EKOLOJİ VE ÇEVRE BİLGİSİ

Doyma Noktası: Toprak boşluklarının tümüyle su ile dolduğu nem miktarıdır. Bu koşulda bitki kökleri yeterli oranda hava alamazlar.

Yağışlarla veya sulama ile iyice ıslanan toprağın nem tutma kapasitesi tarla kapasitesi olarak adlandırılır. Bir diğer ifade ile tarla kapasitesi, suya doymuş toprakta fazla suyun akmasında sonra toprakta kalan su miktarıdır. Su tutma kapasiteleri büyük olduğundan killi topraklar ile organik madde içeriği yüksek olan toprakların tarla kapasiteleri de yüksektir. Bu tür topraklar, doygunluğa ulaştıktan sonra hacimlerinin %40’ı kadar suyu tutabilirler. Kumlu topraklarda ise bu oran yalnızca %3’tür.

Yağmur suyu ve sulama suları toprak suyunun başlıca iki kaynağıdır. Dışarıdan gelen bu suların toprak içerisine girmesi ve aşağı katmanlara doğru süzülmesini etkileyen faktörler vardır. Toprakların su içerikleri üzerinde; başlıca arazinin topoğrafik durumu, topraktaki bitki örtüsü, toprak tekstürü (bünyesi), toprak strüktürü (yapısı), topraktaki mevcut su miktarı, toprak sıcaklığı ve toprak organik maddesinin cins ve miktarı önemli etki yapar

Topraktaki boşluk hacmi; toprak-su ilişkisini, havalanmayı, mikroorgnizma faaliyetini ve bunlara bağlı olarak bitki besin elementlerinin yarayışlılıklarını etkiler.

Humus; toprakta bulunan, devamlı ayrışarak değişen, bitkisel, hayvansal ve toprak canlılarına ait dokularla onların sentez ürünlerini içeren ölü organik maddelerin tümüne verilen addır.

Toprak-bitki ilişkisinde bitki köklerinin dört önemli görevi vardır:
• Bitkileri toprağa bağlamak,
• Topraktan su ve mineral maddeleri almak,
• Su ve mineral maddelerin alındıkları yerden gövde ve yapraklara kadar taşınmasını sağlamak ve
• Bitki hormonları ile diğer organik bileşikleri sentezlemek.

Topraklarda su ve hava ile dolu porozite denilen boşluklar bulunur. Granüler, nemli toprakların porozite oranı %60, teksel yapılı, nemsiz toprakların ise %40 dolaylarındadır.

Bitkilerde kök büyümesi sıcaklıktan doğrudan etkilenir. Optimum koşulların altında veya üstündeki sıcaklıklar kök büyümesini olumsuz etkiler. Şekil 3.4’de patates fidesi köklerinin sıcaklıkla değişimi gösterilmektedir. Bu şekle göre 20 °C kökler için optimum sıcaklık olup, 15-20 °C arası sıcaklıklar da uygundur.

Kök tüylerinin sayısı çevre koşulları ile yakından ilgilidir. Bu etmenler:
• Toprağın yarayışlı su içeriği,
• Sıcaklık,
• pH (ortamın hidrojen iyonları konsantrasyonu),
• Toksik maddelerin bulunup bulunmaması,
• Elementlerin az ya da fazla bulunuşudur.

Bitkilerde buharlaşma şeklinde su kaybına transpirasyon denir.

Yağışlarla veya sulama ile iyice ıslanan toprağın nem tutma kapasitesi tarla kapasitesi olarak adlandırılır. Bir diğer ifade ile tarla kapasitesi, suya doymuş toprakta fazla suyun akmasında sonra toprakta kalan su miktarıdır.

Toprak boşluklarının tümüyle su ile dolduğu nem miktarıdır. Bu koşulda bitki kökleri yeterli oranda hava alamazlar.

Düz araziler, eğimi %4’den küçük olan arazilerdir.

Organik madde, kil bünyeli topraklarda toprağın gevşek bir yapı kazanmasını sağlar. Kum bünyeli topraklarda organik madde, toprak tanelerini birbirine bağlayarak toprağın su tutma kapasitesini artırır ve böylece toprak yapısının iyileşmesini sağlar. Toprak yüzeyindeki organik madde katmanı yağmur damlalarının toprağa çarpma hızını azaltır ve bu çarpma etkisi ile meydana gelecek toprak kopma etkisini engeller. Toprağın organik madde içeriği, yağmur veya sulama suyunun aşağı tabakalara sızmasını iyileştirir. Böylece suyun yüzeysel akışa geçmesi ve toprağın bir yerden başka bir yere taşınması engellenmiş olur. Toprağın üst kısmında bulunan organik madde toprak suyunun buharlaşarak kaybını önler.

Higroskopik su; kuru toprakta kalan ve toprak havasında bulunan toprak suyu türüdür. Bitkiler çok kurak koşullar dışında bu sudan faydalanamazlar.

Difüzyon: Maddelerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru kendiliğinde yayılmasıdır.

Toprak içi havasının oksijen miktarı azalıp karbondioksit miktarı arttığında bitkilerde meydana glen morfolojik özellikler şunlardır: Kök hücre zarlarında incelme görülür, kök tüylerinin üremesi durur, köklerde dallanma azalır, kökteki kuru madde ağırlığı azalır, kökler derinlere doğru gidemez ve bitkilerin yaprak gibi toprak üstü yüzeyleri ve sayıları azalır.

Toprak içi havasının oksijen miktarı azalıp karbondioksit miktarı arttığında bitkilerde meydana glen fizyolojik özellikler şunlardır: Kök hücre zarlarının geçirgenliği azalır, bitkide transpirasyon hızı azalır, bitkide fotosentez çok yavaşlar, generatif büyüme yavaşlar veya durur.

Erozyon, toprağın bulunduğu yerden; yağışlar, sel suları, rüzgâr, çığ vb. etkenlerle taşınması olayıdır.

Bitki köklerini ve toprağı istenmeyen çevre faktörlerinden korumak için toprak yüzeyinin organik veya inorganik materyaller ile örtülmesi işlem,ne malçlama denilmektedir.