EKOLOJİ VE ÇEVRE BİLGİSİ

Genellikle düz, taban suyu seviyesi yüksek, yılın bazı dönemlerinde su basan, sık ve uzun boylu kendine özgü bitki türleri bulunan ve biçilmeye uygun alanlar çayır olarak adlandırılır.

Çayır ve meraların bölgelere göre farklılık göstermesi özellikle iklim, topografya, toprak özellikleri ve ekosistem tehdit eden doğal ve antropojenik faktörlerin farklı olmasından kaynaklanmaktadır.

Süksesyonda ulaşılan en son ve kararlı bitki örtüsüne klimaks bitki örtüsü adı verilmektedir.

Genelde süksesyonlarda;
• Nudasyon (Yerleşme ortamının oluştuğu başlangıç evresi),
• Göç (Bitki üreme organlarının gelişme alanına taşınması),
• Yerleşme (Çimlenme, büyüme ve üreme olaylarının gerçekleşmesi),
• Rekabet (Dayanıklı türlerin duyarlı türlerin yerini alması ve baskın hâle gelmesi),
• Reaksiyon (Tepkime; türlerin etkisi ile habitatın değişimi),
• Kararlılık (Klimaks ya da doruk bitki örtüsünün meydana geldiği kararlı yapı), basamakları görülmektedir.

Suyun yetersiz olduğu durumlarda başlayan süksesyonların farklı gelişim safhalarına kseroser denir.

Yaşadıkları substrata göre de ağaç, gövde, dal, yaprak ve kabuk üzerinde gelişen epifitik likenler, çeşitli tas ve kaya üzerinde gelişen saksikol likenler ve toprak üzerinde gelişen terrikol likenler olmak üzere üç grupta incelenmektedir.

Yüzme Evresi: Derinliğin yaklaşık 20 cm’lere kadar azaldığı yerlerde nilüfer (Nymphaea sp.), su sümbülü (Eichhornia sp.), su mercimeği (Lemna sp.) gibi yüzen bitkilerin alana yerleşerek öncü türlerin yerini alma evresidir.

Sucul bitki süksesyonu sırasında bataklık bitkilerinin ortamdan uzaklaştığı taban suyunun yakın olmasından dolayı Carex sp., Juncus sp., Cyperus sp., gibi çayır türlerinin yaygın olduğu evreye Kofalık evresi denir.

Çayır ve mera ekosistemlerinin belli başlı ögeleri su şekilde sıralanabilir;
• Abiyotik (cansız) maddeler; toprak, su, kaya, çevrede bulunan temel organik ve inorganik bileşikler,
• Üreticiler, ototrof organizmalar; fotosentez yapan yeşil bitkiler,
• Tüketiciler, heterotrof organizmalar; diğer canlılarla beslenenler,
• Ayrıştırıcılar; genelde bakteri ve mantarlar olup ölü protoplazmik kompleks bileşikleri daha basitlerine parçalayanlar.

Bitki örtüsü, toprak ve doğal kaynaklara zarar vermeden en fazla hayvansal ürünü elde etme amaçlı otlatma alanlarının kullanımının planlamasına ve planların uygulanmasına mera amenajmanı denilmektedir. Planlama ve uygulamalarda esas alınacak hususlardan bazıları su şekildedir:
• Belirli genişlikteki bir alanda, belirli bir süre içerisinde doğal kaynaklara zarar vermeden otlatılabilecek en çok hayvan sayısına otlatma kapasitesi denir. Meralarda otlatılan hayvan sayısı ile meraların ürettiği yem miktarı arasında denge kurulmalı ve genellikle üretilen yem n yarısının otlatılması oranı ile mera kapasiteleri belirlenmelidir.
• Otlatma mevsimi veya otlatma dönemi, bitki türlerinin otlama olgunluğuna geldiği dönem başlamalıdır.
• İki otlatma arasında yeterli dinlendirme yapılmalı ve otlatmaya son verme tarihine dikkat edilmelidir.
• Otlatmaya düşük rakımlı yerlerden başlanmalı ve yüksek rakımlı alanlara doğru çıkılmalıdır.
• Meralardaki bitki örtüsünün yapısına uygun hayvan türleri ile otlatma yapılmalıdır. Örneğin, taban mera veya buğdaygillerin çoğunlukta olduğu meralarda sığırların, gen s yapraklı bitki türlerine sahip engebeli alanlarda koyunların ve çalılık vejetasyonlarda ise keçilerin otlatılması bitki örtüsünün iyi değerlendirilmesi açısından oldukça önemlidir.
• Mera parsellerindeki bitkilerin durumuna ve ekolojik koşullara göre uygun olarak otlatmanın sağlanmasına üniform otlatma den r. Hayvanların mera üzerinde sevk ve idaresini uygun bir şekilde temin ederek üniform otlatma sağlanmalıdır.
• Meralarda otlatma baskısını azaltmak için tarla arazileri içerisinde rotasyon meraları oluşturulmalıdır.
• Tespit ve tahdit işlemi yapılan köylerde gerekli vejetasyon etütleri yapılarak mera amenajman ve ıslah haritaları oluşturulmalıdır.
• Mera ıslahı ve amenajmanı konusunda çiftçiler eğitilmeli ve fonlarla desteklenmelidir.
• Terk edilen tarım alanları başta olmak üzere toprak yapısı ve topoğrafik yapısı uygun alanlarda yapay meralar oluşturulmalıdır.

Engebeli, meyilli, taban suyu derinde, otsu veya çalımsı bitki türlerinden meydana gelen vejetasyon ile kaplı, evcil ve yabani hayvanlar için doğal otlatma alanları mera olarak adlandırılır.

Genellikle düz, taban suyu seviyesi yüksek, yılın bazı dönemlerinde su basan, sık ve uzun boylu kendine özgü bitki türleri bulunan ve biçilmeye uygun alanlara çayır denir.

Farklı bitki türlerinden oluşan, belirli bir bölgede yasayan, birbirleri ve çevresel faktörlerle sürekli ilişki içerisinde olan bitki topluluğuna bitki örtüsü denir.

Doğal yollarla oluşmuş bitki örtüsünün yangın, tarla açma, otlatma, erozyon gibi nedenlerden dolayı tahrip edilmesi sonucu oluşan alanlarda zamanla yeniden bitki örtüsünün gelişmesine subser denir.

Çayırlar taban suyunun yüksek olduğu nemli alanlar, meralar ise taban suyunun derin oldugu kurak alanlardır. Çayırlar düz, meralar ise engebeli alanlarda oluşmaktadır. Çayırlar biçilmeye, meralar ise otlatmaya uygun alanlardır.

Bitki topluluklarının düzenli bir biçimde birbirini takip ederek mevcut alanı kaplamasına süksesyon denir.

Ekolojide kullanılan ekolojik piramit ya da enerji piramidi kavramının ilk basamagını üreticiler (yesil bitkiler, bazı bakteriler ve protistler) yani ototrof canlılar oluşturmaktadır ve bu canlılar güneş enerjisini fotosentez yolu ile kimyasal enerjiye çevirerek depolamaktadır.

Heterotrof organizmaların yani besinini dışarıdan alan organizmaların ilki birincil tüketiciler yani otoburlar (herbivor) piramidin ikinci basamagını olustururlar.

Enerji piramidinin üçüncü basamağını etçiller yani ikincil tüketiciler oluştururlar.

İlkbahar mevsiminde otlatmadan sonra tekrar büyüyerek biçilen çayırlara biçenekler denir.