EKOLOJİ VE ÇEVRE BİLGİSİ

Türkiye matematik konumu itibariyle 36°-42° Kuzey paralelleri arasında yer alır. Kuzey yönünden gelen soğuk hava kütleleri ile güney yönünden gelen sıcak hava kütlelerinin etkisi altındadır. Orta Kuşakta yer aldığı için dört mevsim yaşanır. Ilıman iklim kuşağının Ekvator’a yakın bölümünde yer alan Türkiye’nin matematik konumu ılıman iklim şartlarının etkilemesi ve mevsimlerin belirgin olarak görülmesine neden olmuştur. Türkiye Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde olduğu yıl içerisinde güneş ışınlarını hiçbir zaman dik
açıyla gelmez. Ayrıca enlemin etkisiyle sıcaklık da güneyden kuzeye doğru azalır. Ilıman iklim kuşağında bulunması yaz mevsiminde güneyden gelen kuru sıcak hava kütlelerinin, kış mevsiminde ise kuzeyden gelen soğuk karakterli hava kütlelerinin etkisini göstermektedir. Ayrıca gezici hava kütlelerinin etkisiyle özellikle kış mevsiminde cephesel yağışlar oluşmaktadır.

İlk kez toprak kaynaklarına ilişkin veri tabanı oluşturmak ve tarımsal planlamalara hizmet götürebilmek için 1966 yılında 1/25.000 ölçekli topografik haritalardan da yararlanarak “Türkiye Geliştirilmiş Toprak Haritaları”nın iller ölçeğinde yapımına başlanılmış ve 1971 yılında sonuçlandırılmıştır. Bu çalışmalar, 1/100.000 ölçekli “İllerin Toprak Kaynağı Envanter Raporları” ve 1/200.000 ölçekli 26 Büyük Su Toplama Havzası’na göre düzenlenmiştir. Bunlar “Havza Toprak Raporları” ismi altında “Büyük Toprak Grupları” düzeyinde yayımlanmıştır.

Meyilli, yüksek erozyona hassasiyeti, aşırı ıslak, sığ toprak, fazla kumlu veya çakıllı, düşük su tutma kapasitesi ve verimliliğin az olması üçüncü sınıf araziye ait özelliklerdir. Bu arazilerde uygun ekim nöbeti ve tarım teknikleri uygulanmak gibi tedbirlerle toprak işlemeli tarım yapılabilir.

Karadeniz sahilinde Rize’den Trakya’ya kadar olan bu bölgede ortalama yükseklik 462 metredir. Yazlar nispeten serin, kışlar ise ılıman geçmekte, yaz ile kış arasındaki sıcaklık farkı azdır. Her mevsimi yağışlı olup su sıkıntısı görülmez. Genellikle geniş yapraklı nemli ormanlar oluşan bitki örtüsü vardır. Ortalama yıllık sıcaklık 12,8 °C, yıllık toplam yağış 842 mm iken yıllık ortalama nispi nem %73 civarındadır. Günlük güneşlenme süresi doğudan batıya doğru azalmaktadır.

Akdeniz iklim kuşağının kalkerli zeminde yetişen çalı formundaki bitkilere Frigana adı verilmektedir. Derin topraklı alanlarda ormanlar, ormanların tahrip edildiği yerlerde makiler, makilerin tahrip edildiği yerlerde frigana hakimdir.

Kars ve Ardahan illeri ile Erzurum, Bayburt ve Ağrı’nın bu illere komşu yüksek yöreleri ile Artvin, Rize ve Trabzon’un dağlık alanlarını içeren bu bölgenin ortalama yüksekliği 2316 metredir. Ülkemizin en soğuk kışlarının hakim olduğu iklim tipidir. Ortalama yıllık sıcaklık 2,5 °C, yıllık toplam yağış 548 mm, nispi nem % 69 civarındadır. Doğal bitki örtüsü olarak yaylalarda çayırlar, dağlarda ise iğne yapraklı ağaçlar görülmektedir. Arazi engebeli olduğu için yüksek kesimlerinde toprak işlemeli tarıma uygun alanlar az miktardadır. Tarımsal faaliyet olarak hayvancılık uygulanmaktadır.

Marmara ve Trakya Bölgesi, hem yaşayan insan sayısı hem de birim alana düşen fert sayısı açısından en yoğun olan bölgedir. Aynı zamanda tüketimin en fazla olduğu bölgedir. Özellikle sanayi tesislerinin ve hatta ağır sanayinin kurulduğu ve geliştiği alan olarak her türlü çevre kirliliğinin görüldüğü yerleşim alanıdır. Organik tarım açısından ise özellikle toprak ve su kirliliğinin görüldüğü bölgeler arasında ilk sırayı almaktadır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesinin ekonomisi tarıma dayalıdır. Bölgede Güneydoğu Anadolu Projesi (AP) sayesinde büyük gelişmeler elde edilmiştir. Organik tarım açısından potansiyeli oldukça yüksektir. Bölge hem geleneksel hem de organik tarım açısından potansiyeli en yüksek bölgemizdir. Özellikle kimyasal maddelerin fazla kullanılmaması organik tarım yetiştiriciliğini ön plana çıkarmaktadır. Antepfıstığı ile beraber zeytin ve üzüm gibi ürünlerin organik tarım ile üretilebilmesi önemli bir anlam ifade etmektedir.

1990’lı yıllarda organik ürünlerin ticari olarak tüm dünyada önem kazanması ile birlikte, üretimden pazarlamaya kadar organik tarım faaliyetlerinin tüm aşamalarını düzenleyen ulusal bir mevzuata gereksinim doğmuştur. Bu doğrultuda 1994 yılında “Bitkisel ve Hayvansal Ürünlerin Ekolojik Metotlarla Üretilmesine İlişkin Yönetmelik” yürürlüğe konmuştur. Bu Yönetmelik ile ilk kez ülkemizde organik tarım faaliyetleri Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın denetiminde ve belirlenen kurallar çerçevesinde yürütülmeye başlanmıştır. Sonraki yıllarda sektörde yaşanan gelişmeler ile birlikte AB mevzuatındaki değişimlere uyum sağlamak üzere bahse konu Yönetmelik’te değişikliğe gidilerek 2002 yılında “Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik” yayımlanmıştır.

Ülkemiz dünya iklim sınıflandırmasına göre Akdeniz iklimi baskın görülmesine karşın birbirinden farklı iklim tiplerini görülmektedir. Bu durum yer şekillerinin engebeli olması, dağların uzanış yönü, üç tarafının denizlerle çevrili olması, yükseltinin batıdan doğuya doğru artması gibi etmenlerin sıcaklık ve yağışın bölgelere göre değişmesini etkilemesi nedeniyledir.

Türkiye matematik konumu itibariyle 36°-42° Kuzey paralelleri arasında yer alır.

Ege, İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde farklı iklim şartlarının görülmesine neden olmaktadır. Bu duruma yol açan başlıca etmenler; kara ve deniz dağılışı, yükselti, dağların uzanış biçimi ve bakı durumu, basınç merkezlerinin etkisi ve rüzgârlardır.

İç Anadolu bölgesi alanları yüksek dağlarla çevrilidir. Bu bölgede de karasal iklim egemendir. Platolar ve kapalı havzalar ile kaplı ve geniş düzlüklere sahip olan bölgenin tarım alanı potansiyeli yüksektir. Yurdumuzun en önemli tahıl ekim alanıdır.

Birinci sınıf arazi: Düz veya düze yakın, su ve rüzgâr erozyonu riski az, dolayısıyla su taşkını zararlarına maruz olmayan, toprağı derin, verimli ve kolayca işlenebilen, iyi drenajlı ve toprak işlemeli tarıma uygun arazi sınıfıdır. Meyili % 1 den az; derin, tınlı, iyi su tutma kapasitesinde ve orta derecede geçirgen topraklara sahip sulu tarım için ideal arazilerdir.

Türkiye’de toplam arazinin 77,9 milyon hektar (%24,5) I+II+II. sınıf topraklardan oluşmaktadır. Arazilerin 26,3 milyon hektarı (% 90) ise tarım topraklarıdır.

Samsun, Tokat ve Amasya yöreleri bazı meyve cins ve türleri ile fasulye, mercimek, bakla ve baklagil yem bitkileri için gen merkezidir.

Endemik: Bulunduğu bölgenin ekolojik şartları yüzünden yalnızca belirli bölgede yaşayan/yetişen, dünyanın başka yerinde yaşama/ yetişme ihtimali olmayan, yöreye özgü hayvan/bitki türüdür. Akdeniz bölgesinde endemik türe çok rastlanır.

Türkiye’de yetiştirilen pamuğun %35’i, sebzenin % 26’sı, yerfıstığının % 88’i, susamın % 80’i ve anasonun % 65’i bu bölgede yetiştirilmektedir. % 85 turunçgil üretimiyle 1. sırada yer almaktadır.

Güneydoğu‘da yetiştirilen diğer önemli ürünler antepfıstığı, üzüm, zeytin ve vb. meyve sebzelerdir. Antepfıstığı Türkiye üretiminin % 90’ını karşılamakta olup bölgenin en karakteristik meyvesidir.

Türkiye'nin iklim bölgelerinin tarımsal açıdan belirlenmesi konusu ilk kez 1937 yılında Atatürk tarafından iklim, su ve toprak verimliliği açısından tarım bölgelerinin belirlen­mesi çalışmaları başlanmıştır. İlk olarak ülkemiz 7 ana iklim bölgesi ve 9 tarımsal yapı ve üretim bölgesine ayrılmıştır.