EKONOMİ SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 4

Burke, “Çalışmazlarsa, dünyanın sonu geleceği için, çalışması gerekenlere yoksul diye acımaya kalkarsak, insanlığın durumunu ciddiye almıyoruz demektir.” (Ak. Polanyi, 1986, s.131) şeklindeki ifadesiyle, “iş disiplin”indeki yetersizliğin tehlikelerine işaret etmiştir.

Çalıflma, bir kullanım değeri olan mal veya hizmet üreten
her türlü etkinliktir.

Kapitalist/endüstriyel düzeninin geliflimine paralel olarak büyük miktarlarda iflgücü
gereksinimi ortaya ç›km›flt›r. Oysa pre-endüstriyel toplumun “tembel” insan›, yaflayabilece¤i kadar kazanc›n peflindedir. Kapitalist giriflimcinin fabrikas›n› çal›flt›rabilmesi
için ise daha fazlas›na gereksinimi vard›r. Öte yandan köle eme¤i kullan›m›, Adam
Smith’in de vurgulad›¤› flekilde, pek rasyonel de¤ildir çünkü bir köle, yiyebilece¤i kadar fazla yiyip çal›flabilece¤i kadar da az çal›flmaya bakmaktad›r (See, 1972, s.152).

Werner Sombard

H.M. Robertson

R.H. Tawney

Weber, ünlü
çal›flmas›
“Protestan Etik ve
Kapitalizmin
Ruhu” adl› eserinde
ça¤dafl
kapitalizmin
kökenindeki
düflüncenin rolünü
ve erken
kapitalizmin kiflilik
tipini ortaya
koymaya
çal›flm›flt›r.

Pre-endüstriyel toplumların “doğal insan”ı için, çalışlma geçim için yapılan bir süreçtir ve asla “toplumsal bütünlük” unsuru olmamış ve sadece “özel alan”a hapsedilmiştir.

Pre-endüstriyel ve pre-modern toplumlarda çalışma münhasıran özel alanda gerçekleşmekte iken, modern toplumlar ile birlikte kamusal alana taşınmıştır.

Modern eğitim ile çalışma kültürü arasındaki üretim ölçeklerinin büyümesi, iş süreçlerinin karmaşıklaşması, zaman ve süreç yönetiminin öneminin artması ile birlikte çalışma kültürüne dakiklik ve disiplin unsurlarının öğretimi ile eklemlenmektedir.

Schcroeder’e göre, Weber’in Protestan etik tezi, “Batı akılcılığı”, ve “dünyanın büyüsünün bozulması” hakkında, kendisinin “kültürel değişme analizi” içerisinde, merkezi bir yer tutan süreçlere ilişkin analizin bir parçasıdır.

Söz konusu açıklama Max Weber'e aittir. Max weber, "Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu" ile "Ekonomi ve Toplum" adlı eserlerinde kapitalizmin gelişimin protestanlığa içkin rasyonel temayüller çerçevesinde açıklamıştır.

İçinde yaşadığımız yüzyılda bir tarafta Marcuse, Habermas, Horkheimer ve Gorz öte yandan da post-modernite tartışmaları çerçevesinde püritanizmin bir parçası hâline gelen rasyonelleştirme sürecine yönelik son derece geniş, eleştirel bir literatür oluşmuştur. Örneğin, rasyonelleştirme sürecine ilişkin olarak Horkheimer modern çalışmanın rasyonelleştirme süreçlerinin aklı, çalışma ideolojisi içinde biçimlenen bir aygıt donunda araçsallaştırdığını savunmaktadır. Yine Horheimer’a göre, mühendisin kafası en gelişmiş hâliyle endüstriyalizmin zihniyetidir

Daniel Bell modern kapitalizmi oluşturan değerler sisteminin çözüldüğüne dikkat çekmektedir. Ona göre püritan değerler meşruiyetini kaybetmeye başlamıştır. Kapitalizmin kitle üretimi ve kitle tüketimi, hedonist bir yaşam biçimi pompalamaktadır. Çalışmak ve başarmak gibi püritan değerlerin yerine, artık, nasıl harcamalı, nasıl eğlenmeli tarzındaki normlar öne geçmeye başlamıştır.

Bauman’a göre “üreticiler toplumu”ndan, “tüketiciler toplumu”na, yani çalışma etiğinin yol gösterdiği bir toplumdan, tüketim estetiğiyle yönetilen bir topluma geçiyoruz; tüketim toplumu ve seri imalat artık kitlesel emek gücüne ihtiyaç duymuyor.

Post-Endüstriyel toplumlarda hâkim anlayış püritanizmin (ve dolayısıyla akılcılığın) öldüğü ve kökleri Romantiklere ya da Nietzsche’ye kadar giden, duyularını öne çıkartan, yaratıcı insan tipine ilginin arttığını görüyoruz. Nitekim post-endüstriyel dönüşüm sürecini yaşayan ülkelerde, eğitimde en çok vurgu disipline değil yaratıcılığa yapılmaya başlanmıştır.

Çalışma kavramının karşılığı olan "labor" sözcüğünün olumsuz çağrışımları bize çalışmannın Romalılar nezdinde olumsuz bir anlamının olduğunu göstermektedir. Hakikaten de Romalılar çalışma süreçlerinin büyük bir kısmında köleleri istihdam etmekte ve çalışmayı bir çeşit ceza olarak görmektedirler.

Bilim, teknoloji ve sanayi üçlüsü arasındaki bu yarışın, modernite içinde kontrol edilemez hale geldiğini belirten Morin ve Kern; sosyal bilimciler tarafından ilerleme nosyonu ile nitelenen bu dönem için, söz konusu gelişmelerden dolayı 'tekno-bilim' kavramlaştırmasını tercih etmişlerdir.

Rostow, doğrusal kalkınma modellerinin en önemlilerinden birini temsil eden “İktisadi Gelişmenin Merhaleleri” adlı çalışmasında,
toplumların tarihsel olarak beş aşamadan geçtiklerini belirtir.

Foucault’a göre; sanayi toplumu ile birlikte burjuva sınıfı, üretim sürecinde servetini, ‘karşı taraf’ olan işçi sınıfına emanet etmek
zorunda kalmıştır.