EKONOMİK ANALİZ

Merkez Bankası Yaklaşımı, para arzı ile kredi arzını özdeş olarak kabul etmekte ve bu suretle en geniş sayılabilecek para arzı tanımını kabul etmektedir. Kredi, sadece ticari bankaların mevduata dayanarak açtıkları kredi olmayıp, her türlü kaynaktan açılan kredi olarak anlaşılmaktadır. Bu yaklaşım, ekonomiyi düzenlemede ana para politikası değişkeninin “toplam kredi bulunabilirliği” olduğu yolundaki merkez bankalarının tarihi görüşünü yansıtmaktadır.

Çoğu ülkede dar anlamda para arzı M1 ile ifade edilmektedir. M1 Dolaşımdaki nakit miktarı ile bankacılık sistemindeki vadesiz mevduatların toplamıdır.

M1 = Nakit + Vadesiz Mevduatlar

Merkez Bankası tarafından basılan kağıt para ile darphane tarafından basılan bozuk paranın toplamına nakit denmektedir. Vadesiz Mevduat ise, bireylerin istedikleri anda geri çekmek ve üzerine çek yazarak kullanmak üzere bankaya açtırdıkları mevduat hesabıdır. M1 para arzı kapsamına giren mali varlıkların hepsi son derece likittir. Yani hepsi kolayca değişim aracı olarak kullanılabilirler.

Türkiye’de kullanılan en geniş tanımlı para arzı, M3, M2’yi oluşturan büyüklükler yanında resmi kuruluşlar mevduatı ve TCMB’deki diğer mevduatları kapsamaktadır. Bu durumda; M3 aşağıdaki gibi oluşur.

M3 = M2 + Resmi Kuruluşlar Mevduatı + TCMB’deki Diğer Mevduat

Eşitlikte yer alan resmi kuruluşlar mevduatı içinde; resmi ve katma bütçeli daire ve müesseselerle ve kanunla kurulmuş döner sermayeli teşekküllere ve mahkemelere ait mevduatlar yer almaktadır.

Mevduat kabul eden finansal kurumlar; topladıkları mevduatlara karşılık olarak bu mevduatların, merkez bankası tarafından belirlenen oran kadar olan bir kısmını merkez bankasında tutmakla yükümlüdürler. İşte bankacılık sistemi tarafından yasal bir zorunluluk olarak tutulan, mevduatın bu bölümüne “zorunlu karşılık” denir.

Merkez Bankalarının yerine getirdiği temel görevler şunlardır:

Güçlüklerini sıraladığımız trampada, mübadelenin gerçekleşebilmesi bazı koşulların gerçekleşmesine bağlıdır. Bunlar;
• Karşılıklı mal mübadelesi ya da değişimi yapacak edecek “A” ve “B” gibi iki tarafın bulunması,
• A’nın sunduğu malın B’nin aradığı mal olması,
• B’nin sunduğu malı, A tarafından talep edilmesi,
• A ve B’nin her ikisinin de bu değişimden kârlı çıkacakları düşüncesinde olmasıdır. Doğru cevap A'dır.

Paranın geleneksel fonksiyonları; hesap birimi olma, mübadele (değişim) aracı olma, dayanıklı olma, bölünebilir olma, standart olma ve tasarruf aracı olma olarak sıralanabilir. Doğru cevap B'dir.

Paranın modern fonksiyonları; destekleyici olma, engelleyici olma, geliri yeniden dağıtma aracı olma, kuvvet ve hakimiyet aracı olma olarak sıralanabilir. Doğru cevap C'dir.

Gurley Shaw yaklaşımına göre, halkın alternatif likit olarak kabul edilebileceği tüm mali değerler para arzı kapsamına alınmalıdır. Doğru cevap D'dir.

M3 = Nakit + Vadesiz Mevduatlar + Vadeli Mevduatlar + Resmi kuruluşlar Mevduatı + TCMB’daki Diğer Mevduat

Doğru cevap E'dir.

Para çarpanı denklemi; m= 1+c / r+c olarak yazılır. Bu durumda; m = 1,03 / 0,10 = 10,3 olarak hesaplanır. Doğru cevap A'dır.

B = C + R formülüne göre; C 60 milyar Türk Lirası ve R yani kanuni karşılık 250 * 0,02 denklemine göre 5 milyar Türk Lirası olarak gerçekleşir. Bu durumda baz para;

B = 60 + 5 = 65 milyar Türk Lirası olarak gerçekleşir. Doğru cevap B'dir.

Para politikasının amaçları; fiyat istikrarı, tam istihdam, iktisadi büyüme, mali piyasalarda istikrar ve son olarak da faiz oranları ile döviz kurlarında istikrarın sağlanmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Dünyanın hemen bütün ülkelerinde, bankaların kurulabilmesi için yasal açıdan çeşitli kural ve kısıtlamalar bulunmaktadır. Örgütlenmedeki yasal özellikler açısından bankalar;
• Şahıs şirketleri şeklindeki bankalar
• Sermaye şirketleri şeklindeki bankalar
• Özel yasalarla kurulmuş bankalar olarak üç grupta toplanabilir. Doğru cevap D'dir.

Bankalar, gördükleri ekonomik hizmetin özelliklerine göre sekiz grupta incelenebilir. Bunlar;
• Emisyon Bankaları (Merkez Bankaları),
• Ticaret (Mevduat) Bankaları,
• Yatırım ve Kalkınma Bankaları,
• Halk Bankaları,
• Tarım ve Kredi Bankaları,
• Dış Ticaret Bankaları,
• İpotek Bankaları,
• Maden Bankaları, olarak sıralanmaktadır.

Doğru cevap E'dir.

Mübadele (değişm) aracı olarak kullanılacak paranın bazı özellikleri taşıması gerekir.
Bu özellikler aşağıdaki gibi açıklanabilir:
Para dayanıklı olmalıdır: Fiziksel varlık olarak dayanıklılığı olmayan bir varlığın
para olarak kullanılması mümkün değildir. Böyle bir varlık bozuldukça değeri düşebilir.
Örneğin, demir mal para olarak kullanılamaz. Çünkü demir çabuk paslanır ve değerini
koruyamaz.
Para bölünebilir olmalıdır: Paranın farklı miktarlardaki malları satın alabilmesi için,
küçük birimlere ayrılabilmesi yani bölünebilir olması gerekir.
Para standart olmalıdır: Para olarak kullanılan varlığın standart olması yani kalite
farklılığının olmaması gerekir.

Baz Para (Parasal Taban): Bankacılık kesiminin merkez bankasında tuttuğu kanuni
karşılıklar ile halkın ve bankaların elindeki nakit paranın toplamı baz para olarak tanımlanmaktadır. Yani baz para;

m= (1+c)/(r+c)

m= 1+0,08)/(0,05+0,08)

m= 8,307

Bankacılık sistemine sağlanan reeskont kredileri üç temel amaç için kullanılmaktadır. Bunlar;
• Mali açıdan güç durumdaki bankalara yardım,
• Para ve kredi koşullarını kontrol etmek,
• Selektif kredi politikalarını etkilemek, olarak sıralanmaktadır

Senyoraj nedir?
Paranın üretim maliyetiyle üzerinde yazılı değer arasındaki farktır. Devletler bu farkı kasalarına gelir olarak yazarak, herhangi bir borçlanmaya veya vergi toplamaya ihtiyaç duymadan
harcamalarının bir kısmını finanse edebilir