EKONOMİ SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 6

Dünyada yeni dönemin basit ama sihirli formülü; sadelik, kendinlik, doğallık ve öze dönüş değerleridir.

Mübadele değeri, ürün için belirlenen parasal değeri ifade eder. Kullanım değeri ya da diğer adlarıyla teknik ya da fonksiyonel değer, ürünün nasıl kullanıldığı ile ilgilidir. Tüketicinin ürün ve o ürünün markasıyla birlikte oluşturduğu ve bununla çevresiyle iletişime geçebildiği değer ise "bağlantı değeri"dir. Doğru cevap E’dir.

Tüketimi bir tutku haline getiren tüketicilerin, tüketim etkinliğine bireysel düzeyde anlamlar vermesi ve bunu kültürel, sosyal içeriklerle yerine getirmesi "imaj dönemi" olarak adlandırılan bir yapıya dikkat çekmektedir. Bireyselliğin geliştiği ve ürünlere bireysel, kültürel anlamlar yüklendiği bu dönemde tüketiciler ayrıştırılmaya, farklılaştırılmaya çalışılmaktadır. Satın alma kararlarında ürünler ve hizmetler, işlevsel olarak bir ihtiyaç tatmin etmenin yanında, kültürel ve sosyal özelliklerine göre de tercih edilir hale gelmiştir. Doğru cevap B’dir.

Amerikalı Sosyolog Thorstein Veblen, tüketim tutkusunun altında kıskançlığın yattığını, insanların bir üstünlük olarak gördükleri zenginliklerini sergileme ve statü düşkünlüğü çabası içine girdiklerini, yeni zengin yaşam tarzında pahalı, gösterişli alışverişlerinden oluşan bir tüketimin ön plana çıktığını ileri sürmüştür. Doğru cevap A’dır.

Tüketim toplumunda statü ve farklılık peşinde koşan insanlar tükettikleri ürünler ile rekabetçi tüketim yarışında bulunurlar. Doğru cevap C’dir.

Tüketim ve bununla bağlantılı değerlerin, tutumların ve davranışların oluşmasında vazgeçilmez unsurlardan biri olan kitle iletişim araçları ve reklamcılığın gelişimi “Dünya Savaşları öncesi dönem (kitle iletişimi öncesi ortam)”; “reklam ve kitlesel satışın geliştiği 1950-1990 dönemi” ve “büyük dönüşüm yıllarının habercisi 1990’lı ve özellikle 2000’li yıllar” olmak üzere üç dönemde değerlendirilmektedir. Şıklarda verilen niteliklerden, geçmişin pasif medya izleyicisinin ve tüketicisinin ortadan kalkması 1950-1990 dönemine değil, "büyük dönüşüm yıllarının habercisi 1990’lı ve özellikle 2000’li yıllar" olarak ifade edilen döneme ait bir niteliktir. Doğru cevap E’dir.

Eğlence ve alışveriş birlikteliği yaratmada tüketim alanlarının geliştirilmesi konusu, yerel ve merkezi yönetimlerin başlıca çalışma alanlarını oluşturmakta, tüketici vatandaşlar merkezi ve yerel yönetimlere ne istediklerini ve nasıl bir hizmet almayı arzuladıklarını bildirmekte ve kamu yönetimleri de buna uygun bir şekilde hem merkezi hem de yerel düzeylerde uygulama ve politikalar geliştirmektedir. Bu durumun doğrudan ve yakından ilişkili olduğu unsur kamu altyapı yatırımlarıdır. Doğru cevap E’dir.

Tüketim ve tüketim toplumuna yönelik eleştirileri “sol siyasal düşünceye göre”; “üst kültür ve aristokrat anlayışa göre”; “tüketim tutkusunun insanları manevi değerlerden uzaklaştırdığı ve ahlâksızlığı yaygınlaştırdığı düşüncesine göre” ve “gelişmiş Batı türü bir tüketim biçiminin gelişmekte olan ve gelir dağılımının adaletli olmadığı ülkelerde, kaynak israfına ve toplumsal çalkantılara neden olabileceği kabulüne göre” olmak üzere sıralamak mümkündür. Vasatlaşma ve zevksizleşmenin yaratıldığı, popüler kültürün egemenliğinin ve özellikle kiç (kitch) ürünlerin her yanı sardığı bir tüketim toplumu oluştuğu eleştirisi “üst kültür ve aristokrat anlayışa göre” yapılmış olan bir eleştiridir. Doğru cevap A'dır.

Sürdürülebilirlik, en geniş anlamıyla, ekonomik, ekolojik ve sosyal amaçların ve sonuçların dengelenmesidir. Sürdürülebilir tüketim ise, ihtiyaçlarımızı tatmin ederken, gelecekteki nesillerin ihtiyaçlarını tatmin etmekten ödün verilmemesinin önemini vurgular ve buna uygun tüketimi önerir. Doğru cevap A’dır.

Bilinçli tüketici, daha seçici, kaygılı, sağlığını ve çevreyi gözeten ve buna göre tüketimini yöneten bir tüketici olarak bazı özelliklere sahiptir. Bilinçli tüketici; kendine olan güveni artmış kişidir; çünkü, ürün çeşidi ve markalardaki artış, korsan ve taklitlerin bollaşması da dahil, tüketicilerin kendine olan güvenini arttırmaktadır. Bu durum, bilinçli tüketicinin bol seçenekler arasında akılcı tercihler yapmasına yardımcı olabilmektedir. Doğru cevap D’dir.

Küresel kriz tüketiciler başta olmak üzere herkesin düşüncelerinde, değerlerinde ve davranışlarında farklılıklar, değişiklikler yaratmıştır. Artık büyük ve aşırı harcama yapanlara, aşırı yakıt tüketen araçların sahiplerine, istihdam yaratıp insanlara iş olanağı yaratmayan kuruluşlara, çevreyi poşetlerle, torbalarla, gereksiz ambalajlarla tüketenlere  hoşgörü ile bakılmamaktadır. Bu süreçte ortaya çıkan ve  “tasarruf ”, “sadelik”, “kendilik”, “etik”, “başkalarına duyarlı olma”, “adil ve etik ticaret”, “insanlara ve çevreye özen gösterme” gibi değerlerle tanımlanan tüketici biçimi "yeni tüketici"dir. Başka bir ifadeyle yeni tüketici, tüketim eylemini sorgulayan, inceleyen ve tercihleri ile çevre ve dünya ile ilgili sorumluluklarını yerine getirmeye çalışan, güçlenmiş, edilgenlikten çıkmış, bilinçlenmiş bir tüketicidir. Doğru cevap C’dir.

Haz, hoşa giden bir duygulanım, insana doygunluk veren coşku, zevk ya da bir şeyden duyulan duygusal/manevi sevinç olarak tanımlanmaktadır. Oysa çalışma bunun aksine zorunluluk ilkesi gereğince yapılan bir eylemdir. Çalışma, gerginlik, çaba, gayret ve zahmet içerir oysa boş zaman çabasız, rahat ve zevk vericidir. Çalışma, zorlama ve zorlukla yapılır oysa boş zaman zorlamasız ve varoluşu sürdürmek için zorunlu değildir. Doğru cevap C'dir.

Pre-modern toplumlarda çalışma farklı şekillerde değerlendirilmiştir. Bunlardan erken Hristiyanlık düşüncesine göre çalışma yalnızca insan ihtiyaçları için gerekli olan bir eylemdir. Boş zaman ise Tanrı'nın tefekkürü için kullanılmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Weber, modern kapitalizmin ortaya çıkışında asıl belirleyici unsurun Protestanlık olduğunu ifade etmektedir. Max Weber, "Protestan Etik ve Kapitalizmin Ruhu" adlı  çalışmasında, diğer gerekçeleri tümüyle reddetmemekle beraber, kendine özgü bir yaklaşım ortaya koymuştur. Weber'in bu çalışması, Marx''n "bireylerin ne olduğu, üretimlerinin maddi koşullarına dayanır şeklindeki "ekonomik determinist" anlayışına karşılık, geliştirilmiş olan, "anti-marksist" ve "idealist" bir cevap olarak yorumlanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Endüstri toplumları, endüstriyel mal üretiminin (manifucture) egemen olduğu toplumlardır. Sermaye birikimi, büyük ölçekli işletmeler, vasıfsız ya da yarı vasıflı mavi yakalı işgücü (yani Marx''n proleteri), sınıf çatışmalarının, püritan etiğin çalışma disiplininin, rasyonelleştirmenin baskın olduğu toplumlardır. Oysa post-endüstriyel toplum farklı paradigmalara dayanmaktadır. Endüstri uygarlığında üretim sürecinde stratejik unsuru olan endüstriyel mal üretimi yerini, bilgi üretimine bırakmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Karl Marx'ın damad da olan Lafargue,  kapitalist toplumda çalışmayı, her türlü düşünsel yozlaşmanın ve organik bozukluğun sebebi saymıştır. Makineyi ise insanları aşağılık ve ücretli işlerden kurtaracak, ona boş zaman ve özgürlük verecek bir "Tanrı" olarak değerlendirmiştir. Doğru cevap B'dir.

Püritan etik ile komünist ahlakın benzerliği özünde yaşam tarzının tüm olarak akılcılaştırılması hem bu yaşam tarzının, Tanrı tarafından istenen, dünyanın düzene konmasıyla (püritanizm) uyum içinde olmasını ve hem de her bireyin davranışlarının kolektif yararlılığını ve tarihin kişiler üstü hedeflerine uygunluğunu gerektirmesinden kaynaklanır. Doğru cevap C'dir.

Bell'e göre püritan değerler meşruiyetini kaybetmeye başlamıştır. Kapitalizmin kitle üretimi ve kitle tüketimi, hedonist bir yaşam biçimi pompalamaktadır. Çalışmak ve başarmak gibi püritan değerlerin yerine, artık, nasıl harcamalı, nasıl eğlenmeli tarz'ndaki normlar öne geçmeye başlamıştır. Doğru cevap A'dır.

Rossenau'ya göre yeni bir "post-modern insan tipi" ortaya çıkmıştır. Bu post-modern birey, aşkın normlardan ve insani değerlerden, geleneksel bağlılk ve sadakatlerden, topluluk kurallarından özgür olmayı arar. Ona göre post modern birey rahat ve esnektir. Duygu ve hislerine yöneliktir. "Kendin ol." tutumuna sahiptir. Aktif bir insandır ve anlam için kendi kişisel yolunu izler. Gerçek iddiasında bulunmaz. Sürekli plan yerine geçiciyi tercih eder. Gelenek ve eskiyle barışıktır. Egzotik, kutsal ve nadir olana olumlu bakar. Genel ve evrensel olan yerine yerele yöneliktir. Kendi yaşamyla ilgilidir ve tek bir referans noktas'na sahip değildir. Doğru cevap C'dir.

Featherstone'a göre, tüketim kültürünün hedonizmi, burada ve şimdi zevk peşinde koşulmasını, dışavurumsal hayat tarzlarının yeşertilmesini, narsisistik ve bencil kişilik tiplerinin geliştirilmesini vurgulaması çerçevesinde din açısından muazzam yıkıcı olmuştur. Genelde dinin, özel olarak da püritan mirasın öğrettiği çilecilik, çalışkanlık, basiret ve tutumluluğun aksi istikamette, "şimdi yaşa sonra öde." felsefesiyle tüketimciliğin ruhsal fakirliğe ve hedonist bencilliğe yol açtığı sıkça savunulmuştur. Doğru cevap B'dir