EKOLOJİ VE TURİZM

Sürdürülebilir kalkınma kavramı 1987 yılında Birleşmiş Milletler Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu (Brundtland Komisyonu) tarafından sunulan rapor ile önem kazanmaya başlamıştır. Raporda sürdürülebilir kalkınma “gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama olanaklarını tehlikeye atmadan günün neslinin ihtiyaçlarını karşılayabilmesi” olarak tanımlanmıştır.

Milli gelir, sektörün katma değeri ve toplumsal maliyet unsurları ekonomik bileşenler arasında; yaşam döngüleri, ekolojik bileşenler arasında etik ise sosyal bileşenler arasında yer almaktadır.

Gerekli standart özellikleri taşıyan plaj ve marinalara verilen uluslararası çevre ödülü olan Mavi Bayrak uygulaması, su kalitesinin belirli bir seviyede tutulmasına ve denetlenmesine yönelik bir uygulamadır.

Yeşil yıldızlı otel kavramını oluşturan temel kollar; yeşil işletme, yeşil teknoloji, sosyal, ekonomik ve ekolojik olmak üzere beş unsurdan oluşmaktadır.

Herhangi bir ürünün üretilmesi, tüketilmesi, tekrar kullanılması, geri dönüşümü ve ömrünü tamamlayıncaya kadar çevreye verdiği zararın diğer ürünlere göre daha az olduğunu gösteren çevreci etiketlere eko etiket adı verilmektedir.

Çevreye duyarlı ve doğal özelliklerini koruyan alanlara turistik amaçlarla seyahat eden kişilere ekoturist adı verilmektedir. Ekoturizm faaliyetlerinin çevresel açıdan risk yaratmaması için turistlerin çevre açısından duyarlı ve bilgili olmaları çok önemlidir. Aksi takdirde, ekoturizm adı altında doğanın yok olması kaçınılmaz hale gelebilir.

Dağ turizmi ile bitki örtüsünün azalması, tarihî, dinî ve kültürel değerlerin yok edilmesi, yaban hayatının olumsuz etkilenmesi, çöp ve diğer atıklarla estetik görünümün sorun yaratması, erozyon, çölleşme ve çığ gibi olayların oluşması, doğal seslerin ve güzelliğin bozulması gibi ekolojik problemler meydana gelebilir. Sucul organizmaların yok olma riski termal turizm bağlamında ortaya çıkmaktadır.

Türkiye’de dağcılık ve kış sporları alanlarına; Ağrı Dağı, Aladağlar (Niğde), Erciyes Dağı (Kayseri), Kaçkar Dağları (Rize), Palandöken Dağı (Erzurum), Nemrut Dağı (Adıyaman, Malatya), Uludağ (Bursa), Munzur Dağı (Tunceli-Erzincan), Ilgaz Dağı (Kastamonu), Sarıkamış Dağları (Kars), Toros Dağları (Akdeniz Bölgesi), Cilo Dağı (Hakkari), Kop Dağı (Bayburt), Bolkar Dağları (Konya-Niğde-Mersin), Hasan Dağı (Aksaray), Süphan Dağı (Bitlis) ve Kartepe (Kocaeli) örnek verilebilir. Papazkayası, Türkiye’de mağara turizmine hizmet veren mağaralardan biridir.

Türkiye’de doğa yürüyüşü amaçlı sayısız doğa parçaları bulunmaktadır. Atlı doğa turizmine yönelik potansiyel alanlara örnek olarak, Kapadokya, Bozcaada, Kemer, Titreyen Göl, Frigya Vadisi, Beyşehir Gölü, Ilgaz Dağı, Çoruh Vadisi, Rize ve Giresun Yaylaları, Bayburt, Kastamonu, Aksaray, Antalya ve Muğla verilebilir.

Sürdürülebilirlik, insanları yaşamlarının tüm evresinde etkisi altında bırakan maddi ve manevi bütün varlıkların kalıcı veya devamlılığının sağlanması durumudur.

I. II. ve III. maddelerde yer alan ifadeler sürdürülebilir turizm için gerekli ekolojik uygulama örnekleridir.

Turizm sektörünün gelişmesinde sağlıklı çevre koşulları son derece önemlidir. Sürdürülebilir turizm ilkeleri içerisinde yönetilen ve sürekli izlenen turizm faaliyetleri çevre üzerinde olumlu etkiler yapabilmektedir. Bu olumlu katkılar; doğal, tarihî ve kültürel değerlerin korunmasına katkıda bulunmak, turist ve yerli halkın çevre bilincini artırmak, alt yapı, atık toplama ve arıtma sistemleri ile çevre kirliliğini azaltmak, yaban hayatını korumak ve biyolojik çeşitliliğin tespit edilmesini ve sürekliliğini sağlamak şeklinde özetlenebilir.

Mavi Bayrak, yüzme amacı ile kullanılan deniz ve göllere, çıpa plaketi marinalara, çam simgesi ve eko etiket konaklama tesislerine, yunus simgesi ise yatlara verilmektedir.

Speleoloji, mağaraların ekolojik, biyolojik, arkeolojik, jeolojik, hidrojeolojik, minerolojik, paleontolojik yöntemler kullanılarak incelenmesi ile ilgili araştırmaların tamamını kapsayan bilim dalıdır.

Konaklama tesislerinin doğrudan doğayı korumaya yönelik uygulamalarını teşvik etmek ve bu uygulamaların sürekliliğini sağlamak amacı ile “Çevreye Duyarlı Konaklama Tesisi Belgesi” ve “Yeşil Yıldız” simgeleri ile ödüllendirilmeleri Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılmaktadır. Tatil veya şehir konaklama tesisleri için uygulanan bu programda, tesislerden talep edilen kriterleri sağlamaları istenmektedir.

Yeşil turizm, alternatif turizm, kültürel turizm ve doğa turizmi gibi kavramlar antropojenik etkilerle tahrip olmayan ya da çok az tahrip olan ekosistemlerde küçük gruplar halinde gerçekleştirilen ekoturizm kavramı ile birlikte kullanılmaktadır. Büyük gruplar halinde yapılan kitle turizmi çevre tahribatına ve doğal kaynakların yok olmasına neden olmaktadır.

Türkiye’de turizm açısından önemli olan bazı yaylalar şunlardır: Ayder, Kümbet, Anzer, Keyfalan, Perşembe, Huzur, Şanlıurfa, Meleto, Çemikari, Dadalı, Belen, Spil, Pozantı, Burgaz, Namrun, Posof, Sarıçiçek, Munzur, Kafkasör, Gölcük, Kadırga. Ballıca mağaradır.

İnsan sağlığı açısından faydalı olan termal turizm faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi sırasında ekolojik yönden önemli olan tüm planların uygulanması ise çevre sağlığı açısından temel ilkeyi teşkil etmektedir. Diğer tüm turizm türlerinde olduğu gibi termal turizmin çevresel etkilerinin minimuma indirilmesi gerekmektedir. Bunlardan en önemlisi, yüksek sıcaklığa sahip tesis sularının direk alıcı ortama bırakılmamasıdır. Arıtma tesisi bulunmayan termal tesis ve kaplıcalardan yüzey sularına yapılan deşarjlar, alıcı ortamdaki canlı yaşamını olumsuz etkilemekte hatta bazı sucul organizmaların tamamen yok olmasına neden olmaktadır.

Akarsu ve göl turizmi faaliyetlerinde uyulması gereken önemli kurallardan bazıları şunlardır: Akarsu ve göl ekosistemlerinden aşırı miktarda su alınmasını engellemek, aşırı ve mevsimi dışında avlanmayı yasaklamak, sucul bitkilerin kontrolsüz kesilmesini engellemek, kuş, sürüngen ve sucul hayvanların yumurtalarını toplamamak, akarsu akış yönlerini değiştirmemek, evsel, endüstriyel ve tarımsal atıklarla göl ve akarsuları kirletmemek, içme suyu havzalarında yasal olarak belirlenen sınırların içinde hiçbir faaliyette bulunmamak ve sucul alanlara kurulan kamplara ve konaklamalara ait faaliyetlerle çevre düzenini ve doğal dengeyi bozmamak.

Sürdürülebilir kalkınma kavramı 1987 yılında Birleşmiş Milletler Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu (Brundtland Komisyonu) tarafından sunulan rapor ile önem kazanmaya başlamıştır. Raporda sürdürülebilir kalkınma “gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama olanaklarını tehlikeye atmadan günün neslinin ihtiyaçlarını karşılayabilmesi” olarak tanımlanmıştır.