EKONOMİK ANALİZ

Para arzı konusunda iktisatçıların değişik fikirlere sahip olmaları, parayla diğer finansal aktifler arasında belirgin bir çizginin çizilememesinden kaynaklanmaktadır.

“Monetarist” olarak bilinen iktisatçıların bazılarına göre, ekonomik faaliyet düzenini belirlemede tek ve en önemli faktör para arzındaki sürekli dalgalanmalardır.

Keynesyen görüşü savunan iktisatçılar ise, paranın dolaşım hızının para arzındaki değişmelere göre ters yönde değiştiğini ve bu nedenle, para arzının toplam harcamaları etkilemediğini savunmaktadırlar.

Monetarist Yaklaşım'a göre para arzı tanımına, fiilen tedavüldeki para ve vadesiz mevduatlar yanında ticari
bankalardaki vadeli mevduat da girmektedir.
M = C + TT+DD şeklinde ifade edilir.

M = Para arzı
C = Dolaşımdaki para ( madeni veya kağıt)
DD=Vadesiz Mevduatlar
TT=Vadeli mevduatlar

Toplam arzın toplam talepten düşük olması durumuda fiyatlar hemen yükselmekte ve aşırı talebin baskısıyla enflasyon dediğimiz süreç harekete geçmektedir.

Hem gelişmiş ülkelerde hem de gelişmekte olan ülkelerde zorunlu karşılıklar farklı amaçlarda ve farklı özelliklerde kullanılmasına rağmen, genel kabul görmüş beş temel fonksiyona sahiptir. Bunlar:
• Bankacılık sisteminin riskinin azaltılması
• Bankacılık kesiminin vade ve kredi riskini azaltmak amacıyla, varlıklarının belirli bir oranının risksiz ve likit olarak tutulmasının sağlanması önemlidir. Böylece, bankaların ani ve aşırı mevduat çekilişlerinin bir kısmını kendi kaynakları ile karşılayabilmeleri sağlanmakta, kredi riskleri azaltılmaktadır. Bu şekilde mudilerin korunması ve finansal sisteme olan güvenlerinin arttırılması amaçlanmaktadır.
• Para arzını ayarlamak
• Zorunlu karşılık oranlarının para arzının kontrol edilmesi amacıyla kullanılması, para arzının para çarpanı ile belirlendiği varsayımına dayanmaktadır. surdur. Para çarpanının büyüklüğü ise para stokunun belirlenmesinde en önemli faktördür.
• Kısa vadeli faiz oranlarının istikrarına yardımcı olmak
• Zorunlu karşılık oranlarının uygulama amaçlarından birisi de, likidite koşullarının değişmesine paralel olarak gecelik faiz oranlarının istikrarlı bir yapıya kavuşmasına katkıda bulunmaktır.
• Likidite yönetimi
• Zorunlu karşılıklar, merkez bankası rezervlerine olan talebin temel belirleyicisi olduğu için; otonom faktörler yoluyla yaratılan likidite söz konusu karşılıkların ayarlanması suretiyle denkleştirilmektedir. 
• Senyoraj geliri elde etmek

Merkez Bankalarının yerine getirdiği temel görevler şunlardır:

Bir malın diğerine göre daha tercih edilir olmasını, ve bir mala sahip olmak için katlanılacak bedeli göstermesi paranın bir değer ölçüsü olma fonksiyonudur.

Parayı en geniş anlamda tanımlandığında, mübadele aracı olan para arzı ile kredi arzı birlikte ele alınır. Bu yaklaşım Merkez Bankası yaklaşımıdır. Merkez Bankası yaklaşımı paranın en geniş tanımına dayanır. A,B,C ve D şıklarındaki para arzı tanımları daha dar kapsamlıdır. E seçeneği ise, herhangi bir para arzı tanımına karşılık gelmemektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

M1 nakit ve vadesiz mevduatlardan oluşur. M2 ise, M1' vadeli mevduatların eklenmesiyle hesaplanır. Doğru cevap E seçeneğidir.

M2'yi M2Y'den ayıran unsur

Bankalar topladığı mevduatın tamamını kredi yoluyla yeniden dolaşıma sokamaz. Bunu engelleyen mekanizma bankalar için kanunen belirlenmiş zorunlu karşılıkların ayrılmasıdır. Örneğin zorunlu karşılık oranı %10 ise, banka topladığı 100 TL mevduatın yalnızca 90 TL'sini tekrar kredi olarak verebilir. Para arzının teknik tanımı, bankalarca ödenen vergiler ve rekabet kurumunun yaptırımlarının toplanan kredinin tamamını dolaşımım sokamamak ile ilgisi yoktur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Para çarpanı = (1+c) / (r+c)

c: nakit paranın banka mevduatına oranı

r: kanuni karşılıkların banka mevduatlarına oranı

Dolayısıyla, para çarpanı kanuni karşılıkların banka mevduatlarına oranı veya nakit paranın banka mevduatına oranı değildir. D ve E şıkları yanlıştır. Para banka sisteminde yer aldığı ve krediye dönüştüğü ölçüde para çarpanı artar. Para çarpanını kısıtlayan zorunlu karşılıklardır. Kanuni karşılık oranları arttıkça para çarpanı azalır. Dolayısıyla, C ve B şıkları da yanlıştır. Para çarpanının büyüklüğü mevduatın büyüklüğü ile doğru orantılıdır. Formülden de görülebileceği üzere, bu ifade doğrudur. Banka ne kadar çok mevduat toplarsa, bu mevduatı tekrar krediye çevirerek para çarpanını artırır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Para çarpanı = (1+c) / (r+c)

r: kanuni karşılıkların banka mevduatlarına oranı: 1/10 =0,1

c: nakit paranın banka mevduatına oranı: 10 / 50 = 0,2

Para çarpanı = (1+0,2) / (0,1+0,2) =4 'tür.

Para arzını baz para ve para çarpanı belirler. Para çarpanı ise zorunlu karşılıklar ve piyasada ki paranın mevduata yatırılan kısmı belirler. Dolayısıyla A,B, C ve D şıkları para arzını etkiler. Kayıt dışı para, para arzında yer almayan bir kavramdır. İşaretlenmesi gereken cevap E seçeneğidir.

Merkez bankaları, tam istihdam, ekonomik büyüme, mali piyasalarda istikrar gibi amaçlar belirleyebilir. Fakat bunlar ancak ikincil amaçlar olabilir çünkü Merkez Bankası için birincil amaç fiyat istikrarının sağlanmasıdır. Bu sebeple, doğru cevap C seçeneğidir. Çünkü sadece bu seçenekte fiyat istikrarı birincil amaç olarak belirlenmiştir.

Banknot ihracı ile emisyon yaratma yetkisi kanunen Merkez Bankasının tekelindedir. Merkez bankaları Açık piyasa işlemleri yoluyla parasal sıkılaştırma veya parasal gevşeme ile ekonomideki likiditeyi yönetir.Altın ve döviz rezervlerini, ülke ekonomisinin çıkarlarına uygun şekilde hükümetçe alınacak kararlar çerçevesinde yönetmek Merkez Bankasının görevidir. Ayrıca, bankalararası piyasalarda son kredi mercii olarak kaynak sağlar. Dolayısıyla Merkez bankası bankalar ile muhattaptır. Fakat merkez Bankası diğer ticari kurum ve kuruluşlarla muhattap olmamaktadır. Dolayısıyla Merkez Bankası, ticari işletmelerin finansman ihtiyacını karşılamaz. Ticari işletmelere finansman sağlayan ve aracı olan ticari bankalar ve yatırım bankalarıdır. Sonuç olarak, işaretlenmesi gereken cevap D seçenediğir.

I. II. ve III.

I. II. ve III.

I. III. ve IV.