EKOLOJİ VE ÇEVRE BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 3

ÇED çalışmalarında biyologların, sistematikçilerin ve ekonomistlerin bir arada işbirliği içinde çalışmalarını gerçekleştirmesi disiplinlerarası bir çalışma prensibinin olduğunu göstermektedir.

Milli Parklar, Tabiat Parkları ve Su Ürünleri Üreme Alanları’nın da içinde bulunduğu, mevzuatta belirtilmiş birçok bölge özel çevre koruma bölgesi olarak kabul edilmektedir.

Soruda yer alan açıklama biyosfer rezervi tanımı vardır.

ÇED çalışmalarına konu olan yerin ilgili olduğu özel ve genel tüm kanunlar ÇED çalışmalarında göz önünde bulundurulmalıdır. Ancak Milli Eğitim Temel Kanunu ÇED çalışmaları kapsamı dışında bulunduğu için ÇED çalışmalarını ilgilendiren kanunlar arasında yer almaz.

Yukarıda yer alan sözleşmelerin de içinde bulunduğu toplam 13 sözleşme ÇED ile ilgili sözleşmelerdir.

1 Ocak 1970 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nde Ulusal Çevre Politikası Kanunu (National Environmental Policy Act, NEPA) ile ÇED federal projeler için bir zorunluluk haline gelmiştir.

Litosferin korunması; toprağın doğal yapısının korunması, entegre atık yönetimi ile kirliliğin engellenmesi, gübre ve pestisitlerde organik tarım alternatiflerinin seçilmesi, ve erozyonla ve çölleşme ile mücadele etmektir.

ÇED raporunda bulunması gereken ana başlıklar şu şekildedir:

Proje konusu, tanımı ve amacı

Proje için seçilen alanın detaylı bilgileri, alanın ve etki alanının çevresel özellikleri

Projede kullanılan üretim yöntemleri ve projenin kapasitesi

Projenin teknoloji alternatifleri

Sosyal ve ekonomik yönden önemi ve gerekliliği

Projeye ilişkin ulusal-uluslararası standartlar ve yasal durumlar

Projenin yaratabileceği çevre sorunları ve alınacak tedbirler.

Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından koruma altına alınmıştır.

Tabiat ve tabiat olaylarının meydana getirdiği özelliklere ve bilimsel değere sahip ve milli park esasları dâhilinde korunan tabiat parçalarına Tabiat anıtları adı verilmektedir.

Tabiatı koruma alanı olarak ayrılacak yerler;

Milli veya milletlerarası seviyede tipik, emsalsiz, nadir, tehlikeye maruz veya kaybolmaya yüz tutmuş ekosistemler, türler ve tabii olayların meydana getirdiği veya gizlediği tabii ve geleneksel arazi kullanım şekillerine ait örnekleri barındırmalıdır.

Genellikle hassas ekosistemlere, habitatlara veya hayat şekillerine, biyolojik veya jeolojik önemli çeşitliliklere, zengin genetik kaynaklara sahip olmalıdır.

Bu özellikleri ve farklılıkları; bilim, eğitim, araştırma kurumları veya ilgili kuruluşlar tarafından tespit edilmiş olmalıdır.

Saha büyüklüğü, korunması gerekli değerlerin hayatlarını uzun süreli olarak devam ettirmelerine yeterli olmalıdır.

Devletin mülkiyetinde olmalıdır.

Orman içi dinlenme yeri olarak ayrılacak yerler;

Mahalli seviyede açık hava rekreasyonu yönünden değişik ve zengin özelliklere sahip olmalıdır.

Alt yapı imkânlarına sahip olmalıdır.

Kaynak bütünlüğünü sağlayacak büyüklükte olmalıdır.

Orman rejimine tabi olmalıdır.

İmar Kanunu: Yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların; plan, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun teşekkülünü sağlamak amacıyla düzenlenmiştir.

Karadeniz’in Kirliliğe Karşı Korunması (Bükreş) Sözleşmesi: 1994 yılında yürürlüğe giren sözleşmeye Türkiye aynı yıl taraf olmuştur. Karadeniz’in canlı kaynaklarının korunması, kirliliğin önlenmesi ve kontrol edilmesi, deniz ve kıyı ekosistemlerinin iyileştirilmesi, sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması ve Karadeniz’e kıyısı olan ülkeler tarafından korunması sözleşmenin ana amaçlarını oluşturmaktadır.

Tehlikeli Atıkların Sınır Ötesi Taşınımına ve Bertarafına İlişkin Basel Sözleşmesi: Gelişmiş ülkelerde üretilen tehlikeli atıkların gelişigüzel bir şekilde gelişmekte olan ülkelere boşaltılmasına karşı oluşan protestolar sonucunda ortaya çıkan kamuoyu baskısı ile 1989 yılında İsviçre’nin Basel şehrinde kabul edildi. Sözleşme; insan sağlığı ve çevrenin, tehlikeli atıklar ve diğer katı atıkların oluşumu ve yönetiminden kaynaklanacak etkilerden korunması ve bu etkilerin tüm tarafların katılımı ile sıkı bir şekilde kontrol edilmesini hedeflemektedir. Türkiye bu sözleşmeye 1994 yılında taraf olmuştur.

Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) kavramı entegre doğal kaynak yönetim ve uygulamalarının yetersiz kaldığı günümüz dünyasında giderek artan çevre sorunları, yaşanılabilir sağlıklı ortamların azalması, ekosistemlerin korunması ihtiyacı, yerelden başlayarak küresel etkiler gösteren kirleticilerin artması ve her alanda sürdürülebilirlik kavramı birlikte gelecek kuşaklara nasıl bir dünya bırakılacak kaygısı ile ortaya çıkmıştır.

Yukarıdaki tanım Çevresel Etki Değerlendirm’ye (ÇED) ilişkin bir tanımdır.

Kaliteli bir ÇED çalışması için gerekli bilgileri içeren ve yürürlükte olan ÇED Yönetmeliği şu yöntemleri içermektedir: Çevresel Etki Değerlendirmesi tabi projeler, ÇED sürecinin başlatılması ve komisyonların kurulması, halkın katılımı toplantısı, kapsam e özel format belirlenmesi, ÇED raporunun Bakanlığa sunulması, komisyonların çalışma usülü ve ÇED raporunun incelenmesi, komisyon tarafından son şekli verilen rapor ve dokümanların sunulması, ÇED olumlu veya olumsuz kararının alınması. BU açıklamalarda da görüldüğü gibi I, II ve III numaralı maddeler ÇED çalışması kapsamında olan yöntemler vardır.

ÇED Yönetmeliği’nin eklerinde “Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi”, “Seçme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi” “Çevresel Etki Değerlendirmesi Genel Formatı”, “Proje Tanıtım Dosyasının Hazırlanmasında Esas Alınacak Seçme Eeleme Kriterleri”, “Duyarlı Yöreler” dokümanları bulunmalıdır. Bu dokümanlar arasında “Hassas Bölgeler” isimli bir doküman yoktur.

Yukarıda yer alan bilgiler izleme-kontrol sürecini tanımlamaktadır.