EKONOMİ SOSYOLOJİSİ

Söz konusu açıklama Max Weber'e aittir. Max weber, "Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu" ile "Ekonomi ve Toplum" adlı eserlerinde kapitalizmin gelişimin protestanlığa içkin rasyonel temayüller çerçevesinde açıklamıştır.

İçinde yaşadığımız yüzyılda bir tarafta Marcuse, Habermas, Horkheimer ve Gorz öte yandan da post-modernite tartışmaları çerçevesinde püritanizmin bir parçası hâline gelen rasyonelleştirme sürecine yönelik son derece geniş, eleştirel bir literatür oluşmuştur. Örneğin, rasyonelleştirme sürecine ilişkin olarak Horkheimer modern çalışmanın rasyonelleştirme süreçlerinin aklı, çalışma ideolojisi içinde biçimlenen bir aygıt donunda araçsallaştırdığını savunmaktadır. Yine Horheimer’a göre, mühendisin kafası en gelişmiş hâliyle endüstriyalizmin zihniyetidir

Daniel Bell modern kapitalizmi oluşturan değerler sisteminin çözüldüğüne dikkat çekmektedir. Ona göre püritan değerler meşruiyetini kaybetmeye başlamıştır. Kapitalizmin kitle üretimi ve kitle tüketimi, hedonist bir yaşam biçimi pompalamaktadır. Çalışmak ve başarmak gibi püritan değerlerin yerine, artık, nasıl harcamalı, nasıl eğlenmeli tarzındaki normlar öne geçmeye başlamıştır.

Bauman’a göre “üreticiler toplumu”ndan, “tüketiciler toplumu”na, yani çalışma etiğinin yol gösterdiği bir toplumdan, tüketim estetiğiyle yönetilen bir topluma geçiyoruz; tüketim toplumu ve seri imalat artık kitlesel emek gücüne ihtiyaç duymuyor.

Post-Endüstriyel toplumlarda hâkim anlayış püritanizmin (ve dolayısıyla akılcılığın) öldüğü ve kökleri Romantiklere ya da Nietzsche’ye kadar giden, duyularını öne çıkartan, yaratıcı insan tipine ilginin arttığını görüyoruz. Nitekim post-endüstriyel dönüşüm sürecini yaşayan ülkelerde, eğitimde en çok vurgu disipline değil yaratıcılığa yapılmaya başlanmıştır.

Çalışma kavramının karşılığı olan "labor" sözcüğünün olumsuz çağrışımları bize çalışmannın Romalılar nezdinde olumsuz bir anlamının olduğunu göstermektedir. Hakikaten de Romalılar çalışma süreçlerinin büyük bir kısmında köleleri istihdam etmekte ve çalışmayı bir çeşit ceza olarak görmektedirler.