EKONOMİK ANALİZ

1985 yılında faaliyete geçmiş olan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), hisse senetlerinin alım ve satım yönünde işlem gördüğü bir menkul kıymet piyasasıdır.

TCMB, 30 Haziran 1930 tarihinde 1715 sayılı kanun ile kurulmuş ve 1931 yılında faaliyetine başlamıştır.

Esnek döviz kuru” sisteminde döviz kuruna etki eden çok sayıda faktör bulunmaktadır. Bu faktörler arasında; “uluslararası siyasi ve sosyal gelişmeler ve olaylar” “ödemeler dengesi açıkları”, ülkelerde gerçekleşen “enflasyon oranları”, “reel faiz oranları”, “ekonomik büyüme oranları”, “finansal aktörlerin
döviz piyasasına dönük spekülasyon, arbitraj ve benzeri davranışları ”ve “para otoritesinin
davranışları” gelmektedir.

Dünya ülkelerinin toplam ekonomik büyüme oranı ile önemli ülke ve ülke gruplarının büyüme oranlarındaki gelişmeler: Özellikle G7, G20, OECD, Avrupa Birliği gibi gelişmiş ülkeler, Yeni Gelişmekte Olan Pazarlar (EmergingMarkets), ABD, Çin, Hindistan, Brezilya, Japonya, Almanya, İngiltere gibi gelişmiş ve hızla gelişen ülkelerdir.

Bazı kişi ve kuruluşlar, ekonomik faaliyet hacminin tahmininde kullanılan öncü, eş zamanlı ve gecikmeli göstergelerden yola çıkarak oluşturdukları bileşik endeksleri kullanırlar. Böylece bir ülkenin veya ülkeler grubunun konjonktür dalgalanmalarının neresinde olduğunu daha doğru bir şekilde belirleyebileceklerini düşünmektedirler. Bunların en çok bilineni OECD’nin hazırlamış olduğu Bileşik Öncü Göstergeler (CLI) çalışmasıdır.

Envanter-Satış oranı Gecikmeli gösterge unsurudur. Diğer seçenekler eş zamanlı ve öncü göstergelere aittir.

Öncü göstergeler reel GSYH henüz değişmeden kendisi değişme gösteren yani “sinyal veren” büyüklüklerdir.

Keynesyen Konjonktür Dalgalanmaları Teorisi: Keynesyenlere göre konjonktür dalgalanmalarının başlıca nedeni toplam talebin bir unsuru olan yatırımlardaki dalgalanmalardır ve yatırımlardaki dalgalanmaların en büyük nedeni ise iş dünyasındaki güven değişiklikleridir. Dolayısıyla Keynesyen teori toplam talep dalgalanmalarının kaynağını “hayvani içgüdü” olarak isimlendirilen güven değişimlerine bağlamaktadır.

Klasik Konjontür Dalgalanmaları Teorisi: Klasik görüşe göre toplam arz ve toplam talebi belirleyen en önemli değişken teknolojik ilerlemelerdir. Teknolojik ilerlemeler
sonucunda artan sermaye verimliliği nedeniyle firmalar yeni teçhizat ve fabrika alımına yönelik harcamalarını artırırlar ve toplam talep bu nedenle artar.

Ekonominin reel üretim hacminde zaman içerisinde gerçekleşen iniş ve çıkışlara konjonktür dalgaları denir. Bir başka deyişle; reel GSYH’nin reel büyüme eğilimi (trend) etrafında periyodik ve muntazam olmayan ve birbirini takip eden genişleme-daralma biçimindeki hareketine konjonktür dalgalanmaları (iktisadi dalgalanmalar, devrî hareketler) adı verilir.

ABD'de bulunan Ulusal Araştırma Bürosu (NBER) resesyonu belirlemekle resmi olarak görevlendirilmiştir. NBER'e göre iki çeyrek üst üste eksi büyüme yaşanması "resesyon" anlamına gelmektedir. Ancak resesyonun sadece büyüme ile ilişkilendirilmesi bazen eleştiri almaktadır. Eleştiri yapanlar resesyonun işsizlik oranı ile de ilgisinin kurulması gerektiğini ileri sürmektedir. Doğru cevap C'dir.

ABD'de başlayarak tüm dünyaya yayılan "Büyük Buhran" (The Great Depression) adı verilen durgunluk 1929 yılında başlamıştır. Eğer çöküntü yaşayan  ülke ABD gibi dünya ekonomisinde ağırlığı olan bir ülke ise, olumsuz ekonomik koşullar bu ülke ile ekonomik ilişkiler kurmuş olan diğer ülkelere bulaşmakta ve hatta zincirleme etkilerle küresel ekonominin büyük kısmını etkilemektedir. Doğru cevap B'dir.

Keynesyen iktisatçılar ekonominin kendiliğinden tam istihdamda olmasını büyük tesadüflere bağlar. Keynesyenlere göre istikrarsızlıklar kalıcı olabilir, çünkü piyasa ekonomisinin dengesizliklere uyum sağlamasını engelleyen faktörler vardır. Fiyatların ve ücretlerin esnekliğini engelleyen faktörlerin varlığı piyasa ekonomisinin işleyişini engelleyebilmekte ve devletin müdahalesi gerekli olmaktadır. Yeni Keynesyen ve Post Keynesyen İktisatçılar da devletin para ve maliye politikalarıyla ekonomiye aktif müdahalesini savunan Keynesyen iktisatçılara yakındır. Doğru cevap E'dir.

Ekonomide oluşan konjonktür dalgası aşağı veya yukarı yönde hareket etmeden, yani daralma ve genişleme durumları oluşmadan önce, bu yönde seyretmeye başlayan göstergeler bulunduğu gibi, tam tersine daralma veya genişleme başladıktan sonra hareketlenen göstergeler de vardır. Bu göstergelerin ilkine "öncü göstergeler", ikincisine "gecikmeli göstergeler" (takipçi göstergeler) denir. İhracatın ithalata oranı (ithalat/İhracat) ya da ihracatın ihtalatı karşılama oranı, öncü göstergelerden biridir. Doğru cevap D'dir.

"Bileşik Öncü Göstergeler" (CLI) endeksi OECD tarafından hazırlanmaktadır. Bu gösterge ekonomik konjonktürü öncüleyen, daha erken tepki veren veri serileri kullanılarak hazırlanmıştır. Bu veri serileri toplandıktan sonra bazı filtrelerden geçirilerek, mevsimsel etkilerden, uzun dönemli eğilimlerden ve aşırı uçlardan arındırılmakta ve yanlış sinyal verme olasılığı zayıflatılmaktadır. CLI'nın bir diğer önemli özelliği, tahmin edeceği referans seri olarak GSYH'yi değil, "sınai üretim endeksini" kullanmasıdır. Doğru cevap A'dır.

TCMB'nin başlıca görevleri arasında; para ve kredi politikasını ekonominin gereklerine göre ve fiyat istikrarı sağlayacak bir biçimde yürütmek, hükümetle işbirliği içinde ulusal paranın iç ve dış değerini korumak amacıyla gerekli önlemleri yerine getirmek, ulusal paranın hacim ve tedavülünü düzenlemek, para arzı ve ekonominin likiditesini ayarlamak için açık piyasa işlemleri yapmak ve altın/döviz rezervlerini ekonominin yararına olacak şekilde düzenlemek bulunmaktadır. Yabancı ülke ve kuruluşlardan alınan borç ve hibe işlemlerini yürütmek ise Hazine'nin görevleri arasındadır. Doğru cevap E'dir.

"Varlıklar" Merkez Bankası analitik bilançosunun sol tarafında yani aktifinde yer alır. Nakit işlemleri Merkez Bankası bilançosunun varlıklar kısmında, iç varlıklar başlığında bulunmaktadır. Doğru cevap A'dır.

İMKB Ulusal Endekslerini etkileyen çeştli makroekonomik faktörler bulunmaktadır. Bunların başında para arzı gelmektedir. CeterisParibus, para arzının artması faiz oranlarını düşürerek ekonomiyi canlandıracağı için borsa endeksinin artmasını sağlayacaktır. Doğru cevap C'dir.

Uzun dönemde döviz kurları üzerinde ülkenin dış ticaret hadleri ve rekabet gücü gibi yapısal faktörler etkili olmaktadır. Dış ticaret hadleri ve rekabet gücünün ülke lehine değişmesi, ülke ekonomisinin güçlendiği ve döviz gelirlerinin sağlıklı ve kalıcı bir şekilde arttığı anlamına geleceğinden uzun dönemde ülkenin parası istikrar kazanacak ve yabancı paralar karşısında değerlenmeye başlayacaktır. Doğru cevap E'dir.

Cari işlemler dengesi açığını kapatmanın iki yolu vardır. Bunlardan birisi Sermaye hareketleri dengesinin fazla vermesi (yani yurtdışından borçlanmak), diğeri ise merkez bankasının döviz rezervlerinden yararlanmaktır. Cari işlemler dengesinin fazla vermesi halinde bu durumun tersi gerçekleşecektir. Dolayısıyla, ödemeler dengesi tablosunda şu eşitlik her zaman doğrudur:

Cari İşlemler Dengesi + Sermaye Hareketleri + Uluslararası (Resmi) Rezerv Hareketleri = 0

Doğru cevap A'dır.