EKONOMİ SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 3

Bazı feministler, geleneksel epistemolojilerin bilerek ya da bilmeyerek kadınların bir bilen özne olabilme imkânını daima göz ardı ettiklerini savunmaktadırlar. Bunlara göre bilimin sesi erkeksi bir sestir ve tarih erkeklerin bakış açısından yazılmıştır. Bu geleneksel düşünme biçimine göre nesnellik, mantıksal tutarlılık, bireysel başarı, matematik, soyutlama, duygularını kontrol etme ve bilim gibi özellikler tarihsel süreç içersinde kültürel olarak güçlülük, sertlik ve erkeksilik ile, buna karşılık, öznellik, dostluk, sezgisel anlama, işbirliği, niteliksel çözümleme, somutluk, duygu ve doğa ise zayıflık, yumuşaklık ve kadınsılık ile ilişkilendirilmektedir.

Bu feminist eleştirinin daha iyi anlaşılabilmesi için yerleşik iktisadın temel karar birimi olan bireyin özellikleri üzerinde biraz durmak gerekecektir. Bilindiği üzere neoklasik iktisadı karakterize eden üç temel kavram vardır: Kıtlık, bencillik (kendi çıkarını gözetme) ve rekabet. Kıtlık/ Bolluk, Bencillik/Diğergamlık ve Rekabet/İşbirliği birer ikilem oluşturmaktadır. İkilemin her iki unsuru da hayatın içinde yer almaktadır. İkilemin bir yanı erkeksi diğer yanı da kadınsı kabul edilmektedir.

Bilindiği üzere neoklasik iktisadı karakterize eden üç temel kavram vardır: Kıtlık, bencillik (kendi çıkarını gözetme) ve rekabet. Kıtlık/ Bolluk, Bencillik/Diğergamlık ve Rekabet/İşbirliği birer ikilem oluşturmaktadır. İkilemin her iki unsuru da hayatın içinde yer almaktadır. İkilemin bir yanı erkeksi diğer yanı da kadınsı kabul edilmektedir.

Son feminist eleştiri ise modern bilimi karakterize eden nesnellik, tarafsızlık ve rasyonellik varsayımlarının erkek egemen içerimlerini sorgulamaktadır.

Dilin toplumsal işlevini göz önünde tutarak, öznenin dilsel yapılar içinde kendini kurarken dilin kavramları arasındaki anlam yoğunluk farkının belirleyici olduğunu savunan dilsel determinizmi ve determinizmin tüm versiyonlarına karşı olan varoluşçu veya postmodernist yaklaşımları da eklemek gerekir.

Sosyal determinizm; Tarihsel olarak oluşan sosyal ilişkiler, toplumsallaştırma kurumları aracılığı ile nesilden nesile aktarılmakta, kadın ve erkeğe yüklenen rol ve işlevler de, bu süreçte hep yeniden kurulmaya dayalıdır.

Sanayi toplumunda insan doğası ve davranışlarına pozitivist bilim anlayışı ve dünya görüşünün egemen olması, katı mekanik teknolojik yapılanma (örneğin akan band sistemi) ve mekanik kurumsal örgütlenmeye yol açtı.

İkinci bilimsel devrim olan kuantum paradigması, atom altı etkileşim ile biyolojik sistem ve sinir ağlarındaki gibi, çoklu ağ etkileşiminin yarattığı dinamik, değişken ve belirsizlik içeren esnek sistem ve süreç işleyişini devreye soktu.

İnsan merkezli olan bilgi toplumu yapılanması, insan ve sosyal grupların oluşturduğu ağları ve ağ etkileşimini öne çıkardı.

Granovetter, ekonomik aktivitilerin sosyal ilişki ağları içinde yurtlanmış olduğu tezini savunurken; bir yandan Bourdieu’nun alan teorisi (field theory) yaklaşımına, diğer yandan da Parsons geleneğinin birbirinden kopuk olarak şekillenmiş olan makro düzeydeki; sosyal, ekonomik, politik ve kültürel sistem ayrımına karşı çıkar.

Granovetter, ekonomik aktivitilerin sosyal ilişki ağları içinde yurtlanmış olduğu tezini savunurken; bir yandan Bourdieu’nun alan teorisi (field theory) yaklaşımına, diğer yandan da Parsons geleneğinin birbirinden kopuk olarak şekillenmiş olan makro düzeydeki; sosyal, ekonomik, politik ve kültürel sistem ayrımına karşı çıkar.

Granovetter, ekonomik aktivitilerin sosyal ilişki ağları içinde yurtlanmış olduğu tezini savunurken; bir yandan Bourdieu’nun alan teorisi (field theory) yaklaşımına, diğer yandan da Parsons geleneğinin birbirinden kopuk olarak şekillenmiş olan makro düzeydeki; sosyal, ekonomik, politik ve kültürel sistem ayrımına karşı çıkar.

Parsons’çu gelenekte, ekonomik, politik, sosyal ve kültürel alt sistemler sırasıyla; uyum (Adaptation); amaç gerçekleştirme (Goal attaintment); bütünleşmek (Integration) ile norm ve davranış kalıplarının korunması (Latent - pattern -maintance) AGIL şeması olarak dörtlü ayrım vardır.

Yaşamı kolaylaştırabilmek için bir araya gelmiş insan topluluklarının yönetimi ve ortak amaçları gerçekleştirmeye yönelik işlevler politiktir.

İnsanlar psikolojik doyuma ihtiyaç duyarlar ve bunu sağlayan yaşam unsurlarını korumak isterler. Onlarla duygusal bağları vardır. İnsanın psikolojik ihtiyaçlarını karşılama işlevi kültüreldir.

İnsanlar ve insan grupları arasındaki ilişki ve bir arada yaşama ihtiyacını karşılama işlevi sosyaldir. Sosyal ağlar, insan grupları arasındaki bütünleşmeyi sağlar.

Ekonomik alan, bireysel ve toplumsal yaşamın maddi temelini oluşturan mal ve hizmetlerin üretime ve tüketime hazır duruma getirilmesi yoluyla insan ihtiyaçlarının karşılar.

Sosyal alan, toplumu oluşturan birey ve sosyal grupların, diğer birey ve toplumsal gruplarla karşılıklı ilişkilerini içerir.

Kültürel alan, toplumun genelinde geçerli olan, geçmişten miras kalan ve öğrenilebilir olan değer, norm ve davranış kalıpları toplamından oluşur.