EKONOMİK ANALİZ - Deneme Sınavı - 4

Ekonomideki temel amaçlardan birisi, ekonomik ve sosyal gelişmeyi sağlayan temel faktörlerden biri olan fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürebilmektir. Fiyat istikrarı firmalara ve bireylere tüketim, yatırım, tasarruf ve uzun vadeli plan kararlarında yol gösterici bir özelliğe sahiptir. Türkiye ekonomisi enflasyonla ilk kez 1939 yılında karşı karşıya kalmıştır.

Enflasyon oranı ya da fiyatlar genel düzeyindeki değişim oranı kavramı ise, fiyatlar genel düzeyinde belirli bir zaman diliminde meydana gelen değişme ya da ülke genelinde mal ve hizmetlerin fiyat artış hızını ölçmektir.

Fiyat Enflasyonu; bazı gurupların ürettikleri malları gerçek piyasa değerinin üzerinde satmasıyla gelirlerini artırması ve bu
sayede talebin yükselerek enflasyona neden olması şeklinde ortaya çıkmasıdır.

Enflasyonun ortaya çıkışına neden olan etmenler göz önüne alındığında enflasyon, talep enflasyonu, maliyet enflasyonu ve fiyat enflasyonu olmak üzere üçe ayrılır.

Enflasyonun ekonomiye olan maliyetinin yanı sıra enflasyon oranını düşürmenin de ayrı bir maliyeti vardır. Önemli olan enflasyon oranını düşürmeye yönelik izlenecek politikalar sonucunda en az maliyetle gerçekleştirebilmektir.

• Uygulanacak politikanın kamuoyuna önceden açıklanması,
• Politikanın ısrarlı bir şekilde uygulanması,
• Enflasyon beklentisinin cari enflasyonu önemli ölçüde etkiliyor olması,
• Fiyatlar ve ücretlerin talep şartlarına karşı duyarlılığının yüksek olması, gibi faktörlere bağlı olduğunu belirtmektedir.

Görünürlüğüne ya da piyasaların işleyişine göre sınıflandırmayı açık enflasyon ve gizli enflasyon olmak üzere iki ye ayırabiliriz.

Çekirdek enflasyon, enflasyonun geleceğine yönelik tahmin veren, enflasyonun eğilimini belirleyen ve para politikasının oluşturulmasına yardımcı olan bir göstergedir. Diğer bir deyişle fiyatlarda gözlemlenen tüm geçici etkilerin arındırılması sonucunda fiyatlar genel düzeyindeki artışı ifade eder

Temel Yıl Ağırlıkları: Seçilmiş mal ve hizmetlerin toplam sepet içerisindeki değerlerine bağlı olarak aldıkları paydır.

Tüketici Fiyatları Endeksinin amacı, hane halkları tarafından belirli bir ihtiyacı karşılamak amacıyla satın alınan mal ve hizmetlerin genel fiyat düzeyindeki değişimini ölçmektir. Her yılın aralık ayında güncellenir.

Üretici Fiyatları Endeksi hesaplamasında ele alınan ana guruplar;
• Tarım Sektörü
• Tarım, avcılık, ormancılık
• Balıkçılık
• Sanayi Sektörü
• Madencilik ve taş ocakçılığı
• İmalat sanayi
• Elektrik gaz ve su sektörleri

2001 yılında uygulanan ekonomi politikaları içerisinde, Merkez bankasının temel amacı fiyat istikrarını sağlamak olarak belirlenirken Enflasyon Hedeflemesi Rejimi uygulamasının yani enflasyon hedefinin hükümet ile belirlenmesi kanunlaşmıştır. Parasal büyüklükler üzerine hedefler konularak işe başlanmış ve para politikası 2002-2005 yılları arasında örtük enflasyon hedeflemesi çerçevesinde uygulanmış ve hedefler gerçekleşmiştir Bu olumlu gelişme para politikalarına güveni artırmıştır. Sonuçta
Türkiye 2006 yılında açık enflasyon hedeflemesi olarak da bilinen “enflasyon hedeflemesi rejimi” uygulamasına geçmiştir.Doğru cevap E seçeneğidir.

Tüketici gelirlerindeki artışın talebi artırması,
• Tüketicilerin gelirlerinden fazla harcama yapmaları,
• Cari fiyatlarda toplam talebin toplam arzı aşması,
• Toplam üretimin azalması,
• Üretim maliyetlerinin artması,
• İthal mallarının fiyatının yükselmesi,
• Olumsuz iklim şartlarında tarımsal ürün arzının azalması ve yüksek taban fiyatı uygulaması,
• Para arzının artması,
• Teknolojik yenilikler ve yetersizlikler

Doğru cevap E seçeneğidir.

Enflasyon Latince kökenli bir kelimedir ve anlam olarak şişkinlik demektir. İngilizce’deki karşılığı “inflation” olan enflasyonun sözlükteki anlamı, fiyatlar genel düzeyinin sürekli ve önemli bir oranda artması ve aynı zamanda da paranın satın alma gücünün azalmasıdır. Enflasyon, günlük hayatta sıkça kullandığımız mal ve hizmetlerin fiyatlarının artmasıdır. Ancak mal ve hizmetlerin fiyatları zaman içinde artabilir veya azalabilir. Enflasyon sadece belli bir malın veya hizmetin fiyatının tek başına artması değil, fiyatlar genel düzeyinin sürekli bir artış göstermesidir. Fiyatlar genel düzeyi, ekonomideki tüm fiyatların ağırlıklı ortalamasıdır. Sadece bazı malların fiyatlarının sürekli artması ya da tüm malların fiyatlarının bir sefer artması enflasyon değildir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Talep enflasyonu, cari fiyatlar genel düzeyinde üretilen mal ve hizmetlerin toplamının toplam talebi karşılayamaması durumunda, fiyatların yükselmesidir. Ekonominin toplam talep eğrisinde yukarıya doğru bir kaymadan meydana gelen fiyat artışı genellikle talep enflasyonu olarak adlandırılır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bir ekonomide, üretim faktörleri piyasasında rekabetin bozulması sonucu girdi fiyatlarının yükselme sinin, maliyetlerin artmasının ve dolayısıyla toplam arzın azalmasının neden olduğu enflasyon türüdür. Maliyetlerin artmasına sebep olan her etmen ya da maliyet unsurlarının fiyatlarının artması maliyet enflasyonuna sebep olmaktadır. Bu durumda maliyet enflasyonu, üretim faktörlerinin hepsinin veya bir ya
da bir kaçının fiyatlarındaki artışların ürünlerin fiyatlarına yansıtılmasından kaynaklanmaktadır. Maliyet enflasyonu, enflasyonun arz yönünden kaynaklanan türüdür. Doğru cevap D seçeneğidir.

Fiyat istikrarının sağlanamadığı enflasyonun yüksek olduğu durumlarda;
• Elde para bulundurma bir enflasyon vergisine maruz kalacak ve para tutmanın maliyetini arttıra
caktır.
• Bireyler tasarruflarının değerini korumak için yabancı ülke paraları, altın ve konut gibi üretken
olmayan alanlara firmalar ise, borsa, faiz ve repo gibi üretim dışı alanlara kaymaya
başlayacaktır.
• Etkin olmayan kaynak dağılımına ve gelir dağılımının değişmesine neden olacaktır.
• Sabit gelirli bireylerin gelirlerinin reel değerinin düşmesine neden olacaktır.
• Uzun dönemde yüksek enflasyon düşük bir büyüme oranına yol açacaktır.
• İş gücü piyasasının verimli çalışmasını engelleyecektir.
• Dış ticaret dengesini olumsuz yönde etkileyecektir.
• Yabancı sermayenin ağırlıklı olarak kısa vadeli olmasına ve doğrudan yatırımların azalmasına
neden olacaktır.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Yüksek ya da dörtnala enflasyon: Bu tür enflasyon da oran yılda % 10- % 200 arasındadır. Yüksek enflasyon ekonomiyi zarara uğratan, piyasaların işleyişini zorlaştıran, gelecekle ilgili kararların belirsizliğini arttıran ve paranın değer ölçüsü ve tasarruf aracı olma özelliklerini zayıflatan oranda bir enflasyondur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Çekirdek enflasyon, enflasyonun geleceğine yönelik tahmin veren, enflasyonun eğilimini belirleyen ve para politikasının oluşturulmasına yardımcı olan bir göstergedir. Diğer bir deyişle fiyatlarda gözlemlenen tüm geçici etkilerin arındırılması sonucunda fiyatlar genel düzeyindeki artışı ifade eder. Doğru cevap A seçeneğidir.

Enflasyon hedeflemesi rejimi altında merkez bankasının temel politika aracı kısa vadeli faiz oranları olsa da, Merkez Bankası tüm para politikası araçlarını belirlenen enflasyon hedefine ulaşmaya yönelik olarak kullanır. Gelecekteki enflasyona ilişkin öngörülerin enflasyon hedefinden önemli ölçüde sapma gerçekleştiğinde bu sapmanın nedenine göre, Merkez Bankası kısa vadeli faiz oranlarına ilişkin aldığı kararlarla yeniden uyumu sağlamaya çalışır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Fiyat endekslerinin hesaplanabilmesi için gerekli temel değişkenler bulunmaktadır.
Bunlar aşağıdaki gibi başlıklar altında sıralanmaktadır.
Mal ve Hizmet sepeti: Madde sepeti olarak da adlandırılan fiyatların dönemsel olarak izlendiği belirli bir mal ve hizmet listesidir. Seçilen mal ve hizmetler tür, miktar ve kalite olarak tanımlanır ve güncelliği sağlanır.
Temel Yıl Ağırlıkları: Seçilmiş mal ve hizmetlerin toplam sepet içerisindeki değerlerine bağlı olarak aldıkları paydır.
Temel Yıl Fiyatları: Temel yıl endeksin daha sonraki dönemlerle karşılaştırıldığı yıldır. Mal ve hizmetlerin temel yıla ait 12 aylık ortalama fiyatlarına ise temel yıl fiyatları denir.
Cari Fiyatlar: Mal ve hizmetlerin ilgili dönemde yürürlükte olan fiyatlarına denir.