EKOLOJİ VE ÇEVRE BİLGİSİ

Elektromanyetik dalgalar bitki büyümesi açısından dokuz bölgeye ayrılmaktadır. 1. Bölge (1000 nm’den daha büyük dalga boyundaki bölge, kızılötesi),  Bitkiler üzerinde özel bir etki göstermez. Bitki tarafından absorbe edilen bu radyasyon, biyokimyasal bileşimlere karışmadan sıcaklığa dönüştürülür. Doğru cevap E'dir.

Arpa ve buğday gibi serin iklim tahılları, şeker pancarı, bezelye, ıspanak, turp ve marul uzun gün bitkileri arasında yer almaktadır. Kısa gün (uzun gece) bitkilerinde kritik gece uzunluğu minimum karanlık saat sayısıdır ve çiçeklenme gece uzunluğu, kritik karanlık süresini aştığı zaman gerçekleşir. Mısır, çilek, soya fasülyesi ve patates kısa gün bitkileri arasında yer almaktadır.

Bitkilerin gündüz (ışık) ve gece (karanlık) uzunluğuna göre büyüme ve gelişme gibi fizyolojik olaylarında verdikleri tepkiye fotoperiyodizm, günlük ışıklanma süresine ise fotoperiyot denir. Doğru cevap C'dir.

Hava sıcaklığı günün saatlerine göre değişiklik gösterir. Bu şekilde günlük sıcaklık değişmelerine termoperiyot adı verilirken; bitkilerin nöbetleşe olarak gece ve gündüz sıcaklıkları arasındaki değişim istemelerine termoperiyodizm denir. Doğru cevap D'dir.

En düşük çimlenme sıcaklığı çavdar için 1-2°C, pamuk için 14-16°C, arpa için 3-4°C, mısır için 10-11°C ve bezelye için 7-8°C dir. Buna göre sıralanan bitkilerden en düşük çimlenme sıcaklığı en düşük olan bitki çavdardır. Doğru cevap A'dır.

Çavdar için 1-2°C, buğday için 3-4°C,  tütün için 13-14°C ve pamuk için 14-16°C'dir. Buna göre sıralanan bitkiler arasında en düşük çimlenme sıcaklığı en düşük olan Çavdar ve en yüksek olan pamuktur. Doğru cevap B'dir.

Nispi nem, belirli bir sıcaklık derecesinde 1 m3 havada bulunan su buharı miktarının, aynı sıcaklık derecesinde 1 m3 havayı doygun hale getiren su buharı miktarına nispi nem denilir ve % ile gösterilir. Yüksek nispi nem terlemeyi azaltır, bitkilerin ısı yükünü artırır, stomal kapanmaya neden olur ve karbondioksit alınımını azaltır. Yüksek nispi nem ayrıca meyve kabuklarının incelmesine, meyvelerin sulu ve yumuşak, sebzelerin ise gevrek ve iri olmasına neden olur. Doğru cevap A'dır.

Çöllerde birkaç yıl yağmur yağmamasına karşı bazı bitkilerin yaşaması havadaki sis nedeniyledir. Doğru cevap C'dir.

Hızı 4 m/s’den daha fazla olan rüzgârlar bitkilere zarar verir. Rüzgâr hızı arttıkça bitkilere mekanik olarak zarar verir. Örneğin R-rüzgâr hızı 10 m/s olunca küçük ağaç dallarını oynatır ya da rüzgârın hızı 20m/s’ ye çıkınca ağaçların büyük dalları sallanır, tarla bitkileri yere yatar, çiçek, tene ve meyveler dökülür, bitki yaprakları parçalanır. Doğru cevap B'dir.

Yıllık yağış miktarı 400 mm’nin altında olduğu yerler “kurak yerler” olarak tanımlanır.Doğru cevap C'dir.

Akdeniz iklimine uyumlu olan turunçgiller, zeytin, incir, susam, pamuk, pirinç, turfanda sebzeler, muz, çekirdeksiz üzüm ve tütün gibi ürünler yetiştirilir.

Işık; bitkilerde sırasıyla tohumların çimlenmesi, tomurcuklanma, çiçeklenme ve ürün verme aşamalarında başlıca rol oynayan iklimsel bir etmendir.

2. Bölge (1000-720 nm): Bitkiler üzerinde özel boy uzatıcı etkileri olan bölgedir. Tohum çimlenmesi ve çiçeklenme bu bölgedeki ışıktan etkilenir fakat absorpsiyon oranı azdır.

Güneş ışınlarının yetersiz olması durumunda, bitkilerde kök sistemi değişmemesine rağmen yaprak dizilişi (bitkinin geometrik yapısı) bunu giderecek şekilde değişikliğe uğrar. Diğer yandan, güneş radyasyonu ve yaprak alan indisi arasında da bazı ilişkiler söz konusudur.

Kısa süreli bol yağışlar: Bir saat içerisinde 10 mm, 3 saat içerisinde 15 mm’den fazla olan yağışlardır. Bu yağışlar daha çok sıcak günlerde ortaya çıkar. Toprağa kısa sürede fazla miktarda su düştüğü için toprak bu kadar fazla suyu bünyesine alamaz fazla olan su toprak erozyonuna ve sel baskınlarına neden alabilir. Büyük miktarı ise buharlaşır. Bitkiler için yararlı değildir.

Rüzgârın morfolojik etkisi: Bitkiler rüzgârın kurutucu etkisinden kendilerini koruyabilmek için stomalarını kapatır. Bu durum normal gaz alış verişini engellediği için bitkilerde büyüme ve gelişme durur. Rüzgâr nedeniyle CO2’i bol olan hava az olan hava ile yer değiştirir. Bu nedenle bitkilerin fotosentez hızları düşer ve büyüme yavaşlar. Rüzgârı bol yerdeki bitkilerde cüceleşme görülür.

Turgor basıncı: Bitki hücrelerinin saf suya konmasıyla içine su alarak, şişmesi ve hücreni çeperine basınç yapması olayıdır.

C-3 bitkileri: Yüksek karbondioksit konsantrasyonuna ve düşük sıcaklığa ihtiyaç duyan, ışık şiddetini kullanma yeteneği düşük, ılıman bölge bitkileridir.

Nötr gün bitkileri: Nötr gün bitkileri fotoperiyotta yani gün uzunluğundan etkilenmeyen bitkilerdir.

Işık şiddetinin azalması ise bitkinin cılızlaşmasına, sararma, beyazlaşma ve yapraklarda küçülmeye neden olur. Yapraklarda küçülme olması durumunda ise gözenekler küçülmekte ve bitkinin CO2 alımı zorlaşmaktadır. Bu durumdan fotosentezi dolaylı olarak etkilemektedir.