin pazara sunumu kısalmış, artan müşteri beklentileri işletmeleri tedarik zincirlerine yöneltmiş ve bu alana yatırım yapmaya itmiştir.

İşletmeler tedarik zincirlerinin etkin yönetilmesiyle pazarda ve müşteri isteklerinde meydana gelen değişimlere uyum sağlamayı hedeflemektedirler.

Tedarik zinciri birbiri ile bağlantılı pek çok elemanın bulunduğu bir küme durumun­dadır. Malzemeler ve nihai ürünler bu elemanlar arasında akmaktadır. Bu küme içerisinde yer alabilecek elemanlar aşağıda sıralanmıştır. Bunlar: Tedarikçiler, üreticiler, müşteriler, distribütörler ve perakendecilerdir.

Tedarik zinciri; yukarıda sıralanan elemanlar arasında, müşteri isteklerinin en etkin ve verimli bir şekilde karşılanabilmesi için kaynakları etkin biçimde kullanarak maliyet­leri azaltmak, verimliliği arttırmak, planlı ve esnek tedarik, üretim ve dağıtım ağını orta­ya koymak ve gerçekleştirmek amacıyla ortaya çıkmış bir yapıdır. Zincir içerisinde ham madde ve nihai ürün akışı ile birlikte bilgi, evrak ve para akışı da gerçekleşmektedir. Bu çerçevede bakıldığında tedarik zinciri; tedarikçileri, lojistik hizmet sağlayıcılarını, üretici­leri, distribütörleri, perakendecileri içine alan ve bunlar arasında malzeme, ürün ve bilgi akışının gerçekleştiği bir elemanlar kümesi olarak ifade edilebilir.

Küresel tedarik zincirleri; küresel tedarik (tedarikçi ilişkilerinin küresel boyutta yöneti­mi), küresel üretim (dünyaya yayılmış üretim faaliyetlerinin yönetilmesi) ve küresel dağı­tım (satış ve dağıtım kanallarının küresel yönetimi) olmak üzere üç temel operasyonel sü­recin kombinasyonu olarak tanımlanmaktadır. Bu üç süreçte birbiri ile ilişkilidir.

Tedarik zincirlerinin ulusal sınırların dışına genişlemesinde maliyetlerin etkili oldu­ğu ifade edilmişti. Maliyetler işletmeleri küresel konum kararları almaya iten faktörle­rin başında gelmektedir. Maliyetlerle ilişkili olarak geçmişte, ucuz niteliksiz iş gücünün üretim tesis konum kararları üzerinde belirleyici bir faktör oluğu görülür. Günümüzde de bazı koşullarda ucuz niteliksiz iş gücü ülke dışında üretim kararlarının alınmasında geçerliliğini korumakla birlikte daha çok uzak bölgelerde tesis işletmenin getirdiği fazla­dan maliyetler için dengeleyici bir unsur olarak ele alındığı söylenebilir. Bununla birlikte Hindistan örneğinde olduğu gibi ucuz nitelikli iş gücü de işletmeleri yurt dışında yatırıma yönlendirebilmektedir. Devletlerin yeni tesislerin kurulması amacıyla vergi indirimi veya vergi paylaşımı anlaşmaları, işletmelerin bu tür avantajlardan yararlanmak üzere ülke dışı yatırımlara yönlendiren maliyetlerle ilgili bir başka itici güçtür.

Emek piyasası, bütün piyasalarda olduğu gibi arz ve talebin karşılaştığı bir piyasadır. Fakat buradaki arz ve talep, emek arzı ve emek talebidir. Emek piyasasında emeğini arz edenler hanehalklarıdır. Hanehalkları, emek piyasasında emeklerini arz ederken; yani ça­lışmak amacıyla emekleri sunarken (veya kiralarken), bunu ücret geliri elde etmek için su­narlar. Diğer taraftan, emek piyasasının ikinci temel aktörü olan emek talebini ise firmalar oluşturur. Firmaların, üretim yapması için üretim faktörlerine ihtiyacı vardır ve bu üretim faktörlerinden biri de emektir. Dolayısıyla, emek arz edenler ile emek talep edenlerin bir araya geldikleri ortama emek piyasası denir. İşte emek arz eden hanehalkları ile emek talep eden firmaların buluştuğu emek piyasasında, ücret ve istihdam düzeyi belirlenir.

Emek piyasasını mal ve hizmet piyasaları gibi diğer piyasalardan ayıran ikinci bir özel­lik, işçi ile işveren arasındaki istihdam ilişkisinin sürekliliğidir

Emek piyasasını diğer piyasalardan ayıran önemli bir özellik de emek talebinin türetil­miş talep olmasıdır.

Sanayi Devrimi ile birlikte çalışma kavramı, ücret karşılığı çalışma anlayışı temelinde bireyin yaşamının merkezinde yer almıştır. Çalışma kavramı, özellikle 18 ve 19. yüzyıl­larda Sanayi Devriminden sonra düzenli olarak bir örgütte çalışma, istihdam edilme ve emeğin karşılığı olarak ücret ödeme olgusu olarak ortaya çıkmıştır. Bu açıdan kullanılan çalışma kavramı, sanayileşme süreciyle birlikte ortaya çıkan ve endüstriyel kapitalizmin günümüze yansıyan bir terimidir diyebiliriz.

Çalışma, genel olarak değerlendirildiğinde şu anlamlara gelmektedir:

Sanayi devriminden önce, “ücretli iş” kavramı ekonomide göreceli olarak marjinal bir kavramdı. Nüfusun büyük çoğunluğu yaşamını tarımsal faaliyetler yoluyla sürdürmek­teydi. Sanayi öncesi dönemde ücretli işçilik, ailenin geçimini sağlamak amacıyla hane içindeki diğer faaliyetlere takviye olması için yapılmaktaydı. Bu durum daha çok hasat dönemi gibi yılın belirli zamanlarında büyük çiftliklerde ve malikânelerde emeğini arz etmek biçiminde olmaktaydı. Erkekler ve kadınlar, zengin elitlerin evlerinde hizmetkâr, aşçı ve diğer işlerde çalıştırılmaktaydı. Sanayi Devrimi öncesi dönem için, iş yerine gitmek anlamında işe gitmek fikri, ya­bancı bir kavramdır. Çünkü iş ev merkezlidir. Tekstil ve dokumacılık faaliyetleri gibi el yordamıyla yapılabilecek işler, o dönemde ev içinde gerçekleşmekteydi.

Küresel ekonomide istihdam işin egemen kategorisi hâline gelirken, istihdamın coğrafi etki alanı son derece dengesizdir. Tablo 6.4’e bakıldığında, Dünya istihdamının coğrafi olarak dengesiz dağılımı açık bir şekilde görülmektedir. Tabloya göre, başta Çin ve Hin­distan olmak üzere, ABD, Endonezya, Brezilya ve Rusya Federasyonu gibi ülkeler Dünya istihdamının önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Aynı zamanda aynı ülkeler, dünya emek gücünün büyük bir miktarını barındırmaktadırlar.

1999-2013 arası dönem için bazı OECD ülkelerindeki sendikalaşma oranlarını incelediğimizde, 1999 yılından 2013 yılına kadar geçen sürede İtalya hariç, bütün ülkelerde sendikalaşma onanlarının düştüğünü görmekteyiz.

Kapitalizmin bir sonucu olarak kentsel alanlar büyüdükçe ve ülkeler arasındaki refah farklılıkları arttıkça, emeğin iş için olan hareketliliği de her geçen gün artmaktadır.

Ülkeler arasında göç eden imtiyazlı işçiler olarak da isimlendirilen elit işçiler, başlıca olarak finans ve inovasyon merkezleri arasında hareket etmektedirler.

Basit davranışsal düzenler eğer beklenti oluşturuyorsa, etkileşim kalıpları meydana getiriyorsa ve kabul gören geçerli gerekçeler tarafından destekleniyorsa kurum olabilirler.