EKONOMİK ANALİZ - Deneme Sınavı - 2

%10-%200 arası enflasyon ortamı yüksek enflasyon olarak tanımlanır. Ilımlı enflasyon ise %1-%10 arası enflasyon ortamıdır. Dolayısıyla ekonomi yüksek enflasyondan ılımlı enflasyonu geçmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Gizli enflasyon, talep fazlasının olduğu fakat şiddetli fiyat artışları ve genel dengesizliği olmadığı, enflasyonun alınan tedbirlerle baskı altında tutulmaya çalışıldığı yani talep fazlasının azaltılamadığı ancak bastırıldığı durumlarda ortaya çıkmasıdır. Dolayısıyla, soruda tanımlanan enflasyon türü gizli enflasyondur.

Çekirdek enflasyon dışsal etkilere (enerji fiyatlarında artış, mevsimsel koşullar, maliye politikası vb.)
daha açık olan ve geçici nitelikler taşıyabilen mal ve hizmetlerin Tüketici Fiyat Endeksi sepetinden
çıkarılmasıyla hesaplanır. Dolayısıyla E seçeneği çekirdek enflasyon kapsamına uymamaktadır. İşaretlenmesi gereken cevap E seçeneğidir.

İstatistik kurumunca fiyat endeksi bültenleri ay başında yayınlanır. Fiyat endekslerinin bir anlam taşıması için belirli bir yıl temel alınır ve yıllar içindeki değişim bu temel yıla göre belirlenir. Dolayısıyla her yıl değiştirilmez. Fakat gerek görüldüğünde değiştirilebilir. Üretici fiyat endeksi için yalnızca üreticilerden fiyat toplanırken, toptan eşya fiyat endeksinde toptan satış noktalarından da fiyat toplanmaktadır. Üretici fiyat endeksinde KDV gibi vergiler dahil edilmeyip sadece peşin üretici fiyatları dikkate alınmaktadır. Gayri safi yurtiçi hasıla deflatörü bir ekonomide üretilen tüm malları ve hizmetleri içeren, oldukça geniş kapsamlı bir fiyat endeksidir. Bu açıklamalara göre, doğru ifadeyi barındıran şık E seçeneğidir.

Gayri safi yurtiçi hâsıla (GSYİH) deflatörünün esas kullanım amacı nominal GSYİH'den fiyat artışı etkisinden arındırılmasıdır. Dolayısıyla doğru cevap E'dir. Diğer seçenektekiler esas olarak diğer fiyat endekslerinin kullanılış amacıdır.

(397-372) / 372 = 25 / 372 = % 6,7

Ürün sepetinin ve ağırlıklarının güncellemesi, her yılın sonunda yapılmakta ve zincirleme “Laspeyres” formülü ile seri devam ettirilmektedir.

Baz yıl endek değeri 100 kabul edilir.  İzleyen iki yılın enflasyonu sırasılya %12 ve %18 ise
ilk yıl sonunda endeks değeri 

100 x 1,12 = 112

ikinci yıl sonunda endeks değeri

112 x 1,18 = 132,16 olarak hesaplanır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Türkiye ekonomisinin yakın tarihindeki en önemli sorunlardan biri olarak yer alan 1970’lerde başlayan ve 30 yıl boyunca süren yüksek enflasyon ekonomik, sosyal ve toplumsal etkiler yaratmıştır. Gelir dağılımının bozulmasına, yoksulluğun artmasına halkın geleceğe güvensiz bakmasına ve siyasi istikrarın bozulmasına yol açmıştır. Bütçe açığının azalmasının ise yüksek enflasyonla ilişkisi yoktur. Bu sorunları çözebilmek için günümüze kadar farklı ekonomi politikaları uygulanmıştır.

TCMB’nın yapmış olduğu tanıma göre fiyat istikrarı ise, insanların tüketim, yatırım ve tasarruf kararlarında dikkate almaya gerek duymayacakları ölçüde düşük düzeyde sürdürülen bir enflasyon oranını ifade eder. Gelişmiş ülkelerde bu durum %1 ile %3 arasındaki enflasyon oranları ile ifade edilmektedir. Fiyat istikrarının sağlandığı bir ortamda ekonomik birimler enflasyon oranının yükselmesini beklemezler.

Enflasyonun nedenleri ülkelerin ekonomik yapısına göre farklılık gösterebilir. Bununla birlikte genel olarak enflasyonunun nedenleri şunlardır;

 Şıklarda verilenlerden üretim maliyetlerinin düşmesi ise enflasyonun bir nedeni değildir. Maliyetlerin azalması enflasyonu düşürür.

Talep enflasyonu, cari fiyatlar genel düzeyinde üretilen mal ve hizmetlerin toplamının toplam talebi karşılayamaması durumunda, fiyatların yükselmesidir. Ekonominin toplam talep eğrisinde yukarıya doğru bir kaymadan meydana gelen fiyat artışı genellikle talep enflasyonu olarak adlandırılır. Bu durum talep çekişli enflasyon olarak nitelendirilen ve talep değişmesinin sebep olduğu enflasyondur.

Fiyat istikrarının sağlanamadığı ve enflasyonun yüksek olduğu durumlarda;

D seçeneğinde sabit gelirli bireylerin reel gelirlerinin artacağı söylenmektedir. Oysa tam tersine gelir sabitken mal ve hizmetlerin fiyatları artarsa reel gelir azalır.

Sürünen enflasyon; fiyat artışlarının oldukça düşük olduğu enflasyon beklentisinin oluşmadığı enflasyon süreci olarak tanımlanır. Sürünen enflasyon için kesin bir oran belirlenemese de, zamana ve mekana göre değişiklik gösterse de, bu türden bir enflasyonun zararlı bir etkisi yoktur. Aynı zamanda bu tür bir enflasyonda olumlu sonuçlardan bile söz edilebilir.

Çekirdek enflasyon dışsal etkilere (enerji fiyatlarında artış, mevsimsel koşullar, maliye politikası vb.) daha açık olan ve geçici nitelikler taşıyabilen mal ve hizmetlerin Tüketici Fiyat Endeksi sepetinden çıkarılmasıyla hesaplanır. Bir diğer deyişle, bazı mal grupları ile fiyat değişmelerine yol açan bir takım unsurların Tüketici Fiyat Endeksi kapsamında izlenen sepetten çıkarılması sonucu ulaşılan daha dar kapsamlı bir enflasyon tanımıdır.

Türkiye’de fiyat endeksi, Türkiye istatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hesaplanmaktadır.

Türkiye İstatistik Kurumu, fiyat endeksleriyle ilgili olarak her ay dört oran açıklamaktadır.

Bunlar aşağıdaki gibi başlıklar altında açıklanmaktadır.

Aylık Değişim Oranı: Fiyat endeksi serisinde son ayın endeksinin bir önceki ayın endeksine göre yüzde değişimidir.

Bir Önceki Yılın Aralık Ayına Göre Değişim Oranı: Yılın ilk ayından itibaren fiyatlar genel düzeyinin ortalama değişimidir.

Geçen Yılın Aynı Ayına Göre Değişim Oranı: Hesaplanmak istenilen aydaki fiyatlar genel düzeyinin, geçen yılın aynı ayındaki fiyatlar genel düzeyine göre değişimidir.

On iki Aylık Ortalamalara Göre Değişim Oranı: Son on iki ayın endeks rakamı ortalamasının, bir önceki on iki aylık endeks rakamı ortalamasına oranı olarak ifade edilmektedir.

Satın Alma Gücü Paritesine Göre Değişim Oranı ise TÜİK tarafından açıklanmamaktadır.

Burada doğru cevap, C şıkkıdır. Türkiye enflasyonla ilk kez 1939 yılında karşılaşmıştır.

Burada doğru cevap, A şıkkıdır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır.

Burada doğru cevap, E şıkkıdır. Türkiye, açık enflasyon hedeflemesi olarak da bilinen “enflasyon hedeflemesi rejimine” 2006 yılında geçmiştir.