EKOLOJİ VE ÇEVRE BİLGİSİ

Planlanan bir faaliyetin çevreye yapacağı doğrudan ve dolaylı etkilerinin belirlenmesi amacı ile yapılacak çalışmalarda aşağıdaki bazı hususlara dikkat edilmelidir:
• Bölgeye ait tüm kirletici parametrelerin özellikleri ve miktarının belirlenmesi ve kirlilik problemlerinin ortaya konulması
• Ekosistem ögelerinin tespit edilmesi, durumlarının belirlenmesi ve alternatif koruma tedbirlerinin saptanması
• Bölgedeki sucul ekosistemlerin (yüzey suları ve yeraltı su kaynakları) potansiyelinin saptanması, mevcut su kalitesi ve kalitede beklenen değişimlerin belirlenmesi
• Hava kalitesinin tespit edilmesi ve emisyon envanterlerinin çıkartılması
• Gürültü, koku ve görüntü kirliliği gibi estetik problemlerin ortaya konulması ve oluşabilecek değişimlerin tespit edilmesi
• Sosyoekonomik durum envanterlerinin çıkarılması ve kültürel kaynakların tanımlanması
• Mevzuatlarda tabi olunması gereken su, hava, toprak ve diğer kalite standartları ile yönetmeliklerin tespit edilmesi ve alınması gereken önlemlerin belirlenmesi

Mevzuat uyarınca korunması gerekli alanlar statüsünde bulunan alanlar şunlardır; Milli Parklar Kanunu’nun 2’nci maddesinde tanımlanan ve bu Kanunun 3’üncü maddesi uyarınca belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “Tabiat Anıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları”; Kara Avcılığı Kanunu uyarınca belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları, Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları”; Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının “Tanımlar” başlıklı (a) bendinin 1’inci, 2’nci, 3’üncü ve 5’inci alt bentlerinde “Kültür Varlıkları”, “Tabiat Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı” olarak tanımlanan ve aynı Kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı Kanun’un (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanun’a Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar; Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları; Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin 17’nci, 18’inci, 19’uncu ve 20’nci maddelerinde tanımlanan alanlar; Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği’nde tanımlanan alanlar; Çevre Kanunu’nun 9’uncu maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından “Özel Çevre Koruma Bölgeleri” olarak tespit ve ilan edilen alanlar; Boğaziçi Kanunu’na göre koruma altına alınan alanlar; Orman Kanunu uyarınca orman alanı sayılan yerler; Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar; Zeytinciliğin Islahı ve YabanilerininAşılattırılması HakkındaKanunda belirtilen alanlar; Mera Kanununda belirtilen alanlar; Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği’nde belirtilen alanlar.

Tabiat ve tabiat olaylarının meydana getirdiği özelliklere ve bilimsel değere sahip ve milli park esasları dahilinde korunan tabiat parçalarına Tabiat anıtları adı verilmektedir.

Türkiye'de bulunan tabiat anıtları şunlardır; Asarlık Tepeleri, Samandere Şelalesi, Mızıkçam, Anadolu Kestanesi, Eskipazar Türbe Çamı, Koca Katran, Taşdede Pırnal Meşesi, Barla Sedir Ağacı, Kızılcaelmaaltı Meşesi, Teos Menengici, Güney Şelalesi ve Erenler Çamıdır.

Kıyı Kanunu: Deniz, tabii ve suni göl ve akarsu kıyıları ile bu yerlerin etkisinde olan ve devamı niteliğinde bulunan sahil şeritlerinin doğal ve kültürel özelliklerini gözeterek koruma ve toplum yararlanmasına açık, kamu yararına kullanma esaslarını tespit etmek amacıyla düzenlenmiştir.

Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmeliğin amacı, alıcı ortam olarak toprağın kirlenmesinin önlenmesi, kirlenmenin mevcut olduğu veya olması muhtemel sahaları ve sektörleri tespit etmek, kirlenmiş toprakların ve sahaların temizlenmesi ve izlenmesi esaslarını sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu bir şekilde belirlemektir.

Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi, kısaca Viyana Sözleşmesi olarak bilinen sözleşme 1985 yılında imzalanmış ve 1988 yılında yürürlüğe girmiştir. Uluslararası düzeyde ozon tabakası üzerinde oluşan tahribatın önlenmesini amaçlayan sözleşmeye Türkiye 1991 yılında taraf olmuştur.

İklim değişikliği sorununa karşı küresel tepkinin temelini oluşturmak üzere kabul edilen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 1992 tarihinde imzalanmış, 1994 yılında yürürlüğe girmiştir. Sözleşmenin ardından 1997’de yapılan taraflar toplantısında Kyoto Protokolü imzalanmış ve sera gazları ile salınım kaynakları listelenmiştir. Türkiye 5386 Sayılı Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine Yönelik Kyoto Protokolüne Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’un 5 Şubat 2009’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce kabulü ve 13 Mayıs 2009 tarih ve 2009/14979 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın ardından, katılım aracının Birleşmiş Milletlere sunulması ile 26 Ağustos 2009 tarihinde Kyoto Protokolü’ne taraf olmuştur.

1 Ocak 1970 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nde Ulusal Çevre Politikası Kanunu (National Environmental Policy Act, NEPA) ile ÇED federal projeler için bir zorunluluk haline gelmiştir.

Litosferin korunması; toprağın doğal yapısının korunması, entegre atık yönetimi ile kirliliğin engellenmesi, gübre ve pestisitlerde organik tarım alternatiflerinin seçilmesi, ve erozyonla ve çölleşme ile mücadele etmektir.

ÇED raporunda bulunması gereken ana başlıklar şu şekildedir:
Proje konusu, tanımı ve amacı
Proje için seçilen alanın detaylı bilgileri, alanın ve etki alanının çevresel özellikleri
Projede kullanılan üretim yöntemleri ve projenin kapasitesi
Projenin teknoloji alternatifleri
Sosyal ve ekonomik yönden önemi ve gerekliliği
Projeye ilişkin ulusal-uluslararası standartlar ve yasal durumlar
Projenin yaratabileceği çevre sorunları ve alınacak tedbirler.

Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından koruma altına alınmıştır.

Tabiat ve tabiat olaylarının meydana getirdiği özelliklere ve bilimsel değere sahip ve milli park esasları dâhilinde korunan tabiat parçalarına Tabiat anıtları adı verilmektedir.

Tabiatı koruma alanı olarak ayrılacak yerler;

Orman içi dinlenme yeri olarak ayrılacak yerler;
Mahalli seviyede açık hava rekreasyonu yönünden değişik ve zengin özelliklere sahip olmalıdır.
Alt yapı imkânlarına sahip olmalıdır.
Kaynak bütünlüğünü sağlayacak büyüklükte olmalıdır.
Orman rejimine tabi olmalıdır.

İmar Kanunu: Yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların; plan, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun teşekkülünü sağlamak amacıyla düzenlenmiştir.

Karadeniz’in Kirliliğe Karşı Korunması (Bükreş) Sözleşmesi: 1994 yılında yürürlüğe giren sözleşmeye Türkiye aynı yıl taraf olmuştur. Karadeniz’in canlı kaynaklarının korunması, kirliliğin önlenmesi ve kontrol edilmesi, deniz ve kıyı ekosistemlerinin iyileştirilmesi, sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması ve Karadeniz’e kıyısı olan ülkeler tarafından korunması sözleşmenin ana amaçlarını oluşturmaktadır.

Tehlikeli Atıkların Sınır Ötesi Taşınımına ve Bertarafına İlişkin Basel Sözleşmesi: Gelişmiş ülkelerde üretilen tehlikeli atıkların gelişigüzel bir şekilde gelişmekte olan ülkelere boşaltılmasına karşı oluşan protestolar sonucunda ortaya çıkan kamuoyu baskısı ile 1989 yılında İsviçre’nin Basel şehrinde kabul edildi. Sözleşme; insan sağlığı ve çevrenin, tehlikeli atıklar ve diğer katı atıkların oluşumu ve yönetiminden kaynaklanacak etkilerden korunması ve bu etkilerin tüm tarafların katılımı ile sıkı bir şekilde kontrol edilmesini hedeflemektedir. Türkiye bu sözleşmeye 1994 yılında taraf olmuştur.

1 Ocak 1970 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nde Ulusal Çevre Politikası Kanunu ile ÇED federal projeler için bir zorunluluk haline gelmiştir. Sözleşme değil bir kanundur ve UNEP kapsamında değildir.

Dünya ekosisteminde atmosfer hava küreyi, biyosfer canlı küreyi, litosfer toprak küreyi ve hidrosfer su küreyi ifade etmektedir.