EKOLOJİ VE TURİZM

İnsan faktörünün etkili olmadığı, kendini devamlı yenileyen, madde ve enerji döngülerinin sürekli görüldüğü, canlı ve cansız varlıklardan meydana gelen bütüne doğa veya tabiat adı verilmektedir.

Hidrosferin korunmasına yönelik faaliyetler; sucul ekosistemlerde kirliliğin azaltılması, içme ve kullanma ile yeraltı ve yüzeysel suyu kaynaklarının korunması, su ve atık su yönetiminin yaygınlaştırılması, su döngüsünü bozacak işlemlerin gerçekleştirilmemesidir.

Biyolojik çeşitlilik veya biyolojik zenginlik, canlıların genetik özelliklerine bağlı ve farklı ekolojik ortamlara uyum mekanizmaları ile geliştirdikleri tür içi ya da türler arası farklılığın göstergesidir. Farklı ekosistemler içerisinde yaşayan canlılar milyonlarca yıllık süreçlerden sonra değişimlere uğrayarak günümüzdeki şekillerini almışlardır. Bu değişimler, canlılığın var olduğu sürece devam edecek olan değişimler olduğundan canlıların tüm özelliklerinin aynı kalması söz konusu değildir. Ekolojik faktörlere adapte olamayan canlılar ise yeryüzünden yok olmuşlar ve yok olmaya devam etmektedirler.

Biyolojik zenginliklerin estetik önemi doğal alanların tahribatı ile anlaşılmış ve günümüzde insanların büyük ihtiyaç duyduğu olgular arasında ilk sıralarda yer almıştır. Gürültülü, estetik açıdan itici ve kalabalık şehirlere göre doğal ortamlar daha cazip hale gelmiştir.

Türkiye’de çok sayıda türün değişim gösterdiği beş farklı “mikro gen merkezi” bulunmaktadır. Bu merkezler ve bazı bitki türleri; Trakya-Ege (buğday türleri, nohut, mercimek, adi fiğ, kavun), Samsun-Tokat- Amasya (baklagil, yem bitkileri ve meyve türleri), Kayseri (badem, asma, elma, armut, yonca), Güney Doğu Anadolu (sakız kabağı, baklagil, kavun, karpuz, yem bitkileri) ve Ağrı çevresi (kayısı, vişne, kiraz, elma, kavun, baklagil ve yem bitkileri) dir.

Genetik kaynaklar, in situ (yerinde) ve ex situ (ortam dışında) yöntemlerle koruma altına alınmaya çalışılmaktadır. in situ, bitkileri kendi doğal yetişme alanlarında korumaya yönelik metotları içermektedir. Orman ve mera gibi alanlarda in- sanların hiçbir şekilde müdahalesi olmadan canlıları korumayı hedefler ve Milli Parklar bu alanlara örnek verilebilir. Ex situ, genetik çeşitliliği özel saklama koşullarında korumayı amaçlayan yöntemlerdir. Diğer yönteme göre teknik ve ekonomik olarak daha fazla desteğe ihtiyaç duyulmaktadır. Örnek olarak, tohum bankaları, gen bankaları, arboretum, herbaryum, botanik bahçeleri ve hayvanat bahçeleri verilebilir.

1971 yılında İran’ın Ramsar kentinde imzaya açılan “Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi)’ne Türkiye 1993 yılında taraf olmuştur.

Tabiat parkı olarak ayrılacak yerlerde; milli veya bölge seviyesinde üstün tabii fizyocoğrafik yapıya, bitki örtüsü ve yaban hayatı özelliklerine ve manzara güzellikleri ile rekreasyon potansiyeline sahip olmalıdır, kaynak ve manzara bütünlüğünü sağlayacak yeterli büyüklükte olmalıdır, bilhassa açık hava rekreasyonu yönünden farklı ve zengin bir potansiyele sahip olmalıdır, mahalli örf ve adetlerin, geleneksel arazi kullanma düzeninin ve kültürel manzaraların ilgi çeken örneklerini de ihtiva edebilmelidir, devletin mülkiyetinde olmalıdır.

Ender bulunan ve evrensel değer taşıyan kültürel ve doğal mirasların korunmasını amaçlayan sözleşme kapsamında, ülkelerin ulusal miraslarını belirleyerek koruma uygulamalarını destekleyen uluslararası işbirliği ve yardım sistemi ile yönetimi hedeflenmektedir. Sözleşmeye taraf olan ülkelerin belirlenen dünya miraslarını korumak için maksimum gayreti göstermesi beklenmektedir. Türkiye’nin de taraf olduğu sözleşme kapsamında, bir değerin kültürel miras olarak tanımlanması için anıt, yapı topluluğu veya sit olması gerekmektedir.

1992 yılında Rio’da düzenlenen Birleşmiş Milletler Yeryüzü Zirvesi’nde “sürdürüle- bilir kalkınma”, tüm insanlığın 21. yüzyıldaki ortak hedefi olarak benimsenmiş ve bu hedefe ulaşılmasına yönelik ilkeleri ve eylem alanlarını ortaya koyan “Gündem 21” başlıklı belge, tüm Birleşmiş Milletler üyesi ülkelerce kabul edilmiştir. Ekosistemlerde görülen bozulmalar, insanlar arasındaki yoksulluk, açlık, eşitsizlik konularında küresel ortaklık kurmayı amaçlayan Gündem 21, uluslararası kabul edilen en geniş kapsamlı eylem planı olarak kabul edilmektedir. Bu kapsamda, sürdürülebilir turizm konusunda da öncelikleri belirleyen çalışmalara yer verilmektedir.

Litosferin korunması için gübre ve pestisitlerde organik ürünlerin seçilmesi, erozyonla ve çölleşme ile mücadele, toprağın doğal yapısının korunması, atık yönetimi ile kirliliğin engellenmesi gibi faaliyetlerin gerçekleştirilmesi gerekir. Doğru cevap B'dir.

Tek bir tür içindeki kalıtsallığa bağlı olarak oluşan tüm fiziksel, kimyasal ve biyolojik çeşitliliğin ifade edilmesi genetik çeşitlilik olarak adlandırılır. Genetik çeşitlilik ile belli bir tür, aynı türe ait bireylerin oluşturduğu populasyon, varyete, alt tür veya ırk içindeki gen farklılıkları ortaya konulmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Biyolojik zenginliklerin önemi ekolojik, ekonomik, estetik ve etik açıdan değerlendirilmektedir. Ekolojik önemi, ekosistemlerin sağlıklı yapılarının ve işlevlerinin sürdürülmesi ilkesine dayanmaktadır. Ekonomik önemi, insanların yiyecek, içecek, giyecek ve ihtiyaç duydukları birçok maddeyi diğer üretici ve tüketici organizmalardan temin etmesi ilkesine dayanmaktadır. Estetik önemi ise doğal alanların tahribatı ile anlaşılmış ve günümüzde insanların büyük ihtiyaç duyduğu olgular arasında ilk sıralarda yer almıştır. Etik önemi, canlı türlerinin yaşama ve nesillerini sürdürme hakkının var olduğu temeline dayanmaktadır. Eleştirel önemi bu değerlendirmenin yapıldığı bir bakış açısında değildir. Doğru cevap E'dir.

Sevgi çiçeği olarak bilinen Centaurea Tchihatcheffii endemik bir bitki türüdür ve dünyada sadece Ankara Gölbaşı civarında bulunmaktadır. Neslinin tükenme tehlikesine karşı Bern Sözleşmesi tarafından koruma altına alınan bir bitki türüdür. Doğru cevap D'dir.

Trakya-Ege’de buğday türleri, nohut, mercimek, adi fiğ, kavun bulunmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Bilimsel araştırma, gözlem ve tanıtım amacı ile dünyanın farklı yerlerinden bir araya getirilmiş çoğunluğu ağaç ve diğer bitki türlerinden oluşan koleksiyonlara ait doğa parçalar arboretum olarak adlandırılır. Doğru cevap C'dir.

Altıbeşik Mağarası Antalya’da, İğneada-Longoz Ormanları Kırklareli ve Honaz Dağı Denizli’de bulnmaktadır. I,IV, V seçeneklerinde doğru eşleştirme yapılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Çamkoru ve Şahinler Ankara’da bulunan bir tabiat parkıdır. Doğru cevap B'dir.

Tükenme tehdidi altındaki hayvan ve bitki türlerinin yetiştiği kesinlikle belirlenmiş alanlar doğal miras sayılacak eserlerin özelliklerinden biridir. Tükenme tehdidi altındaki bitki türlerinin yetiştiği belirlenmemiş alanlar doğal miras sayılacak eserlerin özellikleri arasında yer almaz. Doğru cevap E'dir.

Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Sözleşmesi Ramsar, 1971 yılında yapılmıştır. Doğru cevap C'dir.