EKOLOJİ VE TURİZM

Yeryüzünü kaplayan su tabakasının sıcaklık faktörü ile buharlaşması ve atmosfer nemini oluşturmasıyla başlayan ve yağışlarla suyun tekrar yeryüzüne dönmesi ile oluşan döngüye su döngüsü veya hidrolojik döngü adı verilmektedir. Su döngüsünün en önemli evreleri buharlaşma, yoğunlaşma ve yağışlardır.

Çinko döngüsü diye bir ekosistem döngüsü yoktur.

Döngülerin bozulmasındaki temel neden "İNSAN" dır.

Buzul Göller Sucul ekosistemler arasında yer alır.

Haliçler nehir ağızlarında tatlı su ve tuzlu deniz suyunun birleştiği kıyı ekosistemleridir ve özel ekosistemlere örnek verilebilir.

Dünyadaki en büyük dört nehir Nil Nehri (Afrika), Amazon Nehri (Güney Amerika), Mississippi Nehri (Kuzey Amerika), Yangtze Nehri (Asya).

Kestel Gölü, Avlan Gölü, Salda Gölü ve Obruk Gölü kalkerli alanlardaki kireç taşlarının erimesi ya da yeraltındaki mağara tavanlarının çökmesi ile oluşan boşluklara suların birikmesiyle oluşan göllerdir.

Deniz ekosistemlerinde oluşan, yüzeyden 100 metreye kadar olan ışıklı tabaka fotik zon olarak adlandırılmaktadır.

Göllerin içme ve kullanma suyu olarak kullanılması genel olarak tatlı su göllerinden yapılmaktadır. Tuzlu su göllerinden ise genel olarak tuz elde edilmektedir.

Element, maddenin tek cins atomdan meydana gelmiş saf halidir.

Atmosfer, litosfer, hidrosfer ve biyosferde farklı oranlarda dağılan elementler canlı varlıkların yaşamını dolaylı ve dolaysız olmak üzere farklı şekillerde etkilemektedir. Elementler başlıca dört ana grupta toplanmaktadır: Biyojenik elementler: Oksijen (O), karbon (C), hidrojen (H), azot (N), fosfor (P) ve kükürt (S) gibi canlıların hücre yapımında kullanılarak yapı taşlarını oluşturan ve organizmanın yaşamsal aktivitelerini devam ettirmesi için mutlak gerekli olan element grubudur. Oligoelementler: Canlıların yaşamı için gerekli iz (eser) halde bulunan demir, bakır, çinko ve mangan gibi elementlerdir. Oligoelementlere eser miktarda gereken maddeler adı da verilmektedir. Enzim, hormon ve vitaminlerin yapısında bulunur ve organizmada pek çok metabolik faaliyetlerde katalizör görevi yapmaktadırlar. Yapay elementler: Sentetik olarak insanlar tarafından üretilmiş stronsiyum, uranyum, plütonyum gibi elementlerdir. Yaşam için önemi olmayan elementler: Canlıların yaşamını devam ettirmek için gerekli olmayan hatta çoğu zaman toksik etkisi ile olumsuz etkiler gösteren cı- va (Hg) ve kurşun (Pb) gibi elementlerin bulunduğu gruptur.

Yeryüzünü kaplayan su tabakasının sıcaklık faktörü ile buharlaşması ve atmosfer nemini oluşturmasıyla başlayan ve yağışlarla suyun tekrar yeryüzüne dönmesi ile oluşan döngüye su döngüsü veya hidrolojik döngü adı verilmektedir. Su döngüsü- nün en önemli evreleri buharlaşma, yoğunlaşma ve yağışlardır. Buharlaşma, güneşten gelen sıcaklık etkisi ile yeryüzünde farklı ortamlarda bulunan suyun atmosfere verilmesi olayıdır. Bu suyun kaynağı deniz, okyanus, akarsu, toprak yüzeyi gibi alanlar veya bitkilerin terlemesi gibi olaylardır. Havadaki su buharının soğuyarak doygun hale gelmesi ile bulutların oluşması olayına yoğunlaşma adı verilmektedir. Yoğunlaşan su zerreciklerinin daha da soğuyarak su damlaları şeklinde yeryüzüne dönmesine yağış denir.

Hidrosfer ve atmosfer arasındaki karbon dioksit alış verişi su kürenin yüzeye yakın kısımlarında oldukça yavaş bir şekilde gerçekleşmektedir. Canlılar ve orga nik maddeler aracılığı ile sulara gelen karbon, deniz ve okyanus diplerinde birikmektedir. Sucul ortamlarda kireç, tebeşir ve koral şeklinde karbon birikimi, karasal ortamlarda ölü artıkların tam parçalanmaması ile turbalık (turbiyer) oluşması karbon çevriminin durmasına neden olmaktadır. Göl ve bataklıklardaki bitki türlerinin zamanla çürümesi ve kalorisi düşük kömür haline gelmesi ile oluşan yerlere turbalık adı verilir.

Kutuplara yakın kuşaklarda, sürekli buz tabakası ve tayga adı verilen orman sınırının arasında görülen ve sert bir iklimin hakim olduğu ekosistemlere tundra denir. Yıllık yağışın çok az olduğu tundralarda kış aylarında sürekli toprak buzla kaplı- dır. Yaz aylarında ise donmuş olan suyun toprak yüzeyinde erimesi ile bataklıklar oluşmaktadır. Ağaç türlerinin bulunmadığı tundralarda zor koşullara uyum sağlayan bitki türleri görülmektedir. Tundralarda otsu bitkiler, likenler ve yosunlar baskın hale gelmiş bitkiler olup, tundraların güney sınırlarına yakın alanlarda boyları 1m’yi geçmeyen çalılıklara benzeyen ağaç türleri yer almaktadır. Çim, kızılcık, ayı- üzümü, söğüt, kızılağaç, huş ağacı ve kavak türleri tundraların bitki örtüsüne örnek olarak verilebilir.

Savan: Ekvatoral iklimin görüldüğü alanlar ile çöllerin arasında bulunan geçiş bölgesindeki seyrek çalımsı bitkiler ve çayırlardan meydana gelen ekosistemlerdir. Güney ve Doğu Afrika, Kuzey Amerika, Güney Asya ve Avustralya’da yayılış gösteren savanlarda kış kuraklığına dayanıklı kaktüs ve palmiye türlerine rastlanmaktadır. Pek çok memeli ve bunları avlayan hayvan türlerine sahiptir. Geyik, antilop, ceylan, gergedan, fil, aslan, kaplan, sırtlan, çita, leopar, zebra, yaban öküzleri savanlarda yaşayan hayvan türlerine örnek olarak verilebilir.

Çöl: Gece ve gündüz sıcaklık farkının fazla olduğu, aşırı kurak, bitki örtüsü ve hayvan türleri bakımından oldukça fakir ekosistemlerdir. Çöllerde yaşayan canlılar çok az su kullanmak ve çöl ortamında yaşayabilmek için bazı fizyolojik ve davranış uyumları kazanmışlardır.

Step: Tropikal iklim dışındaki kurak alanlara dayanıklı bitki türlerinden oluşmuş ağaçsız ekosistemlerdir. Tek yıllık ve çok yıllık otsu formlardan oluşur ve en yaygın türler buğdaygiller familyasına aittir.

Yeryüzündeki göllerin bulundukları çukurlara bağlı olarak büyüklükleri birbirinden farklıdır. Hazar Gölü (Denizi) dünyanın, Van Gölü ise Türkiye’nin en büyük gölleridir. Derinlik açısından bakıldığında Sibirya’nın güneyindeki Baykal Gölü dünyanın, Burdur ili sınırları içerisindeki Salda Gölü ise Türkiye’nin en derin göllerinden biridir

Dalmaçya Tipi Kıyılar: Kıyıya paralel uzanan dağların girintili bölgelerinin deniz suları altında kalması ile oluşurlar. Adriyatik Denizi’ndeki Dalmaçya kıyıları en güzel örnekleridir.

Bentik, deniz ekosisteminin dip bölgesi için kullanılan bir terimdir. Kıyı tipleri ise dalmaçya, haliç, fiyort, skyer, enine, boyuna, mercan, limanlı ve ria şeklinde sıralanabilir. Doğru cevap B'dir.