EKONOMİK COĞRAFYA - Deneme Sınavı - 2

Ulusal ölçekler küresel ekonomi içerisinde çok küçük kalmaktadır.

Ekonomik coğrafi yaklaşım modern ekonomik dünyayı tüm karmaşıklığı ile anlamak ve değerlendirmek için en iyi yöntemlerden biridir. Çünkü ekonomik coğrafya güncel ekonomik düzeni ve toplumları anlamak için güçlü araçlar sunmaktadır.

Ekonomik cografyacılar tarafından sıkça kullanılan mekânsal ölçekler şunlardır: • Küresel ölçek, • Makro bölgesel ölçek (örneğin Güneydoğu Asya, Orta Avrupa, Kuzey Amerika), • Ulusal ölçek (örneğin Türkiye, Almanya, İtalya, Fransa, Japonya), • Bölgesel ölçek (örneğin Doğu Anadolu, Kaliforniya), • Yerel ölçek (Çukurova, Ihlara Vadisi, Silikon Vadisi), • Yaşam yerleri (iş yerleri ve yaşam alanları).

Ekonomik coğrafyanın gelişimine bir başka katkı da marjinal devrimi yaratarak yirminci yüzyılda iktisat biliminde önemli bir dönüşümü gerçekleştiren İngiliz iktisatçı Alfred Marshall’dan gelmiştir.

Büyük Buhran ve II. Dünya Savaşı felaketi ekonomik coğrafyanın yönünü ve ilgi alanlarını tamamen değiştirmiştir. Ayrıca yerlerin ve bölgelerin önemini vurgulayan geleneksel görüş savaş sonrası dönemde gelişen neoklasik iktisat teorilerine uyum sağlayamamıştır.

Ekonomik coğrafyanın yeniden doğusu olarak değerlendirebileceğimiz “Yeni Ekonomik Coğrafya” (NEG) Krugman’ın (1991) çalışmaları ile ortaya çıkmıştır. Yeni Ekonomik Coğrafya teorisi, iktisadi faaliyetin neden belirli alanlarda yığıldığı sorusunu gündeme getirerek yeni dış ticaret teorisi ile bölgesel iktisat arasındaki ilişkileri genel denge modelleri çerçevesinde açıklamaya çalışmaktadır.

Günümüzde ekonomik coğrafyacılar bölgesel kalkınma, kentsel büyüme gibi coğrafi sorulara politik ekonomi yaklaşımı ile cevap aramaktadır.

Firmaların coğrafi dağılımı incelendiğinde, birçoğunun bir araya gelerek kümeler oluşturduklarını görürüz. Bunun bir nedeni tüm firmaların pazar potansiyeli olan bölgelerde toplanmış olmasıdır.

Küreselleşmeyi ekonomi boyutuyla iş gücünün, sermayenin, teknolojinin, mal ve hizmet piyasalarının uluslararası nitelik kazanması ve ülke pazarlarının uluslararası nitelik kazanması olarak açıklayabiliriz.

16 ve 17. yüzyıllarda Avrupalı devletlerin altın ve diğer doğal kaynaklara sahip olma, yeni pazarlar bulma gibi emperyalist yaklaşımlarla ticaret anlaşmaları yapma ve sömürge oluşturma çabaları küreselleşmeye katkıda bulunmuştur.

Küreselleşme sürecinde en önemli dalgalardan biri de II. Dünya Savaşı sonrası dönem­dir. Bu dönemde ticaretin önündeki özellikle tarife engellerinin kaldırılması ve bölgesel düzeyde ekonomik iş birliği ve/veya bütünleşme hareketlerinin yaygınlaşması, uluslarara­sı ticaretin önündeki engellerin azalmasına ve gümrük duvarlarının yavaş yavaş ortadan kalkmasına neden olmuştur.

Paul Krugman (1995) 1869 yılını küresel ekonominin başlangıcı olarak ifade etmekte­dir. En önemli gerekçesi ise Süveyş Kanalı’nın açılması ve Birleşmiş Pasifik (Union Pacific) Demir yolu tamamlanmasının bu yılda gerçekleşmesidir.

Altın standardının büyük ölçüde son bulması dünya ticaretinin genişlemesine olum­suz yansımış, uluslararası ticaret hacminde ciddi daralmalar gerçekleşmiştir

Bretton Woods Anlaşması döviz kuru ve uluslararası ödemelerle ile ilgili belirsizlikleri ortadan kaldırarak uluslararası ticaretin gelişmesine önemli katkı sağlamış, fakat ulusla­rarası ticaretin gelişmesine esas katkıyı II. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması yapmıştır.

Küresel rekabet, ulusal düzeydeki rekabetten üretim teknolojisi, faktör maliyetleri, pazar yapıları, yabancı rakiplerin kendi hükümetlerinden aldıkları destekler, rakiplerin üretim, satış, pazarlama, Ar-Ge gibi pek çok konuda farklı imkânlara sahip olmaları ile ayrılmaktadır.

Küresel ekonomilerde rekabet üstünlüğünü elde etmede taklidi zor ürünler üretmek önemli bir unsurdur. Bu noktada yenilikçi üreticiler (ülkeler) rekabet üstünlüğü elde ede­ceklerdir.

Ülkeler arasında artan iş birliği ve bütünleşme (entegrasyon) çabalarına ilk başta güçlük­ler nedeniyle hizmet sektörü çok az dahil edilmiştir. Hizmet ticaretinin farklı şekillerinin olması, hizmet ticaretinin soyut olması nedeniyle nelerin hizmet ticaretinin kapsamında (ihracat mı ithalat mı) değerlendirileceğinin belirsiz olması, çok geniş bir sektörler gru­bunu kapsaması, ulusal hassasiyetlerin fazla olması, ulusal mevzuatın uluslararası hizmet ticaretine çok fazla imkân tanımaması, kişilerin (özellikle iş gücünün) serbest dolaşımı­nın önündeki engellerin fazla olması, sermayenin serbest dolaşımının sınırlı olması ve en önemlisi teknolojik altyapıların yetersizliği gibi nedenlerle uluslararası hizmetler ticareti (trade in services) gelişememiştir.

Hizmet ticaretinin farklı şekillerinin olması, hizmet ticaretinin soyut olması nedeniyle nelerin hizmet ticaretinin kapsamında (ihracat mı ithalat mı) değerlendirileceğinin belirsiz olması, çok geniş bir sektörler gru­bunu kapsaması, ulusal hassasiyetlerin fazla olması, ulusal mevzuatın uluslararası hizmet ticaretine çok fazla imkân tanımaması, kişilerin (özellikle iş gücünün) serbest dolaşımı­nın önündeki engellerin fazla olması, sermayenin serbest dolaşımının sınırlı olması ve en önemlisi teknolojik altyapıların yetersizliği gibi nedenlerle uluslararası hizmetler ticareti (trade in services) gelişememiştir.

Ekonomik faaliyetleri etkileyen faktörleri doğal ve beşerî şartlar olmak üzere iki grupta toplanır. Yeryüzü şekilleri, iklim, bitki örtüsü, su ve toprak gibi doğal ortamı oluşturan unsurlar, ekonomik faaliyetin konumunu, türünü ve özelliklerini belirlerler. Doğru cevap D seçeneğidir.

Ana akım iktisat kuramları ekonomiyi belli kurallara göre işleyen bir sistem olarak değerlendirir. İnsanlar ekonomik faaliyetleri gerçekleştirirken kârını ya da faydasını en büyük seviyeye getirmeye çalışır. Böylelikle tam rekabet koşullarında piyasa ekonomisinin belli kurallara göre işlediği ileri düşünülür. Matematiksel modeller ve eşitlikler kullanarak iktisadi tahminler yapılarak ekonominin her yerde ve koşulda geçerli olan evrensel kuralları ortaya konulmaya çalışılır. Bu durum bölgeler arası farklılıkların görmezden gelinmesine neden olmaktadır. Doğru yanıt D seçeneğidir.