EKOLOJİ VE ÇEVRE BİLGİSİ

İklim, toprak ve diğer çevresel faktörler ile biyotik ilişkiler, bitki topluluklarının dengeli bir seviyeye ulaşıncaya kadar değişimine neden olmaktadır. Bitki topluluklarının düzenli bir biçimde birbirini takip ederek mevcut alanı kaplamasına sıralı değişim ya da süksesyon denir. Bir diğer deyişle, belli bir zaman periyodunda belli bir alanda farklı bitki türlerinin birbirini izlemesi, zamanla zayıf türlerin yerini baskın türlerin almasıdır.

Çıplak kayalar veya kumullar üzerinde başlayan ve doruk (klimaks) bitki örtüsü ile sonlanan kurak bitki gelişimidir. Suyun yetersiz olduğu durumlarda başlayan süksesyonların farklı gelişim safhalarına kseroser denir.

Bir ekosistem içerisinde bulunan çeşitli türlerin ya da tür topluluklarının çevreleri ile arasındaki ilişkileri araştıran bilim dalına sinekoloji denir. Ekosistemler içinde yaşayan tür toplulukları, bunların yapısı, işlevleri ve değişimleri çayır ve mera sinekolojisinin araştırma kapsamı içinde yer almaktadır.

Çayır ve mera ekosistemlerinin belli başlı ögeleri şu şekilde sıralanabilir;
Abiyotik (cansız) maddeler; toprak, su, kaya, çevrede bulunan temel organik ve inorganik bileşikler. Üreticiler, ototrof organizmalar; fotosentez yapan yeşil bitkiler. Tüketiciler, heterotrof organizmalar; diğer canlılarla beslenenler. Ayrıştırıcılar; genelde bakteri ve mantarlar olup ölü protoplazmik kompleks bileşikleri daha basitlerine parçalayanlar.

Yaş çayırlar, yaz mevsimi süresince yaş ve nemli topraklar üzerinde doğal olarak gelişen üç köşeli otlar ve sazların yoğun bulunduğu alanlardır. Dağ çayırları: Daglık meralarda çok küçük alanlarda ya da bölge koşullarına göre daha geniş alanlarda biçilecek ölçüde bitki örtüsünün geliştiği çayırlardır. Yayla çayırları: Derin ve nemli toprakların bulunduğu yaylalarda gelişen çayırlardır. Orman çayırları: Orman ağaçlarının altında veya ormanlık alanlar içerisindeki boşluklarda gelişen biçilmeye elverişli çayırlardır. Biçenekler: İlkbahar mevsiminde otlatmadan sonra tekrar büyüyerek biçilen çayırlardır.

Meralar da çayırlar gibi yapay veya doğal oluşmaktadır. Yapay meralar; nemli veya kurak koşullarda, mera veya tarla arazilerinde uzun veya kısa süreler için insanlar tarafından ekilerek oluşturulan yüksek verimli yem alanlarıdır. Kıraç meralar kurak ve besin maddesi bakımından fakir topraklarda oluşurlar ve Türkiye’nin büyük bir kısmı bu tür meralara sahiptir.

Çevre koşullarının herhangi bir nedenle mevcut bitki türlerinin normal bir şekilde büyüme ve gelişme ihtiyacını karşılayamayacak derecede değişmesi veya en üst seviyede- ki bitki örtüsünden aşırı bir şekilde yararlanılması durumunda bitki örtüsünde bozulma başlamaktadır. Meraların bilimsel ve teknik dayanağı olmadan gelişigüzel ve ekonomik olmayan bir şekilde otlatılması, kontrolsüz otlatmadır ve düzensiz otlatmaya devam edildiği sürece mera bozulması kaçınılmazdır.

Bitki örtüsü, toprak ve doğal kaynaklara zarar vermeden en fazla hayvansal ürünü elde etme amaçlı otlatma alanlarının kullanımının planlamasına ve planların uygulanmasına mera amenajmanı denilmektedir. Mera parsellerindeki bitkilerin durumuna ve ekolojik koşullara göre uygun olarak otlatmanın sağlanmasına üniform otlatma denir. Hayvanların mera üzerinde sevk ve idaresini uygun bir şekilde temin ederek üniform otlatma sağlanmalıdır.

Mantarlar ile alglerin birleşerek morfolojik ve fizyolojik bir bütün halinde meydana getirdikleri simbiyotik birliklere likenler adı verilir. Görünüm ve yaşam biçimi bakımından kendilerini oluşturan alg ve mantarlardan tamamen ayrı bir yapı göstermektedirler.

Bitki örtüsü, toprak ve doğal kaynaklara zarar vermeden en fazla hayvansal ürünü elde etme amaçlı otlatma alanlarının kullanımının planlamasına ve planların uygulanmasına mera amenajmanı denilmektedir. Belirli genişlikteki bir alanda, belirli bir süre içerisinde doğal kaynaklara zarar verme- den otlatılabilecek en çok hayvan sayısına otlatma kapasitesi denir. Meralarda otlatı- lan hayvan sayısı ile meraların ürettiği yem miktarı arasında denge kurulmalı ve ge- nellikle üretilen yemin yarısının otlatılması oranı ile mera kapasiteleri belirlenmiştir.

Farklı bitki türlerinden oluşan, belirli bir bölgede yaşayan, birbirleri ve çevresel faktörlerle sürekli ilişki içerisinde olan bitki topluluğuna bitki örtüsü denilmektedir.

Bitki topluluklarının düzenli bir biçimde birbirini takip ederek mevcut alanı kaplamasına sıralı değişim ya da süksesyon denir.

Çayır ve mera ekosistemlerinin belli başlı öğeleri şu şekilde sıralanabilir; • Abiyotik (cansız) maddeler; toprak, su, kaya, çevrede bulunan temel organik ve inorganik bileşikler, • Üreticiler, ototrof organizmalar; fotosentez yapan yeşil bitkiler, • Tüketiciler, heterotrof organizmalar; diğer canlılarla beslenenler, • Ayrıştırıcılar; genelde bakteri ve mantarlar olup ölü protoplazmik kompleks bileşikleri daha basitlerine parçalayanlar.

Ototroflar tarafından alınan güneş enerjisinin fotosentez ürünlerine dönüştürülmesine toplam birincil üretim denir ve bunun bir kısmı solunumda harcanırken geriye kalanı yeni dokular yapmak için kullanılmaktadır (net birincil üretim). Üreticiler (ototrof, yeşil bitkiler) içerisinde yer alan kekik sorunun doğru çözümüdür.

Bitki örtüsü bozulmasının nedenleri; kuraklık, aşırı otlatma, erken otlatma, kontrolsüz otlatma, yakma, yabancı bitki istilası, tarla açma, tarımsal mücadeledir.

Sinekoloji: Bir ekosistem içerisinde bulunan çeşitli türlerin ya da tür topluluklarının çevreleri ile arasındaki ilişkileri araştıran bilim dalıdır.

Doğal çayırlar bulundukları yerlere göre dört sınıfta incelenmektedir. Dağ çayırları: Dağlık meralarda çok küçük alanlarda ya da bölge koşullarına göre daha geniş alanlarda biçilecek ölçüde bitki örtüsünün geliştiği çayırlardır. Yayla çayırları: Derin ve nemli toprakların bulunduğu yaylalarda gelişen çayırlardır. Orman çayırları: Orman ağaçlarının altında veya ormanlık alanlar içerisindeki boşluklarda gelişen biçilmeye elverişli çayırlardır. Biçenekler: İlkbahar mevsiminde otlatmadan sonra tekrar büyüyerek biçilen çayırlardır

İstilacı bitkiler: Hayvanlar tarafından severek tüketilmeyen, otlatma alanları içerisinde istenilmeyen, lezzetsiz, dayanıklı çabuk gelişen ve yabani ot olarak adlandırılan türlerdir.

Engebeli, meyilli, taban suyu derinde, otsu veya çalımsı bitki türlerinden meydana gelen vejetasyon ile kaplı, evcil ve yabani hayvanlar için doğal otlatma alanları mera olarak adlandırılmaktadır.

Çayırlar, genellikle düz, taban suyu seviyesi yüksek, yılın bazı dönemlerinde su basan, sık ve uzun boylu kendine özgü bitki türleri bulunan ve biçilmeye uygun alanlardır.