EKOLOJİ VE TURİZM - Deneme Sınavı - 21

Oligoelementler: Canlıların yaşamı için gerekli iz (eser) halde bulunan demir, bakır, çinko ve mangan gibi elementlerdir.

Suyun toprak yüzeyinden ve yüzey sularından buharlaşması (evaporasyon) olayı ile canlıların, özellikle bitkilerin terleme veya solunumları (transpirasyon) sonucu atılan suyun toplamını ifade etmek için kullanılan kavrama evapotranspirasyon adı verilmektedir.

Tundra: Kuzey kutbunun güneyinde, ağaç yetişmeyecek
kadar soğuk ve rüzgârlı geniş düzlükler.

Step: Tropikal iklim dışındaki kurak alanlara dayanıklı bitki türlerinden oluşmuş ağaçsız ekosistemlerdir.

Akarsular; rafting, nehir kayağı ve kano gibi sporlar ve dinlenme şeklinde doğa turizmine yönelik aktivitelerin gerçekleştirildiği önemli ekosistemlerdir.

Haliçler, nehir ağızlarında tatlı su ve tuzlu deniz suyunun birleştiği kıyı ekosistemleridir.

Yeryüzünün belli bir bölgesindeki meteorolojik olayların uzun yıllar gözlemlenmesi sonucu saptanan hava tiplerinin ortalama durumuna iklim denir. Bir yerin topografya, enlem, yükselti, denize uzaklık, okyanus akıntıları, bitki örtüsü, vb. özellikleri o yerin iklimi üzerinde etkilidir. Yeryüzünde görülen büyük iklim tiplerine; kutup iklimi, çöl iklimi, savan ve step iklimi, muson iklimi, ekvatoral iklim, Akdeniz iklimi, okyanus iklimi örnek olarak verilebilir. Yangın iklime bağlı olmayan bir abiyotik faktördür.

Hayvanlar alemi vücut sıcaklıklarının çevre sıcaklığı ile olan ilişkisine göre iki gruba ayrılmaktadır. Vücut ısıları sabit olan sıcakkanlı hayvanlara (homoterm) örnek olarak kuş ve memeli türleri; vücut ısıları çevre sıcaklığına uyum sağlayarak değişiklik gösteren soğukkanlı hayvanlara (heteroterm ya da poikiloterm) örnek olarak omurgasız ve sürüngen türleri verilebilir.

Atmosferdeki nemlilik derecesi de organizmaların gelişimini ve varlığını sürdürmesinde önemli faktörlerden birini oluşturmakta ve suyun buharlaşması ile meydana gelmektedir. Higrometre adı verilen aletle ölçülen nem yeryüzünün farklı bölgelerinde değişik miktarlarda bulunmaktadır. 1 m3 hava içerisindeki su buharının gram cinsinden miktarına mutlak nem denir.

Türkiye’de yağış, nem ve kuraklığın dağılımı şu şekildedir: Türkiye’deki yıllık ortalama yağış miktarı yaklaşık 643 mm’dir. Nem ve yağış kıyılarda iç kesimlere göre daha fazladır.

Kuzey yarıkürede kuzeyden esen rüzgârlar sıcaklığı düşürürken, güneyden esenler yükseltir. Güney yarıkürede ise bu durumun tam tersi gözlenir. Sürekli (alizeler, batı ve kutup rüzgârları), mevsimlik (muson rüzgârları) ve yerel (meltemler, tropikal siklonlar, sıcak yerel, soğuk yerel) rüzgârlar olmak üzere üç büyük grupta toplanmaktadır. Türkiye’de daha çok yerel rüzgârların etkisi görülmektedir ve sekiz tipi vardır (Şekil 2.2). Kuzeyden esen yıldız, kuzeybatıdan esen karayel ve kuzeydoğudan esen poyraz soğuk hava getirir ve toprakta sıcaklığı düşürür. Güneybatıdan esen lodos sıcak hava getirir, toprağın ısınmasına ve kurumasına neden olur. Özellikle, Marmara bölgesinde deniz ulaşımını olumsuz etkilemekte, kış mevsiminde karların erimesine neden olduğundan sel, taşkın ve kıyı erozyonu şeklinde olumsuz etkileri görülmektedir. Gündoğusu, doğudan esen soğuk, kuru rüzgâr olup yağışların durmasına sebep olmaktadır. Güneydoğudan esen rüzgârlara keşişleme denir ve sabah saatlerinde estiğinde akşamüstü havada bunaltıcı sıcak meydana gelir. Güneyden esen oldukça sıcak ve nemli rüzgârlara kıble denir. Orta Akdeniz’de oluşan alçak basınç merkezi bu rüzgârı meydana getirmektedir. Batıdan esen sıcak ve nemli rüzgârlara günbatısı denir.

Kuzey yarıkürede kuzeyden esen rüzgârlar sıcaklığı düşürürken, güneyden esenler yükseltir. Güney yarıkürede ise bu durumun tam tersi gözlenir. Sürekli (alizeler, batı ve kutup rüzgârları), mevsimlik (muson rüzgârları) ve yerel (meltemler, tropikal siklonlar, sıcak yerel, soğuk yerel) rüzgârlar olmak üzere üç büyük grupta toplanmaktadır. Türkiye’de daha çok yerel rüzgârların etkisi görülmektedir ve sekiz tipi vardır (Şekil 2.2). Kuzeyden esen yıldız, kuzeybatıdan esen karayel ve kuzeydoğudan esen poyraz soğuk hava getirir ve toprakta sıcaklığı düşürür. Güneybatıdan esen lodos sıcak hava getirir, toprağın ısınmasına ve kurumasına neden olur. Özellikle, Marmara bölgesinde deniz ulaşımını olumsuz etkilemekte, kış mevsiminde karların erimesine neden olduğundan sel, taşkın ve kıyı erozyonu şeklinde olumsuz etkileri görülmektedir. Gündoğusu, doğudan esen soğuk, kuru rüzgâr olup yağışların durmasına sebep olmaktadır. Güneydoğudan esen rüzgârlara keşişleme denir ve sabah saatlerinde estiğinde akşamüstü havada bunaltıcı sıcak meydana gelir. Güneyden esen oldukça sıcak ve nemli rüzgârlara kıble denir. Orta Akdeniz’de oluşan alçak basınç merkezi bu rüzgârı meydana getirmektedir. Batıdan esen sıcak ve nemli rüzgârlara günbatısı denir.

Bir litresindeki tuz konsantrasyonu 0,5 gramdan az olan sulardır. Tatlı sular kalsiyum karbonat içeriğine göre yumuşak su, orta su ve sert su olmak üzere üç tiptedir. Akarsu, göl, gölet ve barajlarda bulunan tatlı sular yeryüzünün sadece % 1’lik bölümü ile küçük bir alanı kapsarlar

Ekosistem veya Tür Toplulukları Ekolojisi (Sinekoloiji): Bir ekosistem içerisinde bulunan çeşitli türlerin ya da tür topluluklarının çevreleriyle arasındaki ilişkileri araştırır.

Ekoloji alanındaki ilk teknik bilgiler, Aristoteles ve onun öğrencisi olan  Theophrastus tarafından İ.Ö. 4. yüzyılda yapılan hayvanlar ve bitkilerin kendi aralarında ve çevreleriyle olan ilişkilerini tanımlamalarına dayanmaktadır. 18. ve 19. yüzyıllarda sözü edilmeye başlayan ekoloji Alexander von Humbolt’un bitki coğrafyası, Wallce ve Mobius’un kommünite yapıları, Warming’in abiyotik (cansız) ve biyotik (canlı) faktörler üzerine çalışmalarıyla şekillenmeye başlamıştır.

Ekolojik tolerans: Bir canlının zarar görmeden dayanabildiği bir çevre faktörünün en düşük ve en yüksek şiddetteki değerleri arasındaki genişliğin ifadesidir.

Bir ekosistem üreticiler (ototroflar), tüketiciler (heterotroflar), ayrıştırıcılar (bakteri ve mantar gibi mikroorganizmalar) ve abiyotik (cansız) çevre olmak üzere dört temel öğeden meydana gelmektedir. Doğru cevap E’dir.

Oligoelementler: Canlıların yaşamı için gerekli iz (eser) halde bulunan demir, bakır, çinko ve mangan gibi elementlerdir. Oligoelementlere eser miktarda gereken maddeler adı da verilmektedir. Enzim, hormon ve vitaminlerin yapısında bulunur ve organizmada pek çok metabolik faaliyetlerde katalizör görevi yapmaktadırlar. Doğru cevap A’dır.

Özellikle denizlerin derin kısmında oksijenin olmadığı zonlarda anaerobik mikroorganizmalar bu işlemi gerçekleştirmektedir ve Karadeniz örnek olarak verilebilir. Karadeniz’de akarsularla sürekli taşınan organik maddelerin artışı ve kapalı bir deniz olması nedeni ile oksijen miktarının gittikçe azalması sonucu 150-200 m’den daha derin bölgelerde oksijenli solunum yapan canlılara rastlanılmamaktadır. Bu derinlikten sonra sadece oksijensiz solunum yapan mikroorganizmalar gözlenmektedir. Bu özelliği ile Karadeniz, dünyanın en büyük hidrojen sülfür rezervidir. Doğru cevap B’dir.

Nehir, ırmak, çay, dere veya yeraltı suyu gibi yükseklik farkından dolayı, belirli bir yatak içerisinde eğime bağlı olarak devamlı ya da zamanla akan sular lotik sular adını almaktadır. Doğru cevap A’dır.