EKOLOJİ VE ÇEVRE BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 21

Çevre sorunlarının çözümü için atılacak adımlardan biri yenilenemez enerji kaynakları yerine güneş gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelinmesidir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Seçeneklerin tamamı sürdürülebilir kalkınmanın hedefleridir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Korunan alanlar turizm ve reaksiyon olanaklarını arttırır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Seçeneklerin tamamı 2010 yılında gerçekleştirilen BM Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesinin stratejik amaçlarıdır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Küreselleşme sonucunda çevre sorunlarında ülke sınırlarını aşarak küresel bir boyut kazanmıştır. Küresel çevre sorunları, ulusların kendi başlarına çözebileceği problemler olmadığı için bu sorunların çözümüne yönelik olacak şekilde uluslararası nitelikteki örgütler ve kurumlar bu görevi üstlenmiştir. Bugüne kadar çevre kirliliği, nüfus artışı, çölleşme, sağlıksız yapılaşma, iklim değişikliği vb. gibi sorunların küresel etkileri birbirlerinden bağımsız olarak ele alınırken, sorun artık tüm insanları etkilemektedir. Bu tehdit mekansal olarak tüm dünyayı ilgilendirmesinin yanı sıra, gelecek nesilleri de etkileyecek bir boyutta olması konunun zaman boyutu olduğunu da ortaya koymaktadır. Bu kapsamda doğru cevap B'dir.

Doğanın çevresel kirliliği belli bir ölçüde temizleyebilme kabiliyeti vardır. Doğal süreçlerle canlılar için zararlı doğal çevresel olaylar gerçekleşse bile, bunlar tüm canlıların yaşamını tehdit edecek ölçüye ulaşmamıştır. Fakat insan nüfusunun artışı ve endüstrileşme ile birlikte doğanın kendi kendini temizleyebilme kabiliyetini aşacak düzeyde kirliliğe maruz kalmaya başlamıştır. Doğal kaynakların tükenmesi ve sınır ötesi çevre sorunları ise küresel çevre sorunlarının nedenleri değil sonuçları arasında gösterilebilir. Bu bağlamda doğru cevap C'dir.

Sanayi, iletişim ve ulaşım teknolojisindeki gelişmeler dünyadaki toplumların siyasi ekonomik ve kültürel yönlerden birbiri ile yakın ilişkide bulunmasını gerektirmiştir ve bunun sonucunda toplumların birbirlerinden etkilenir hale gelmelerini sağlamıştır. Bu kapsamda küresel anlamda yaşanan sanayi devrimi ile beraber çevre sorunlarında da artış meydana gelmiştir. Küresel çevre sorunları;

• Nüfus artışının neden olduğu sorunlar,
• Küresel iklim değişikliği,
• Biyolojik çeşitliliğe yönelik tehditler,
• Asit yağmurları,
• Atıklar ve doğal kaynakların tükenmesi,
• Radyoaktivite ve radyoaktif kirlilik şeklinde sıralanabilir. Bu kapsamda doğru cevap B'dir.

Dünyamızı ve barındırdığı tüm canlıları tehdit eden çevre sorunlarına neden olan unsurların başında hızla artan nüfus, çarpık kentleşme ile çevreyi dikkate almadan ve onu olumsuz şekilde etkileyen teknoloji kullanımı yani sanayileşme gelmektedir. Günümüzde hızlı şekilde artmakta olan dünya nüfusu önemli sorunları da beraberinde getirmektedir. Göçler, yoksulluk, çevre sorunları, kötü ve plansız şehirleşme, farklı bölgelerde yaşanan anlaşmazlık ve savaşlar, nüfus artışına bağlı sağlık ve diğer gereksinimlerin giderilmesinin zorlaşması bugün dünya üzerinde baskı yaratan önemli sorunlardandır. Bu kapsamda doğru cevap E'dir.

Çevre yönetiminin alt unsurları planlama, eşgüdüm, haberleşme, denetim, yürütme işlevleridir. Planlama, kaynakların en iyi kullanış biçiminin önceden saptanması; eşgüdüm, amacın gerçekleşmesi için unsurların değişim bölümünde görev alan unsurların uyum içinde çalışması için gerekli önlemlerin alınması; haberleşme, amaç, ilke ve hedefler doğrultusunda ilgili görevliler ve sorumlular arasında yatay ve dikey bilgi aktarımının gerçekleştirilmesi; denetim, planlama ile yürütme arasındaki benzerliğin saptanması ve yürütme ise planlanan doğrultuda çalışmaların yapılması anlamını taşımaktadır. Doğru cevap C'dir.

Toprak kaybına yol açan en önemli etken erozyondur. Orman alanlarının tahribi, meraların aşırı düzeyde otlatılması, tarımda modernizasyon ile birlikte yamaç  arazilerinin tarıma açılması, toprak-bitki-su üçlüsü arasındaki dengelerin bozulmasına ve buna bağlı olarak erozyonlara neden olmaktadır. Dolayısıyla tarım arazilerinin yanlış ve amaç dışı kullanımı çevresel sorunları da beraberinde getirmektedir. Oysa üretim ve tüketimde küçülmeye gidilmesi, alternatif ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı, kirletici teknolojilerin kademeli olarak terk edilmesi, büyümenin sınırlanması ve/veya sıfırlanması, canlıların yaşam alanlarının iyileştirilmesi, biyolojik çeşitliliğin korunması gibi küresel politikalar küresel çevre sorunlarının önlenmesi ve/veya giderilmesine son derece önem arz etmektedir. Doğru cevap D'dir.

Uluslararası çevre sözleşmelerinin tarih, yer ve sözleşmelerin amaçlarını şu
şekilde sıralayabiliriz:
• 1971 – Ramsar Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme
Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme
• 1972 – Paris Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi
• 1972 – Stockholm BM İnsan ve Çevre Konferansı Bildirgesi
• 1973 - Washington (CITES) Nesli Tehlikede Olan Yabani Bitki ve Hayvan Türlerinin
Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme
• 1976 - Barselona Akdeniz’in Deniz Ortamı ve Kıyı Bölgesinin Korunması Sözleşmesi
• 1979 - Bern Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi
• 1985 - Granada Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi
• 1989 - Basel Tehlikeli Atıkların Sınırlar Ötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne
İlişkin Sözleşme
• 1992 - Valetta Avrupa Arkeolojik Mirasının Korunması Sözleşmesi
• 1992 - Rio Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi
• 1992- Rio Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi
• 1992- Rio BM Ormancılık Prensipleri
• 1994 - Paris Özellikle Afrika’da Ciddi Kuraklık ve/veya Çölleşmeyle Mücadele için
Birleşmiş Milletler Sözleşmesi
• 1997- Kyoto Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne Yönelik -
Kyoto Protokolü
• 1998- Aarhus Çevresel Konularda Bilgiye Erişim, Karar Vermede Halkın Katılımı
ve Yargıya Başvuru Sözleşmesi
• 2000- Floransa Avrupa Peyzaj Sözleşmesi
• 2009 - Cartagena Biyogüvenlik Protokolü
• 2012 - Rio Rio+ 20 BM Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı
• 2015 – BM Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi

Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Çevreye uygun ekonominin temel koşulu “sürdürülebilir kalkınma”dır. Bu ifadenin anlamı, doğayı tüketmeden kullanarak elde edilecek ekonomik kalkınmadır. Çevre ve sürdürülebilir kalkınma için öncelikli alanlar arasında; Sürdürülebilir Kalkınma, Su Yönetimi, Enerji, Toprak yönetimi, Biyolojik Çeşitlilik, Kimyasallar ve İklim Değişikliği bulunmaktadır. Sürdürülebilir kalkınma ile doğal kaynakları tüketmeyen, gelecek kuşakların kendi ihtiyaçlarının karşılayacak imkanları ellerinden almadan, ekonomi ile ekosistem arasında uyumlu bir denge kuran, ekolojik açısından sürdürülebilir bir kalkınma hedeflenmektedir. Doğru cevap E'dir.

Korunan alanlar, geçmişten günümüze dek azalan biyolojik çeşitliliğin korunması ve tekrar zenginleştirilmesi için kullanılan önemli araçlardan bir tanesidir. Günümüzde korunan alanlar sadece doğal korunma işlevinin yanı sıra insan refahının arttırılması, sürdürülebilir kalkınmaya katkı sağlayan alanlar olarak tanımlanmaktadır. Bu alanlarda; (i) Türlerin korunması, (ii) Genetik çeşitliliğin korunması, (iii) Ekosistem işleyişinin sürdürülmesi, (iv) Bölgedeki insanlar için gelir kaynağı oluşturması ve (v) Turizm ve rekreasyon olanaklarının arttırılması gibi faydaları vardır. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Alternatif ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı ile hem doğal kaynakların
korunması sağlanacak, hem de çevresel etkiler minimum düzeye indirilebilecektir.Bu alternatif enerji kaynakları;
• Biomas (Biyolojik Kütle) Enerjisi
• Güneş enerjisi
• Rüzgâr enerjisi
• Jeotermal enerji
• Hidro enerji şeklinde sıralanabilir.  Doğru cevap A'dır.

1970’li yılların başında önemli çevresel sorunlar ile karşı karşıya kalan dünya ülkeleri, sorunun tek başlarına üstesinden gelemeyeceklerini anlamışlardır. Ülkelerin ortak girişimlerinin miladı olarak kabul edilen Stockholm Konferansı ile birlikte küresel çevre politikalarının oluşturulmasında da ciddi adımlar atılmıştır. Doğru cevap B'dir.

Kentsel mekânlardaki yığılmanın, hava, su, toprak kirlenmesine yol açmakla beraber tarihi kentsel dokunun yok edilmesi, ormanların tahribi, çölleşme, toprak erozyonu gibi sorunlar da, insanların yaşam koşullarını olumsuz yönde etkilemektedir. Kentleşme, toplumun ekonomik ve toplumsal gelişime katkı sağlarken hava ve su kirlenmesine, gürültü kirliliğine, sanayi ve üretim faaliyetleri ile toprağın aşırı derecede kullanılmasına yol açmaktadır. Konut ve işyerlerinde ortaya çıkan evsel ve endüstriyel atıksular ve katı atıkların kent merkezlerinden uzaklaştırılması ve bertarafı sorunları, konut yoğunluğuna bağlı artan altyapı ihtiyaçlarının artmasına, otomobil sayısındaki artışla birlikte hava kirliliğinin artmasına yol açmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Sera gazlarının atmosferde olması gereken miktarlar belli iken bu miktarların zamanla artması küresel ısınma ve iklim değişikliğinin en önemli nedenidir. Küresel ısınma ve iklim değişikliğine neden olan gazlar temel olarak Karbondioksit (CO2) %50-60, Klorlu-Florlu Karbon Bileşikleri (CFC) %22, Metan (CH4) %14, Ozon (O3) %7 ve Azot oksit (N2O) %4 şeklindedir. Doğru cevap D'dir.

Asit yağmurlarının etkilerinin önlenmesine yönelik alınması gereken önlemler şöyledir: Araçların periyodik bakımları aksatılmadan yapılması ile oluşan emisyon miktarları azaltılabilir. Tarım bitkilerinde hava kirliliğe dayanıklı türlerin ekilmesi ile ürün verimi azalma etkileri minimize edilebilir. Kışın yaprağını döken bitkiler ekilerek asit yağmurlarının doğrudan toprağı etkilemesinin bir nebze olsun önüne geçilebilir. Kentlerin yerleşim koşullarında hava kirliliği etkileri göz önüne alınarak hava koridorlarının oluşturulduğu şekilde bir yapılaşmaya gidilmesi gereklidir. Yakıtlardaki kükürt oranlarında mümkün olduğunca azaltım sağlanmalı ve alternatif yakıt tercihleri yapılmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Canlıların tür veya birey sayıları, tür kombinasyonu sayısı, canlıların genetik karakteristikleri, gelişim dereceleri ve yaşam şekillerini ifade eden kavram “ekolojik çeşitlilik” olarak adlandırılır. Bir yaşam ortamındaki tüm bitki, hayvan ve mikroorganizmalara ait canlı türlerin sayı bakımından zenginliğini ifade eden terim “tür çeşitliliği”dir. “Biyolojik Çeşitlilik” ise bir yaşam ortamındaki canlı türlerin, bunlara ait genetik özelliklerin, habitatların ve bu habitatlarda cereyan eden ekolojik ilişkilerin zenginliğini ifade eden bir kavramdır. Doğru cevap C'dir.

Evsel Atıklar, mutfak ve yemek artıkları, kâğıt, ambalaj malzemeleri gibi organik kökenli atıklar olabilmektedir. Ayrıca kül cüruf, cam, metal gibi inorganik kökenli atıkları da ihtiva edebilmektedir. Doğru cevap B'dir.