EKONOMİK ANALİZ - Deneme Sınavı - 17

Burada doğru cevap, E şıkkıdır. Hakimiyet aracı olma, paranın modern fonksiyonudur. Geleneksel fonksiyonu değil.

Burada doğru cevap, C şıkkıdır. Para arzını “halkın alternatif likit olarak kabul edebileceği tüm mali değerler” olarak tanımlayan yaklaşım “Gurley Shaw Yaklaşımı”dır.

Burada doğru cevap, D şıkkıdır. Geniş tanımlı para arzı (M2)= Nakit + Vadesiz Mevduatlar + Vadeli mevduatlar’dır.

Burada doğru cevap, C şıkkıdır. Bankacılık kesiminin merkez bankasında tuttuğu kanuni karşılıklar ile halkın ve bankaların elindeki nakit paranın toplamı baz para olarak tanımlanmaktadır.

Burada doğru cevap, A şıkkıdır. Merkez bankası ekonominin durgunluk veya genişleme dönemlerinde zorunlu kar- şılık oranlarında meydana getireceği değişikliklerle ekonomik hayata müdahalelerde bu- lunabilmektedir. Eğer ekonomi enflasyonist bir sürece girmiş ise, bu durumda zorunlu karşılık oranlarındaki bir artış harcamaların kısılmasına yani toplam talebin daralması- na katkı yaratacaktır. Eğer ekonomi durgunluk içinde ise, bu durumda zorunlu karşılık oranlarındaki bir azalış harcamalarda yeni toplam talepte bir artış yaratıp, ekonominin durgunluktan çıkışına katkı yapacaktır. Dolayıyla doğru seçenek A şıkkıdır.

Burada doğru cevap, D şıkkıdır. Para çarpanı (m)=(1+c)/(r+c)’dir. Değerleri. Yerine koyarsak; m=(1+0,08)/(0,04+0,08)=9 olur.

Burada doğru cevap, B şıkkıdır. Bankalar para arzını belirleyen bir faktör değildir.

Burada doğru cevap, D şıkkıdır. Türkiye’de para politikasını oluşturan ve yürüten kurum Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’dır.

Burada doğru cevap, B şıkkıdır. Rekabetin artırılması para politikasının amaçlarından biri değildir.

Burada doğru cevap, C şıkkıdır. Merkez bankası mevduat toplamaz. Bu bankaların işidir.

Paranın fonksiyonları geleneksel ve modern fonksiyonlar olarak ikiye ayrılmaktadır. Geleneksel fonksiyonlar paranın daha az kullanıldığı eski dönemlerdeki fonksiyonlardır. Bunlar; hesap birimi, mübadele aracı ve tasarruf aracı olma fonksiyonlarıdır. Hesap Birimi fonksiyonu ise “değer ölçüsü” veya “muhasebe birimi” olarak da bilinmektedir. Bir ekonomide bütün mal ve hizmetlerin değeri para ile ifade edilir. Para bütün değerleri ölçen ve belirten bir araç olarak kabul edilir.

Mübadele (değişm) aracı olarak kullanılacak paranın bazı özellikleri taşıması gerekir. Bu özellikler aşağıdaki gibi açıklanabilir:

Monetarist olarak bilinen iktisatçıların bazılarına göre, ekonomik faaliyet düzenini belirlemede tek ve en önemli faktör para arzındaki sürekli dalgalanmalardır. Farklı düşüncelere sahip olanlardan Keynesyen iktisatçılar, paraya önem vermekle birlikte, maliye politikası gibi diğer etkenlerin ekonomideki istikrarsızlıklara karşı daha etkili çözümler getirdiğini öne sürmektedirler.

Monetarist iktisatçılar, para talebinin dolayısıyla paranın dolaşım hızının oldukça istikrarlı bir yapı gösterdiğini ileri sürmektedir. Bu nedenle toplam harcamaların belirlenmesinde ve ekonomik faaliyetlerin yönlendirilmesinde, para arzının arzulanan miktarda değiştirilebileceğini savunmaktadırlar.

Keynesyen görüşü savunan iktisatçılar ise, paranın dolaşım hızının para arzındaki değişmelere göre ters yönde değiştiğini ve bu nedenle, para arzının toplam harcamaları etkilemediğini savunmaktadırlar. Keynesyen iktisatçılara göre para arzının ekonomiyi etkilemesi, sadece faiz oranlarını değiştirmesi yani sermaye maliyetindeki değişmeler yoluyla olmaktadır. Oysa monetarist iktisatçılara göre, para arzı değişmeleri hem faiz oranları ve hem de diğer aktiflerin fiyatlarını ve dolayısıyla getirilerini yönlendirerek, ekonomiyi etkileyebilmektedir.

Para arzı kapsamı ile ilgili olarak dört farklı yaklaşım mevcuttur. Bunlar, klasik yaklaşım, monetarist yaklaşım, Gurley-Shaw yaklaşımı ve Merkez Bankası yaklaşımıdır.

Klasik Yaklaşım, en eski ve en çok kabul görmüş yaklaşımdır. Ülkedeki para arzı, ödeme aracı olarak genel kabul gören şeylerin toplamıdır. Buna göre para arzı; fiilen dolaşımdaki madeni ve kağıt paraların toplamı ile çekle ödemelerin yaygınlaştığı ülkelerde çeke tabi mevduatın toplamından ibarettir. Çek kullanımının yaygınlaşmadığı ülkelerde ise para arzı, fiilen dolaşımdaki paraya eşittir.

Merkez Bankası Yaklaşımı, para arzı ile kredi arzını özdeş olarak kabul etmekte ve bu suretle en geniş sayılabilecek para arzı tanımını kabul etmektedir. Kredi, sadece ticari bankaların mevduata dayanarak açtıkları kredi olmayıp, her türlü kaynaktan açılan kredi olarak anlaşılmaktadır. Bu yaklaşım, ekonomiyi düzenlemede ana para politikası değişkeninin “toplam kredi bulunabilirliği” olduğu yolundaki merkez bankalarının tarihi görüşünü yansıtmaktadır.

Çoğu ülkede dar anlamda para arzı M1 ile ifade edilmektedir. M1 Dolaşımdaki nakit miktarı ile bankacılık sistemindeki vadesiz mevduatların toplamıdır.

M1 = Nakit + Vadesiz Mevduatlar

Merkez Bankası tarafından basılan kağıt para ile darphane tarafından basılan bozuk paranın toplamına nakit denmektedir. Vadesiz Mevduat ise, bireylerin istedikleri anda geri çekmek ve üzerine çek yazarak kullanmak üzere bankaya açtırdıkları mevduat hesabıdır. M1 para arzı kapsamına giren mali varlıkların hepsi son derece likittir. Yani hepsi kolayca değişim aracı olarak kullanılabilirler.

Türkiye’de kullanılan en geniş tanımlı para arzı, M3, M2’yi oluşturan büyüklükler yanında resmi kuruluşlar mevduatı ve TCMB’deki diğer mevduatları kapsamaktadır. Bu durumda; M3 aşağıdaki gibi oluşur.

M3 = M2 + Resmi Kuruluşlar Mevduatı + TCMB’deki Diğer Mevduat

Eşitlikte yer alan resmi kuruluşlar mevduatı içinde; resmi ve katma bütçeli daire ve müesseselerle ve kanunla kurulmuş döner sermayeli teşekküllere ve mahkemelere ait mevduatlar yer almaktadır.

Mevduat kabul eden finansal kurumlar; topladıkları mevduatlara karşılık olarak bu mevduatların, merkez bankası tarafından belirlenen oran kadar olan bir kısmını merkez bankasında tutmakla yükümlüdürler. İşte bankacılık sistemi tarafından yasal bir zorunluluk olarak tutulan, mevduatın bu bölümüne “zorunlu karşılık” denir.

Merkez Bankalarının yerine getirdiği temel görevler şunlardır: