EKONOMİK ANALİZ - Deneme Sınavı - 6

Ekonomide oluşan konjonktür dalgası aşağı veya yukarı yönde hareket etmeden, yani daralma ve genişleme durumları oluşmadan önce, bu yönde seyretmeye başlayan göstergeler bulunduğu gibi, tam tersine daralma veya genişleme başladıktan sonra hareketlenen göstergeler de vardır. Bu göstergelerin ilkine “öncü göstergeler”, ikincisine “gecikmeli göstergeler” (takipçi göstergeler) denir. Bazı göstergeler ise ekonomik konjonktürle birlikte hareket ederler. “Eş zamanlı göstergeler” olarak bilinen bu göstergeler ekonomi daralırken düşme, ekonomi genişlerken de yükselme eğilimi taşırlar. Doğru cevap C'dir.

İhracatın büyümesi, kısa vadeli sermaye hareketleri, yurtiçi kredilerin büyümesi, işsizlik oranı öncü göstergeler arasında yer alırken, tüketici kredileri gecikmeli göstergeler arasında yer alır. Doğru cevap D'dir.

Otomobil üretimi ve tarım dışı kesimde istihdam eş zamanlı göstergeler arasındadır. Teslim süresi, kredi kartı kullanımı ve ortalama işsiz kalınan dönem gecikmeli göstergeler arasında yer alır. Doğru cevap E'dir.

Bu veri serileri toplandıktan sonra bazı filtrelerden geçirilerek, mevsimsel etkilerden, uzun dönemli eğilimlerden ve aşırı uçlardan arındırılmakta ve yanlış sinyal verme olasılığı zayıflatılmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Dünya ekonomisini izlerken bakılması gereken başlıca göstergeler şunlardır (Eğilmez ve Kumcu, 2005: 309):

Doğru cevap B'dir.

Makro ekonomik göstergeler:

Doğru cevap C'dir.

Emisyondan farklı bir büyüklük olan” rezerv para”, bankacılık sisteminin kaydi para yaratma gücüne dayanak oluşturur. Öte yandan ülkedeki para arzının “rezerv para çarpanı” adı verilen mekanizma çerçevesinde oluşacak büyüklüğü de rezerv paraya dayanır. Rezerv paranın artıyor olması genellikle emisyonun arttığı şeklinde yorumlanır ve bu du- rum faiz oranlarının düşeceğinin ve enflasyonun artışa geçeceğinin önemli bir sinyalidir. Doğru cevap D'dir.

Bir ülkenin ödemeler dengesi tablosu, yurt içinde yerleşik olan ekonomik birimler ile yurt dışında yerleşik olan ekonomik birimler arasındaki ekonomik faaliyetleri (başta mal ve hizmet ticareti olmak üzere) gösteren bir bilançodur. Doğru cevap E'dir.

Ekonominin reel üretim hacminde zaman içerisinde gerçekleşen iniş ve çıkışlara konjonktür dalgaları denir. Bir başka deyişle; reel GSYH’nin reel büyüme eğilimi (trend) etrafında periyodik ve muntazam olmayan ve birbirini takip eden genişleme-daralma biçimindeki hareketine konjonktür dalgalanmaları (iktisadi dalgalanmalar, devrî hareketler) adı verilir.

Bazen bir ekonominin yaşadığı daralma aşaması normalin üzerinde sürer ve reel GSYH alışılmamış bir şekilde düşer. Bu duruma “çöküntü” veya “depresyon” (buhran, bunalım) adı verilir. Çöküntü durumunun tam tersine konjonktür dalgalanmasının genişleme aşamasında reel GSYH alışılmışın üstünde bir artış gösterir ki bu duruma da “patlama” (boom) denir.

Ekonomik kriz ortamında firmaların yatırımları, tüketicilerin talepleri düşerken işsizlik oranları yüksek seviyelere ulaşmakta ve halkın ortalama yaşam standartları giderek azalmaktadır. Öte yandan finansal piyasalarda belirsizlikler artmakta, yerli para değer kaybetmekte ve menkul kıymet borsalarında işlem gören hisse senetlerinin fiyatları aşağı yönde hareket etmektedir. Eğer kriz ağırlaşırsa bir resesyona dönüşür.

ABD’de bulunan Ulusal Araştırma Bürosu (NBER) resesyonu belirlemekle resmi olarak görevlendirilmiştir. NBER’e göre iki çeyrek üst üste eksi büyüme yaşanması “resesyon” anlamına gelmektedir.

Klasik görüşe göre toplam arz ve toplam talebi belirleyen en önemli değişken teknolojik ilerlemelerdir. Teknolojik ilerlemeler sonucunda artan sermaye verimliliği nedeniyle firmalar yeni teçhizat ve fabrika alımına yönelik harcamalarını artırırlar ve toplam talep bu nedenle artar. Mevcut sermayenin kullanım ömrünü uzatan teknolojik ilerlemeler ise yeni sermaye alımı için yapılan harcamaları azaltır ki bu durum toplam talebi azaltır. Potansiyel GSYH ise toplam talepteki bu dalgalanmalara neden olan teknolojik ilerlemeler nedeniyle dalgalanır.

Keynesyenlere göre konjonktür dalgalanmalarının başlıca nedeni toplam talebin bir unsuru olan yatırımlardaki dalgalanmalardır ve yatırımlardaki dalgalanmaların en büyük nedeni ise iş dünyasındaki güven değişiklikleridir. Dolayısıyla Keynesyen teori toplam talep dalgalanmalarının kaynağını “hayvani içgüdü” olarak isimlendirilen güven değişimlerine bağlamaktadır.

Öncü Göstergeler şunlardır

Döviz Kuru ve Ödemeler Dengesi Göstergeleri, Reel döviz kuru, İhracatın büyümesi, İthalatın büyümesi, Cari işlemler dengesi, Kısa vadeli sermaye hareketleri, Cari açık/GSYH, İhracat/İthalat, Net hata değişim oranı, İhracat/GSYH, İthalat/GSYH, İhracat+İthalat/GSYH, Kısa vadeli dış borç/Rezervler, MB Döviz rezervlerinin büyümesi, (M2Y/Rezervler)’in büyümesi, Reel mevduat faizleri, Toplam mevduatların büyümesi, Borsa endeksinin büyümesi, M2/M2Y, Yurtiçi kredilerin büyümesi, Reel ankes (M1) fazlası,  Hisse senedi fiyatları ve endeks, Enflasyon Oranı. Reel sektör göstergeleri: İmalat sanayi üretim endeksinin büyümesi, Reel sektöre yönelik banka kredileri, İmalât sanayi haftalık /aylık çalışma saati, İşsizlik Oranı, İşsizlik sigortası talepleri, Tüketici beklentileri endeksi, Reel sektör sabit sermaye yatırımları, Yatırımlar/GSYH, Kapasite kullanım oranı, Stoklardaki değişme, Bayi performansı, Yeni başlayan bina inşaatları, başlama izinleri.

Dünya ekonomisini izlerken bakılması gereken başlıca göstergeler şunlardır:

Dünya ülkelerinin toplam ekonomik büyüme oranı ile önemli ülke ve ülke gruplarının büyüme oranlarındaki gelişmeler: Özellikle G7, G20, OECD, Avrupa Birliği gibi gelişmiş ülkeler, Yeni Gelişmekte Olan Pazarlar (EmergingMarkets), ABD, Çin, Hindistan, Brezilya, Japonya, Almanya, İngiltere gibi gelişmiş ve hızla gelişen ülkeler.

Dünya ticaret hacmindeki gelişmeler: Global ticaret hacmi ve en çok ticaret yapılan partner ülkelerdeki gelişmelerle ilgilenilmektedir.

Dünyadaki işsizlik oranları: İşsizlik durgunluğun, durgunluk ise ithalat azalışının habercisidir. Dünyadaki işsizlik oranlarının takibi ülkenin ticari çıkarlarının geleceği için son derece önemli uyarılar yapabilmektedir.

Merkez bankasının dolaşıma (tedavüle) soktuğu banknotların toplam değerine emisyon adı verilir ve özellikle gelişmiş ülkelerde merkez bankası yükümlülüklerinin önemli kısmını bu kalem oluşturur. Ekonomide canlılık olması birey ve kurumların nakit talebini yükseltir ve bu durumda toplam yükümlülükler içinde emisyonun payı da yükselir. Dolayısıyla geleceğe dönük iyimser bekleyişler ve ekonomiye duyulan güvende artış olması hane halklarının emisyon taleplerini de yükseltecektir.

Bir ülkenin ödemeler dengesi tablosu, yurt içinde yerleşik olan ekonomik birimler ile yurt dışında yerleşik olan ekonomik birimler arasındaki ekonomik faaliyetleri (başta mal ve hizmet ticareti olmak üzere) gösteren bir bilançodur. “Ödemeler bilançosu” adı da verilen bu tablonun üç temel bölümü vardır: “Cari işlemler dengesi”, “sermaye hareketleri dengesi” ve “uluslararası (resmi) rezerv hareketleri”.

Burada doğru cevap, A şıkkıdır. Konjonktür dalgalarının sırası “Zirve – Daralma – Dip – Toparlanma – Genişleme”. Bazen Zirve yerine “Patlama” ve Dip yerine “Çöküntü” olabilir.

Burada doğru cevap, C şıkkıdır. ABD’de bulunan Ulusal Araştırma Enstitüsü’ne (NBER) göre bir ekonomin üst üste iki çeyrek eksi büyümesi (yani küçülmesi) resesyon olarak adlandırılır.