EKONOMİK ANALİZ

Özel sektörün maliyetlerine dahil etmediği ama topluma yük getiren trafik sorunu, çevre kirliliği ve gürültü gibi maliyetlere negatif dışsallıklar denir. Devlet kurallar koyarak veya vergi alarak negatif dışsallıkların bedelini özel sektöre ödetmeye çalışır.

2003 yılında kamu harcamalarının GSYH'a oranı en yüksek ülke İsveç'dir.

Fonksiyonel Sınıflamalar: Kamu harcamalarını yapan birimler yerine devletin ulaşmak istediği amaçlar ve üstlendiği görevler için ne kadar harcama yapıldığına odaklanıldığında fonksiyonel sınıflandırma gerçekleştirilmiş olur. Örneğin millî eğitimle ilgili harcamalar Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinde yer alır.

Tevzin: Bütçede yer alan kamu gelir ve gider tahminleri denk olmalıdır.

Türkiye’de merkezi yönetim bütçesini hazırlayarak TBMM’ye sunma görevi Cumhurbaşkanına aittir. Maliye Bakanlığının sorumluluğunda hazırlanan bütçe kanun tasarısı Bakanlar Kurulu tarafından TBMM’ye gönderilir.

Türkiye’de devlet daireleri bütçe düzeni bakımından iki biçimde örgütlenmektedir.
Bunlardan birincisi çeşitli bakanlıklar ile bunlara bağlı kuruluşlardır ve bunların tümü “genel bütçe” içinde yönetilir. Genel bütçe, kendilerine ait gelirleri olmayan merkezi idare için hazırlanan bütçedir.

Kamu finansman açığının yurtiçi kaynaklardan karşılanması biçiminde tanımlanabilecek olan iç borçlanmanın temel araçları, devlet tahvilleri ve hazine bonoları yani “devlet iç borçlanma senetleri”dir.

Avrupa Birliği, üyelerinde kamu kesimi borç yükünün %60’dan büyük olmama koşulu aranmakta ve bu oran “Maastricht Kriterleri” adı verilen kriterler arasında yer almaktadır.

X Etkinsizliği Teorisi ise rekabet eksikliğinin kamu şirketlerini verimsizleştirdiğini ileri sürmektedir.

Devletin gelir ve giderleri arasında dengeyi sağlamaktan öte fonksiyonları vardır. Bu fonksiyonlar genel olarak;
• Ekonomik büyüme,
• Fiyat istikrarı,
• Dış denge,
• Gelir dağılımında adaletin sağlanması,
• Yoksulluğun azaltılması, olarak sıralanır. Doğru cevap A'dır.

Ekonomik faaliyet seviyesinin düzenlenmesi: Ülkelerin makroekonomik faaliyet hacimlerinde görülen dalgalanmaların istikrarlı hale getirilmesi ve bunların olumsuz etkilerinin giderilmesi için ekonomi politikası izlenmesi de kamu sektörünün varlık sebepleri arasındadır. Doğru cevap E'dir.

Kamu harcamaları veya aynı anlamda olmak üzere kamu giderleri genellikle üç temel başlık altında ele alınır. Bunlar;
• Kamu kesimi cari harcamaları,
• Kamu kesimi yatırım harcamaları,
• Transfer harcamalarıdır. Doğru cevap D'dir.

Tahdit: Bütçe kanunu genellikle bir yılı kapsayan geçici bir kanundur. Doğru cevap E'dir.

Bütçe uygulanırken şu aşamalar izlenir: Ödeneklerin harcama programına bağlanması; harcama yetkilisi tarafından harcama talimatı verilmesi; yüklenmeye (taahhüde) girişilmesi; işin gerçekleştirilmesi (mal ve hizmetin alınması) ve belgelendirme; bazı işlemlerin ön malî kontrole tabi tutulması; muhasebe yetkilisi tarafından ödeme yapılması olarak sıralanabilir. Doğru cevap A'dır.

Merkezi Yönetim Bütçe Açığı + KİT’lerin Finansman Açığı +Bütçe Dışı Fonların Finansman Açıkları + Mahalli İdarelerin Finansman Açıkları + Sosyal Güvenlik Kurumlarının Finansman Açıkları + Döner Sermayeli Kuruluşların Finansman Açıkları = Toplam Kamu Kesimi Açığı olarak hesaplanır. Doğru cevap D'dir.

Dış borçlar, borcun kaynağına göre sınıflandırıldığında kaşımıza üç yönetem çıkmaktadır. Bunlar;
• Başka bir devletten,
• IMF, Dünya Bankası, İslam Kalkınma Bankası, Asya Kalkınma Bankası, Avrupa Yatırım Bankası gibi uluslararası kuruluşlardan,
• Uluslararası para ve/veya sermaye piyasalarından(döviz cinsinden,) borçlanma şeklinde sıralanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Borçlanmanın niteliğine göre yapılan sınıflandırmada ise, karşımıza yine üç yöntem çıkmaktadır. Bunlar;
• “Proje-program kredileri”,
• “Serbest-bağlı krediler”,
• “Yeni borçlanmalar-borç ertelemeleri”dir. Doğru cevap E'dir.

Dış borçlar konusunda ülkenin statüsünün değerlendirilmesi konusunda IMF ve Dünya Bankası’nın belirlediği
bazı kriterler vardır. Buna göre (Çepni, 2007: 107-108);
• Dış Borç/GSMH oranı %30 ile %50 arasında bir değer almalı,
• Dış Borç/İhracat Gelirleri % 165- %275 arasında olmalı,
• Dış Borç Servisi / İhracat Gelirleri %18- %30 arasında olmalı,
• Faiz Servisi/İhracat Gelirleri %12-%20 arasında olmalıdır. Doğru cevap A'dır.

Özelleştirme kamu işletmelerinin ya da varlıklarının özel sektöre ya da pay sahiplerine satılması sürecidir (Ison ve Wall, 2007: 172). Doğru cevap A'dır.