EKONOMİ SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 2

Pollert

Katılımcı yönetim ve yatay işbölümü

Geleneksel toplum

I ve II

Peynir

Gıda üretimi

Eksik rekabet piyasalarında faaliyet göstermesi

Keynesyen politikalar 1929 yılında tüm dünyayı etkisi altına alan ekonomik krizden çıkılmasına yönelik olarak ünlü iktisatçı John Maynard Keynes tarafından geliştirilen para ve maliye politikalarına verilen genel addır. Bu politikalar özü itibarıyla üretim, tüketim ve gelir arasında bir denge ve istikrarın sağlanması için devletin piyasaya müdahale etmesi gerektiği tezine dayalıdır.  Gelir artırıcı Keynesyen politikalarla talep artışı sağlanmış, fordist üretim sisteminin belki de en önemli dayanağı olan kitlesel üretimin kitlesel tüketim ile beslenebilmesi gerçekleştirilmiştir. Böylece üretim süreci ile tüketim sürecinin iç içe geçtiği bir bütünlük oluşturulabilmiştir. Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, Fordist üretim sisteminin en önemli dayanağı olan kitlesel üretimin kitlesel tüketim ile beslenebilmesi yukarıdaki seçeneklerde belirtilen bilim insanlarından John Maynard Keynes tarafından hayata geçirildiğinden bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Fason üretim, iki firma arasında belli bir ürünün tedarik edilmesine yönelik olarak yapılan bir anlaşma türüdür. Bu anlaşma belirli bir ürünün, belirli bir miktarda ve sürede tedarik edilmesine
yönelik olarak yapıldığından bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Ekonomizm, toplumsal gerçekliği yalnızca ekonomik ölçülerle değerlendiren ve gerçekliği salt bir ekonomik gerçekliğe indirgeyen, bu nedenle de ekonomik indirgemecilik olarak adlandırılan yaklaşıma karşı eleştirel olarak kullanılan bir kavramı temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Fordizm standart üretime dayanmaktadır. Standart üretim tek veya sınırlı farklılıklara sahip bir ürünün çok sayıda üretilmesini ifade ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Fordist üretim sisteminin en önemli amaçlarından birisi üretim sürecinde maliyeti en aza indirgemek ve işletmeye istikrarlı bir kârlılık kazandırmaktır. Bunun için üretim sürecinde özel amaçlı makinelerin ve teçhizatların kullanıldığı otomasyonun sağlanması gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle, firmalar ilk önce üretimde standartlaşmayı ve daha sonra ise üretim sürecinde teknolojik olarak otomasyona geçmeyi hedef­lemektedirler. Fordist üretimde esas amaç büyük ölçekli standart ürünleri çok büyük miktarlarda kitlesel olarak üretmek ve bu yolla büyük kârlar elde etmek olduğundan yukarıdaki sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Fordist üretim örgütlenmesi merkeziyetçi bir yönetim anlayışına dayanır. Yani kararlar merkezi birimler tarafından alınmakta ve daha sonra da işletme içinde tepeden aşağıya doğru uygulanmaktadır. Bu sebeple yukarıdaki sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Post- fordizmin özellikleri şu başlıklarda özetlenebilir:

 Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, sosyal refah devletinin düzenleyici ve kontrol edici rolü fordizmin özelliklerinden birisi olduğundan bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Taleplerde ortaya çıkan farklılaşma ister istemez üretimde de bir farklılaşmayı gerekli kılmaktadır. Fordist üretim anlayışında asıl amaç ürün çeşitliliği az ancak miktar bazında büyük ölçekli bir üretimi gerçekleştirebilmekti. Ancak günümüz koşullarında piyasalardaki talep farklılaşmalarına ve talep miktarlarındaki dalgalanmalara göre işletmelerin kendilerini hem ürün çeşitliliği bazında hem de miktar bazında ayarlayabilmesi gerekmektedir. Bu sebeple yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, talep miktarlarındaki dalgalanmalara göre işletmelerin kendilerini hem ürün çeşitliliği bazında hem de miktar bazında ayarlayabilmesi gerekliliği, post- fordizmin aşağıda belirtilen özelliklerinden en fazla üretimde farklılaşma süreciyle ile ilgili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Esnek üretim karar verme sürecinde çalışanların daha aktif bir katılımına dayanmaktadır. Bu nedenle üretim sürecindeki örgütlenme ve işbölümü yatay olmaktadır. Buna göre, çalışanların sahip olduğu işgücü niteliğinin yüksek olması gerekmektedir. Çünkü işletme üretimini yaptığı malın türüne ve miktarına göre işçileri üretim sürecinin farklı birimlerinde çalıştırabilmek zorundadır. Bu durum (i) işçilerin sahip olduğu işgücünün niteliğini artırmış ve (ii) çalışan herkes işletme için vazgeçilmez işlevleri yerine getirdiği içinde üretim sürecinde yatay örgütlülüğün oluşmasına zemin hazırlamıştır. Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, esnek üretimin karar verme sürecinde çalışanların daha aktif bir katılımına dayanması, post- fordizmin yukarıda belirtilen özelliklerinden en fazla üretim sürecinde yetkilendirme ve yatay işbölümüyle ilişkili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Esnek teknolojik donanım üretim sürecinde kullanılan işgücünün fordist anlayıştan farklı olarak değişen üretim miktarlarına ve ürün çeşitlenmelerine paralel olarak birden fazla işlevi yerine getirebilecek el becerisine sahip olmasını gerekli kılmaktadır. Böylece işçiler işletmenin üretim hedef­leri doğrultusunda diğer üretim ünitelerine kaydırılabilmekte ve işgücünden maksimum ölçüde yararlanılması sağlanmış olmaktadır. Diğer bir deyişle esnek üretim yapan bir işletmede istihdam edilen işgücü çok yönlü kafa ve kol becerisine sahip olduğu için işletmenin üretim sürecinde birden fazla işlevi yerine getirebilmektedir. Böylece esnek üretim yapan bir işletme hem işgücünden maksimum yararlanabilmiş hem de çalışanları yaptıkları işlerden daha fazla haz alabilmiştir. Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, bir işletmede istihdam edilen işgücünün çok yönlü kafa ve kol becerisine sahip olduğu için işletmenin üretim sürecinde birden fazla işlevi yerine getirebilmesi, post- fordizmin yukarıda belirtilen özelliklerinden en fazla İş ve işgücü istihdamı esnekliğiyle ilişkili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Teknoloji temelli olarak inovasyonu belirlemede aşağıda verilen bazı kriterler söz konusudur. 
• Araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) harcamalarının GSMH’ye oranı,
• Ar-Ge hizmetlerinde çalışan bilim adamı ve mühendis sayısı,
• Patent sayısı,
• Bilimsel yayın sayısı,
• Bilgisayar, internet ve iletişim araçlarından yararlananların sayısı,
• Toplam ihracat içinde ileri teknoloji ürünlerinin oranı.

Teknoloji toplumsal değişmeyi beş farklı yoldan gerçekleştirir (Dura ve Atik, 2002: 164):
• Teknoloji, daha düşük maliyetle daha fazla mal üretmeye imkân sağlar.
Buna bağlı olarak, hem toplumsal yaşam standardını yükseltmenin hem de -ekonomik gelişmenin ileri aşamalarından itibaren- toplumsal eşitsizlikleri
azaltmanın başlıca aracıdır.
• Teknoloji, teknisyen ve teknokrat olarak bilinen yeni sınıfları ortaya çıkartmıştır. Bu sınıflar da, ekonomik yaşamın “planlayıcı kadro”larını oluşturmuştur.
• Teknoloji, “fonksiyonel ilişkiler” ile “nicel alan”ı öne çıkaran yeni bir “rasyonellik” tanımını gündeme getirmiştir. Bu anlayış, kaynakları en az maliyetle ve en az gayretle kullanma felsefesine dayanmaktadır.

.Teknoloji sayesinde ulaştırma ve haberleşme alanlarında yaşanan devrimler, yol açtıkları ekonomik ve sosyal etkileşimlerle; en dar ilişki biçimlerinden başlayarak mesleki ve teknik alanlara doğru, yeni sosyal ilişki ağları
ortaya çıkartmışlardır.
• Başta zaman ve mekân ile ilgili olmak üzere, algı anlayışları en radikal şekilde değişmiştir. Örneğin “hız” kavramı, sanayi toplumunun bant sisteminde daha önce hiç olmadığı kadar önem kazanmıştır.

Amerika ve Japonya gibi ileri derecede gelişmiş ülkelerde, 1960’lardan itibaren
yapısal özellikleri itibariyle farklılıklar arz eden köklü değişimler ortaya çıkmıştır. 1980’lerde tümüyle belirginleşen söz konusu değişimler paralelindeki toplumu tanımlamak için; Paul Holmes “kişisel hizmet toplumu”, Ralf Dahrendorf “kapitalizm-sonrası toplum”, Zbigniew Brzezinski “teknokratik çağ”, Daniel
Bell “sanayi-sonrası toplum”, Peter F. Drucker “bilgi toplumu”, Yoneji Masuda
“enformasyon toplumu” ve Manuel Castells “network toplumu” gibi kavramlar
kullanmışlardır (Kumar, 1999: 23). Son yıllarda ise, enformasyon teknolojilerinde yaşanan hızlı ve devrimsel gelişmeler sonrasında “dijital ekonomi”, “network
ekonomisi”, “ağ ekonomisi” ve en çok kabul edileni olan “yeni ekonomi” gibi
kavramlaştırmalar giderek daha fazla rağbet görmektedir.