EKONOMİK ANALİZ

Bir toplumda kamu sektörünün ekonomiye katılmasının birçok sebebi vardır. Bu sebeplerden bazıları;

Mal ve hizmet sağlanması, negatif dışsallıkların kontrolü, gelir ve servetin yeniden bölüştürülmesi, rekabetin özendirilmesi ve ekonomik faaliyet seviyesinin düzenlenmesidir.

Kamu harcamalarını yapan birimler yerine devletin ulaşmak istediği amaçlar ve üstlendiği görevler için ne kadar harcama yapıldığına odaklanıldığında fonksiyonel sınıflandırma gerçekleştirilmiş olur. Örneğin millî eğitimle ilgili harcamalar Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinde yer alır.

Transfer harcamaları ise; karşılıksız veya geçmişte yapılan bir işlemin cari dönemdeki karşılığı olarak ya da ileride verilecek bir hizmete karşılık olmak üzere yapılan ödemelerden oluşmaktadır. Emeklilere, yaşlılara, dul ve yetimlere, şehit ailelerine ve gazilere yapılan maaş ve benzeri ödemeler, öğrencilere verilen karşılıksız burslar, vergi iadeleri, kamu kesiminin yaptığı borçlanma karşılığında doğan faiz ödemeleri transfer harcamalarına örnek olarak gösterilebilir.

Kamu bütçesi veya kısaca bütçenin çeşitli tanımları yapılabilir. Bütçe daha yalın bir tanımlamayla “gelir ve gider tahminlerini ve varsa aradaki farkın nasıl işlem göreceğini ortaya koyan bir belgedir”

Tevzin; bütçede yer alan kamu gelir ve gider tahminleri denk olmalıdır.

Konsolide bütçenin dışında, iki bütçe türü daha bulunmaktadır: Bunlar “özel bütçe” ve “özerk bütçe”lerdir. Özel bütçe, mahalli (yerel) idarelerin gelir ve giderlerini kapsar. Özel bütçeli kuruluşlar olarak yerel yönetimler konsolide bütçeye dahil edilmezler.

Hazine merkez bankasından da borçlanabilir. Ama ortaya çıkardığı makroekonomik sorunlar ve özellikle de enflasyon nedeniyle bu borçlanmaya genellikle izin verilmemekte ve yasal önlemler alınmaktadır. Hazine merkez bankasından doğrudan borçlanabileceği gibi dolaylı olarak da borçlanabilir. Doğrudan borçlanmaya “parasal avans” veya “Hazineye avans” adı verilir ki hazine bu durumda merkez bankasına doğrudan doğruya nakit olarak borçlanır.

Kamu Seçimi Teorisi, politikacıların ve devlet memurlarının halkın değil kendi çıkarlarını maksimize etmeye çalıştıklarını, Mülkiyet Hakları Teorisi kamunun şirket üzerinde sınırlı bir mülkiyet hakkı ve bu nedenle sınırlı bir kontrolünün olduğunu, X Etkinsizliği Teorisi ise rekabet eksikliğinin kamu şirketlerini verimsizleştirdiğini ileri sürmektedir.

Dış borçlar konusunda ülkenin statüsünün değerlendirilmesi konusunda IMF ve Dünya Bankası’nın belirlediği bazı
kriterler vardır;
• Dış Borç/GSMH oranı %30 ile %50 arasında bir değer almalı,
• Dış Borç/İhracat Gelirleri % 165- %275 arasında olmalı,
• Dış Borç Servisi / İhracat Gelirleri %18- %30 arasında olmalı,
• Faiz Servisi/İhracat Gelirleri %12-%20 arasında olmalıdır.

Bir ülkenin borç stoku o ülkenin herhangi bir dönemdeki iç ve dış borçlarının toplam miktarıdır. Bir ülkenin borçlanma gereğinin makroekonomik açıdan değerlendirilebilmesi için kullanılan en önemli göstergelerin arasında borç yükü de denilen iç borç/GSYH ve dış borç/GSYH oranları yer almaktadır. Toplam Borç Stoku, bir ülkenin belirli bir tarihteki, iç ve dış borçlarının toplam miktarı, Toplam Borç Yükü ise bir ülkenin belirli bir önemindeki toplam borç stokunun aynı dönemin GSYH’sine oranıdır.

Kamu sektörünnü ekonomiye katılmasının sebepleri şu şekilde sıralanabilir:

Doğru cevap C seçeneğidir.

amu harcamalarını yapan birimler yerine devletin ulaşmak istediği amaçlar ve üstlendiği görevler için ne kadar harcama yapıldığına odaklanıldığında fonksiyonel sınıflandırma gerçekleştirilmiş olur. Örneğin millî eğitimle ilgili harcamalar Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinde yer alır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kamu kesimi cari harcamaları; kamu kesiminin günlük faaliyetlerini sürdürebilmesi için sürekli olarak yapması gereken giderlerden oluşmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Tahdit, bütçe kanunu genellikle bir yılı kapsayan geçici bir kanundur. Tevzin ise bütçede yer alan kamu gelir ve gider tahminleri denk olmalıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Demokrasilerde iktidara gelen parti veya partilerin harcama yapma ve vergilendirme yetkilerinin sınırsızca kullanılmasını önlemek için bütçe her yıl parlamento onayından geçmelidir. Aslında bu onay hükümetin her yıl güvenoyu tazelemesi anlamına gelmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Türkiye’de bütçe süreci esas olarak dört aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar sırasıyla, bütçenin hazırlanması, parlamentoda görüşülüp onaylanması, uygulanması ve denetimidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kamu finansman açığının yurtiçi kaynaklardan karşılanması biçiminde tanımlanabilecek olan iç borçlanmanın temel araçları, devlet tahvilleri ve hazine bonoları yani “devlet iç borçlanma senetleri”dir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Dış borçlar, borcun kaynağına göre sınıflandırıldığında kaşımıza üç yönetem çıkmaktadır. Bunlar;

Başka bir devletten,

IMF, Dünya Bankası, İslam Kalkınma Bankası, Asya Kalkınma Bankası, Avrupa Yatırım

Bankası gibi uluslararası kuruluşlardan,

Uluslararası para ve/veya sermaye piyasalarından(döviz cinsinden,) borçlanma şeklinde sıralanmaktadır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Türkiye’de 1984 yılında çıkarılan ve kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunlara ait tesislere, hisse senedi ihracı yoluyla gerçek ve tüzel kişilerin ortak edilebilmesine veya bu tesislerin işletme hakkının belli sürelerle devrine olanak tanıyan 2983 sayılı Kanun ile özelleştirme süreci başlamıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.

KKBG, merkezi yönetim bütçesi ile beraber Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) kâr ve zararlarını, mahallî idarelerin açıklarını, fonlar, döner sermayeli kuruluşlar ve sosyal güvenlik kuruluşlarının bütçe dengelerini kapsamaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.