EKONOMİK ANALİZ - Deneme Sınavı - 12

Piyasa ekonomi sisteminde, üretim araçlarının (sermayenin) sahipliği özel mülkiyete aittir. Diğer şıklar kamu ekonomik sisteminin işleyişle ilgili temel özelliklerdir.

Mikroekonomi, ismindeki mikro ön eki Yunanca mikros kelimesinden gelir ve küçük anlamındadır. Dolayısıyla mikroekonomi, ekonominin küçük üniteleri olan bireylerin-tüketicilerin ve girişimcilerinfirmaların ekonomik davranışlarını inceler. Aynı zamanda mikroekonomi rasyonel ve çıkarları peşinde koşan bireylerin etkileşimlerinin yarattığı sosyal sonuçları inceler.

İthalat, bir ulusal ekonominin mal ve hizmet piyasalarına, başka ulusal ekonomilerden (dış ülkelerden) mal ve hizmet girişidir. Ülkede yerleşik hane halklarının, dışarıdan mal ve hizmet ithal etmeleri bu ülkenin döngüsündeki gelir akımında sızıntıya yol açacaktır.

Elde ettiği gelirde artma olmadan yani aynı gelir düzeyinde iken, hane halklarının daha fazla tasarruf etmek istemelerinden dolayı, toplam tüketim azalmasının sonraki dönem gelirlerini eksiltmesiyle, toplam tasarrufların azalması olayına tasarruf paradoksu denir.

Genel olarak finansal sistemin işleyişinde sistemde sistemde en önemli fon arz edenler hane halklarıdır. En önemli fon talep edenler ise firmalar ve hükümettir. Sistemde doğrudan finansmanda, fon talep edenler kendilerine ait değerli kâğıtları (hisse senedi, tahvil, bono vb.), finansal piyasalarda fon arz edenlere satarak fon temin ederler.
Bu durumda borçlu olan ekonomik birimler, borçlarını gelecekte elde edecekleri gelirden ödemeyi taahhüt etmektedirler. Dolaylı yoldan finansmanda ise fon talep edenler, ihtiyacı
olan fonu, finansal aracılardan temin ederler.

Bu üretim faktörleriyle tüketicilerin ihtiyacını karşılayacak nihai mal ve hizmetleri üreten girişimciler-firmalar, piyasada dört önemli organizasyon işini yerine getirirler. Bunlar:
a. Üretim faktörlerini bir araya getirmek,
b. Reel sektörde mal; hizmetler sektöründe hizmet üretmek,
c. Ürünleri satmak,
d. Kar elde etmek, olarak sıralanmaktadır.

Sübvansiyon: Kamunun üreticileri korumak ve üretimi artırmak amacıyla girişimcilere karşılıksız olarak para veya parasal değere sahip şeylerle yapılan yardımdır.

Transfer Ödemesi: Kamunun karşılığında herhangi bir mal, hizmet veya faktör alımı olmaksızın hanehalkına ekonomik ve sosyal amaçlarla yapılan ödemeleri ifade eder. Örneğin emeklilere yapılan maaş ödemeleri, öğrenci bursları, fakirlere yapılan kömür yardımları vb.

Yani makroekonomi, ulusal ekonomide devletin, firmaların ve bireylerin tercihlerinin, davranışlarının toplam etkisiyle ilgilenir. İstihdam oranı, büyüme hızı, kamu dengesi, faiz oranı, enflasyon, dış ticaret, ödemeler dengesi gibi konu başlıkları makroekonominin alanına girmektedir.

Mikroekonomi rasyonel ve çıkarları peşinde koşan bireylerin etkileşimlerinin yarattığı sosyal sonuçları inceler. Örneğin tüketicilerin, ihtiyaçlarını gideren mal ve hizmetlerden elde edeceği faydalar nedeniyle bu mal ve hizmetlere verdikleri değeri; firmaların da bu mal ve hizmetleri üretme koşullarına göre oluşan fiyatın ne olacağını; piyasa türleri, piyasaların işleyiş mekanizması ve farklı piyasa koşullarında firma dengesinin nasıl oluşacağı gibi konuları araştırmaktır.

Ekonominin işleyiş sürecinde yer alan ekonomik birimlerden; hane halkı, devlet ve girişimcinin birbirleriyle olan ilişkileri ekonominin döngüsel akımlarını oluşturur. Ekonominin bu döngüsel akımlarını yani birimler arasındaki varlıkların değişiminin kolaylaşmasını sağlayan diğer bir birim de finansal sistemdir.

Kamunun, ekonominin üretim ve satış sürecine dolaysız bir şekilde müdahale etme yerine, piyasaları düzenleyici ve denetleyici rolü günümüzde gittikçe yaygınlaşmaktadır. Bu görevi Türkiye’de yapan bağımsız düzenleyici-denetleyici kurumlar şunlardır: Sermaye Piyasası Kurulu, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Rekabet Kurumu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurulu, Kamu İhale Kurumu.

Bu döngüsel akım süreci kısaca şöyle özetlenebilir: Mal ve Hizmet Arzını (Y) yani bir ulusal ekonominin mili gelirini üretmek için yerli firmaların hane halklarına yaptığı ödemeler, ya tüketime (C) ya da tasarrufa (S) dönüşecektir. Bu durumda eşitlik bu sistemde Y= C + S denkleminde görüldüğü gibi gerçekleşecektir. Denklemdeki S (tasarruf) simgesi, ekonomide yapılan üretim kadar tüketimin gerçekleşmemesi yani stokta, yapılan tasarruflar kadar mal birikmesi oluşmuşanlamına gelir. Bu sorunun çözümü: Hane halklarının tasarrufunun (S), finansal sistem aracılığıyla firmalara aktarılarak;S=I eşitliğinin gerçekleşmesiyle; ekonomide genel dengenin de Y= C + I oluşmasını; bir başka deyişle,ülkede üretilen milli gelirin (Y), tüketim (C) ve yatırım (I) harcamaları şeklinde kullanılmasını sağlamaktır.

Ekonomik bir sistem olarak evrensel özellik kazanan kapitalizmin veya bu sistemin bir toplumdaki uygulanma basamaklarında göstereceği gelişim aşamalarını, Amerikalı iktisatçı Walt Whitman Rostow 5’e ayırmıştır:

• Geleneksel Toplum

• Hazırlık veya Geçiş Süreci

• Kalkış Dönemi

• Olgunluk Dönemi

• Kitlesel Tüketim Dönemi

Hükümetlerin başarılı olabilmesi aynı zamanda vatandaşlarının ekonomik refahının artırılabilmesi için aşağıdaki ekonomik sorunları çözmeleri gerekir. Bunlar:
• Gelir ve istihdam düzeyinin artırılması,
• Fiyatlar düzeyinde istikrarın sağlanması,
• Ekonomik büyümede sürekliliğin gerçekleştirilmesi,
• Bütçe açıklarının kontrolü ve finansmanının sağlanması,
• Dış açıkların yönetilebilmesini sağlamak, olarak sıralanmaktadır.

Tüm ekonomilerin arz ve talep arasında dengenin sağlanabilmesi için yanıt aradığı üç temel soru; neler üretilecek, nasıl üretilecek ve bunlar nasıl paylaşılacaktır?

Mübadele (değişim) ekonomisi sistemlerinin ilk uygulamalarında yani paranın olmadığı dönemlerde (takas ekonomisi); her birey kendi ihtiyacından fazlasını üretir ve fazla olan kısmı, kendisinin üretemediği diğer mallarla değiştirirdi.

Üretim faktörleriyle tüketicilerin ihtiyacını karşılayacak nihai mal ve hizmetleri üreten girişimciler-firmalar, piyasada dört önemli organizasyon işini yerine getirirler. Bunlar:
a. Üretim faktörlerini bir araya getirmek,
b. Reel sektörde mal; hizmetler sektöründe hizmet üretmek,
c. Ürünleri satmak,
d. Kar elde etmek, olarak sıralanmaktadır.

Makroekonomi, ulusal ekonomide devletin, firmaların ve bireylerin tercihlerinin, davranışlarının toplam etkisiyle ilgilenir. İstihdam oranı, büyüme hızı, kamu dengesi, faiz oranı, enflasyon, dış ticaret, ödemeler dengesi gibi konu başlıkları makroekonominin alanına girmektedir.

Ekonomik birim olan hane halkı, faktör piyasalarındaki (emek, sermaye, toprak) arzıyla gelir elde eder. Hane halkının, sahibi olduğu üretim faktörüne göre gelirini elde etme şekilleri değişir.