EKONOMİK ANALİZ

Ekonomi ya da iktisat insanların sınırsız isteklerini sınırlı kaynaklarla en iyi nasıl tatmin edileceğini inceleyen bir sosyal bilim dalıdır. Tüm ekonomik sorunlar kıt kaynaklardan dolayı bütün isteklerin karşılanamamasından doğar. Bunun sonucu olarak ihtiyaçlar en acil olanlardan başlayarak aşağı doğru belirlenir ve seçim yapılmak suretiyle sırasıyla kaynaklar ölçüsünde karşılanır. İktisat kıtlık bilimidir.

Günlük yaşamda kullanılan ihtiyaç kavramı ile ekonomi biliminde kullanılan ihtiyaç kavramı farklıdır. Günlük yaşamda hasta bir kimsenin ilaç ihtiyacı, beslenme, giyinme ihtiyacı ve susayan bir kimsenin su içme ihtiyacı ihtiyaç olarak değerlendirilirken zengin bir kimsenin spor araba ihtiyacı pek çok kişi için ihtiyaç olarak değerlendirilemez. Oysa ekonomi teorisinde  bir ihtiyaç olarak değerlendirilir. İnsanlardan her birinin ve herhangi birinin ihtiyaç saydığı her şey ekonomi teorisinde ihtiyaç olarak kabul edilir.

Mal ve hizmetlerin tüketimi sonucu elde edilen tatmin düzeyine fayda denir. Bir mala ihtiyaç duyulmuyorsa onun faydasından da bahsedilemez. Bir malın tüketim miktarı arttıkça marjinal faydası azalır ve toplam fayda maksimuma ulaştığında marjinal fayda minimumdur. Fayda kişiden kişiye değişen bir kavramdır ve herkes için aynı değildir. Hatta aynı kişi için bile farklı zamanlarda farklı faydaya sahiptir.

Bir malın değerini bir yandan talep ediliyor olması diğer yandan o malın kıt (az) ya da serbest(çok) olması belirler. Bir mal kıt ve hem de talep ediliyorsa diğer mallara göre daha değerli olacaktır. Yaşamak için vazgeçilmez olmasına karşın suyun bir elmas parçasından çok daha az değer taşıması değer paradoksu yaratır. Elmasın suya göre kıt olması ve talebinin olması onu suya göre daha değerli kılmıştır.

İhtiyaçların giderilmesi ya da hafifletilmesi için mal ve hizmetlerin kullanılmasına tüketim denir ve iktisadi faaliyetin nihai amacı tüketimdir. Hayat standardının yükseltilmesinin en önemli göstergesi daha yüksek tüketim düzeyine ulaşılmasıdır.

Bir üretim faaliyeti sonucu şekil, yer, zaman ve miktar faydası ortaya çıkar. Üretim faaliyeti malların sadece miktarının arttırılması değil aynı zamanda miktarı ile birlikte faydasının da arttırılması yönündeki çabalardır. Bir miktar  kumaşın elbise haline getirilmesi, unun ekmek haline getirilmesi şekil faydası yaratırken buğdayın stoklanarak ileriki dönemlerde kullanılması zaman faydası ve malın satın alınarak kullanılması mülkiyet faydası yaratır. Afyon'da üretilen patatesin Eskişehir'de tezgahlara getirilmesi yer faydasıdır.

Ekonomik etkinlik mevcut kaynakların en yüksek üretimi gerçekleştirmesi yanında aynı zamanda üretimin üretime katılanlar arasında adaletli dağıtımını da kapsar. Üretimde etkinlik ve bölüşümde etkinlik olarak iki başlık altında ele alınır. Aynı anda üretimde ve bölüşümde etkinlik sağlanması Ekonomik etkinlik olarak ifade edilir.

kaynakların sınırlı olması ve ihtiyaçların sınırsız olması insanların arzuladıklarından daha az mal ve hizmete sahip olacakları sonucunu doğurmaktadır. Bunun sonucu olarak tercih (seçim)yapmak zorunluluğu ile karşı karşıya kalınmaktadır.

Üretim imkanları sınırı eğrisi içerisindeki bir ekonomi mevcut kaynak ve teknoloji ile üretim yapabilirken etkin üretim gerçekleştiremez. Eğri dışındaki noktalarda ise ekonomi mevcut kaynak ve teknolojisi ile bu üretimi yapamaz. Ancak üretim imkanları sınırı eğrisi üzerinde bir ekonomi mevcut kaynak ve teknolojisi ile üretim gerçekleştirebilirken aynı zamanda etkin üretim söz konusudur.

Bir ekonomide ekonomik birimler hanehalkı, devlet, firma ve dış dünya olarak sınıflandırılır. Bunlardan hanehalkı aynı evde yaşayan ve ortak finansal kararlar alan tüm insanların olduğu gruptur.

İhtiyaçların şiddeti birbirinden farklılık gösterir. İhtiyaçlar sonsuzdur, İhtiyaçlar giderildikçe şiddeti azalır,Alışkanlık ihtiyacın şiddetini artırır, D seçeneğinde verilen ifade yanlıştır. İhtiyaçlar ve onları gideren araçlar birbirinin yerine ikame edilebilir: İhtiyaçlar çoğu zaman birbirinin yerine geçebilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Mallar özelliklerine göre çeşitli sınıflara ayrılabilirler. Bu sınıflandırmayı gruplar halinde aşağıdaki gibi ortaya koyabiliriz:

• Ekonomik mal - Serbest mal

• Tüketim malları - Üretim malları:

• Dayanıklı mallar - Dayanıksız mallar:

• Özel mallar – Kamusal mallar

• İkame (rakip) mallar – Tamamlayıcı mallar

• Bölünür mallar – Bölünmez mallar

• Çoğaltılabilen mallar – Çoğaltılamayan mallar

Doğru cevap D seçeneğidir.

Kamusal mallar ise tamamen piyasa sistemi içinde üretilip satılmazlar. Ekonomistler tarafından kullanılan kamusal mal terimi, malın kamu tarafından sağlanmasını gerektirmez. Bunun yerine mala ait iki özelliğe göre kamusal mal tanımı yapılır. Bu iki özellik; Tüketimde rakip olmaması ve kimsenin dışarıda tutulamamasıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ekonomik faaliyetin temel nedeni kıtlıktır. İnsanlar ekonomik faaliyette bulunurlarken bu kıtlığı yenmeyi amaçlarlar. Bu savaşın arkasında insanların ihtiyaç sahibi olması gerçeği yatar.

İhtiyaçların, genel kabul görmüş çeşitli özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikleri başlıklar altında aşağıdaki gibi ortaya koyabiliriz:

İhtiyaçların şiddeti birbirinden farklılık gösterir;

İhtiyaçlar sonsuzdur;

İhtiyaçlar giderildikçe şiddeti azalır;

İhtiyaçlar ve onları gideren araçlar birbirinin yerine ikame edilebilir;

Alışkanlık ihtiyacın şiddetini artırır.

İhtiyaçları ekonomik açıdan üç gruba ayırabiliriz. Bunlar yaşamsal ihtiyaçlar, kültürel ihtiyaçlar ve lüks ihtiyaçlardır. Yaşamsal ihtiyaçlar insanların yaşamlarını sürdürmek için karşılamak zorunda oldukları ihtiyaçlardır. Yemek, içmek, giyinme, barınma gibi ihtiyaçları bu gruba örnek olarak gösterebiliriz. Kültürel ihtiyaçlar ise insanların zorunlu ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra gerçekleştirmek istedikleri ihtiyaçlardır. Sinema, spor, tatil gibi ihtiyaçlar bu gruba örnek olarak verilebilir. Lüks ihtiyaçlar ise, modaya göre giyinme, havyarla beslenme, yurt dışında eğitim görme gibidir.

Birbirinin yerine kullanılabilen mallara ikame mallar denir (reçel-bal, portakal-mandalina gibi). Yalnız başına ihtiyacı karşılamadığından bir başka malla birlikte kullanılan mallara tamamlayıcı mal denir (otomobil-benzin, kalem-mürekkep, tebeşir-yazı tahtası gibi).

Bir malın tüketilen tüm birimlerinin sağladığı faydaların toplamına toplam fayda, bir malın tüketim miktarı bir birim artırıldığında toplam fayda da meydana gelen değişmeye marjinal fayda, bir malın tüketilen miktarı artırıldığında, marjinal faydanın giderek azalmasına da azalan marjinal fayda ilkesi adı verilir.

Üretilmiş olan malların, onlara en fazla ihtiyaç duyanların eline geçmesine aracılık edenlerin yaptıkları iş malların mülkiyet faydasını arttırmaktadır.

İhtiyaçların giderilmesine yönelik mal ve hizmetlerin elde edilmesinde kullanılması gereken kaynaklara üretim faktörleri denir. Temel üretim faktörleri emek, doğal kaynaklar, sermaye ve girişimcilik olmak üzere dört başlık altında sıralanmaktadır.