EKOLOJİ VE TURİZM

Ekosistem veya Tür Toplulukları Ekolojisi (Sinekoloiji): Bir ekosistem içerisinde bulunan çeşitli türlerin ya da tür topluluklarının çevreleriyle arasındaki ilişkileri araştırır.

Hava, su ve toprak bu çevrenin fiziksel unsurlarını, insan, hayvan, bitki ve diğer mikroorganizmalar ise biyolojik unsurlarını teşkil etmektedir.

Ekoloji alanındaki ilk teknik bilgiler, Aristoteles ve onun öğrencisi olan  Theophrastus tarafından İ.Ö. 4. yüzyılda yapılan hayvanlar ve bitkilerin kendi aralarında ve çevreleriyle olan ilişkilerini tanımlamalarına dayanmaktadır. 18. ve 19. yüzyıllarda sözü edilmeye başlayan ekoloji Alexander von Humbolt’un bitki coğrafyası, Wallce ve Mobius’un kommünite yapıları, Warming’in abiyotik (cansız) ve biyotik (canlı) faktörler üzerine çalışmalarıyla şekillenmeye başlamıştır.

Ekolojik tolerans: Bir canlının zarar görmeden dayanabildiği bir çevre faktörünün en düşük ve en yüksek şiddetteki değerleri arasındaki genişliğin ifadesidir.

Aristoteles’den bu yana bilim adamlarının doğanın yapısını ve işlevlerini anlama çabası devam etmiştir. Ekoloji biliminin temelini oluşturan bu çabalar sonucu ortaya çıkan bilgilere bağlı olarak farklı tanımlar ortaya konulmuştur. Tüm tanımların ortak noktasına bakıldığında ise ekoloji; canlıların birbiriyle ve tüm çevresel faktörlerle olan ilişkilerini araştıran bir bilim olarak değerlendirilmektedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Ekologlar; türlerin bireysel gelişimleri üzerinde etkili olan bileşenler ve bunlara karşı oluşan reaksiyonlar, aynı türe ait bireyler topluluğunun yapısı (populasyon), gelişimi, değişimi ve bunlar üzerinde etkili olan faktörler, ekosistemin yapısını oluşturan bileşenlerin oluşum mekanizmaları, madde ve enerji döngülerinin prensipleri, günümüzde giderek bozulma eğiliminde olan ekolojik dengenin korunarak sürdürülebilirliğinin sağlanması yönünde araştırmalara odaklanmışlardır. Bugün genel yönelim ise ekolojiyi organizasyon düzeylerine göre yalnızca otoekoloji ve sinekoloji olarak ayırmak yerine otoekoloji (birey ekolojisi), demekoloji (populasyon ekolojisi) ve sinekoloji (ekosistem ekoloji) olarak 3 alt bölümde incelemektir.

Uyum (adaptasyon) canlıların ortamlarında başarılı bir şekilde yaşamasını sağlayan kalıtsal ya da kalıtsal olmayan değişikliktir. Uyum, canlıda değişen çevre koşullarına bağlı olarak ortaya çıkan bir mutasyon ya da doğal seçilim (seleksiyon) sonucu meydana gelen bir değişimle gerçekleşebilir. Bu seçilim olayında bazı etkili güçler rol oynamaktadır. Bir organizma veya organizma grubunun aynı çevre koşullarına gelerek benzer uyumlar göstererek benzer yapısal özellikler kazanmaları söz konusudur.

Mutasyon, canlının genetik bilgisinde X-ışını, radyasyon, ultraviyole ve kimyasallar gibi bazı nedenlerle meydana gelen ve kuşaktan kuşağa aktarılan kalıtsal değişmelerdir. Çevrelerine yeterince uyum sağlayıcı adaptasyonlara sahip olmayan organizmalar ya bulundukları ortamdan gitmek zorunda kalırlar ya da soyları tükenir. Uyumlar yapısal, davranışsal, ya da fizyolojik olabilirler. Canlılarda çevrenin etkisiyle meydana gelen ve kalıtsal olmayan özelliklere modifikasyon adı verilir. Çevre koşulları (ısı, sıcaklık, besin) bazı genlerin işleyişini değiştirebilir. Bundan dolayı ortam koşulları eski haline dönüştüğünde canlıda eski haline döner ve oluşan karakter yeni nesillere aktarılmaz. Örneğin çuha çiçeğinin (Primula sp.); 30-35 derecede yetiştirilirse kırmızı renkli, 15-20 derecede yetiştirilirse beyaz renkli olması gibi.

Modifikasyon, canlılarda çevresel faktörlere bağlı olarak görülen kalıtsal olmayan özelliklere denir. Çevrenin etkisiyle meydana gelen ve kalıtsal olan özelliklere varyasyon denir. Modifikasyondan farklı olarak bu değişimler, canlıların kalıtım mekanizmalarını kontrol eden genetik yapısında meydana gelir ve gelecek nesillere de aktarılabilir. Örneğin ana-babada var olan karakterlerin yavrularda da görülmesi.

Belli bir alanı işgal eden türün diğer gruplarından belirgin bir biçimde ayrılan ve bu ayrılığı uzun zamandan beri devam ettiren aynı türe ait bireyler topluluğuna populasyon denir.

Belirli bölgede yaşayan çeşitli hayvan ve bitki türlerine ait populasyonların oluşturduğu topluluğa kommünite denir. Bir kommünite yalnızca bitki veya hayvan populasyonlarından oluşabileceği gibi her ikisi birlikte de oluşturabilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Bir bölgenin bitki örtüsünü oluşturan bitki toplulukları ortamlarında meydana gelen farklılaşmalara bağlı olarak değişim göstermektedirler. Ekolojik faktörlere bağlı olarak bir bölgenin bitki örtüsü (vejetasyon) farklı bitki toplulukları tarafından birbiri ardı sıra işgal edilir. Bitki örtüsünde görülen bu farklılaşmaya süksesyon (sıralı değişim) adı verilir. Sıralı değişim kararlı yapı olan klimaks vejetasyona ulaşıncaya kadar devam eder. Doğru cevap A şıkkıdır.

Bir canlının zarar görmeden dayanabildiği bir çevre faktörünün en düşük ve en yüksek şiddetteki değerleri arasındaki genişliğe ekolojik tolerans denir. Bu aralık ne kadar geniş ise tolerans da o kadar fazladır. Bu nedenle, canlı varlıklar optimum sınırın her iki yanında bulunan maksimum ve minimum sınırlar arasında kalan tolerans alanında yaşamlarını devam ettirirler. Organizmaların tolerans alanı ve dolayısıyla ekolojik tolerans sınırı türden türe değiştiği gibi ortam koşullarına bağlı olarak da değişebilir. Örneğin, sarıçam (Pinus sylvestris)ın sıcaklığa toleransı dar olduğu halde, kara çam (Pinus nigra)ın daha fazladır. Canlıların kendilerine ait tolerans alanları içinde en iyi gelişebildikleri ve en yüksek düzeyde ürün verdikleri alana optimum alan; bu alanı belirleyen çevresel faktörlere de optimum faktörler denir. Bir çevresel faktör ortamda olmadığında veya aşırı düzeyde bulunduğunda yaşamı sınırlayıcı bir özelliğe sahip olur. Bir canlının dayanabildiği, ancak yaşamını güçlükle sürdürebildiği elverişsiz durumdaki faktör veya faktörlere sınırlayıcı faktör adı verilir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Canlılar bulundukları ortamlarında değişken çevre koşulları tarafından kuşatılmışlardır. Bu koşullar altında yaşamlarını ancak sahip oldukları fizyolojik özellikleri sayesinde, iç faktörlerini dış faktörlere göre ayarlama yetenekleriyle sağlayabilirler. Bu özellikleri yardımıyla tüm canlılar tolerans sınırları içinde kendi kendilerini ortamın özelliklerine göre ayarlama gücüne sahiptirler. En küçük canlı birim olan hücre boyutundan biyosfere kadar tüm sistemlerde olan bu ayarlama yeteneğine homeostasis adı verilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Adaptasyon, canlıda değişen çevre koşullarına bağlı olarak ortaya çıkan bir mutasyon ya da doğal seçilim (seleksiyon) sonucu meydana gelen bir değişimle gerçekleşebilir. Bu seçilim olayında bazı etkili güçler rol oynamaktadır. Bir organizma veya organizma grubunun aynı çevre koşullarına gelerek benzer uyumlar göstererek benzer yapısal özellikler kazanmaları söz konusudur. Örneğin Akdeniz iklim özelliklerinde yaşayan birçok farklı bitki türü o ortamda yaşayabilmek için çalımsı, sert yapraklı ve kuraklığa dayanıklı bir yapı gösterirler. O iklimde yaşamalarını mümkün kılan benzer özelliklere sahip olmuşlardır.

Bir sistem atom ile başlar ve evren ile son bulur. Bu sistem içinde ekolojinin yeri organizmayla başlayıp ekosferde son bulur.

Üreticiler, ototrof organizmalar olup güneş enerjisi ile fotosentez yaparak kendi besinlerini üretebilirler.

Cansız çevre faktörlerinin canlı üzerindeki etkileri aksiyon, canlıların cansız çevre üzerinde yaptıkları etki reaksiyon, canlı varlıkların birbirleri üzerine yaptıkları etkiye ise koaksiyon adı verilir.

Liebig’in Minumum Kuralı: Öncelikle bitkilerin gelişimlerinin sınırlandırılması üzerinde ortamda bol olarak bulunan maddelerin değil, az miktarda bulunan maddelerin daha etkin olduğunu ortaya koyan kuraldır.

Besin ve beslenme ilişkisi bir biyotik faktördür. Bu tür faktörlerden ikincisi ise tür içi ve türler arası ilişkilerdir. Aynı türün bireyleri arasında erkek dişi ilişkileri, koloni oluşturma, grup, küme ilişkileri ve rekabet şeklinde sınıflandırabileceğimiz ilişkiler söz konusudur.