EKOLOJİ VE ÇEVRE BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 10

Birçok su kalitesi parametresi olmakla birlikte aşağıda listelenen parametreler önemli su kal­esi ölçütleridir: Akarsularda, göllerde ve diğer su ortamlarında su kalitesinin ana belirleyicisi “çözünmüş oksijen”dir. Su ortamlarına yapılan çeşitli deşarjların kirlilik potansiyelini belirten ana parametre “oksijen ihtiyacı” özellikle de “biyokimyasal oksijen ihtiyacı”dır. “Askıda katı madde”, doğal sularda göze hoş görünmez ve çözünmüş katıları da içeren toplam katıların bir kısmı sucul yasama ve bu suyu içen insanlara önemli ölçüde zarar verebilir. Akarsu ve göllerde “azot” önemli bir su kalitesi ölçütüdür. İnsan sağlığı açısından oldukça önemli olan “bulaşıcı bakteri­ ve virüsler” diğer bir önemli su kalitesi parametresidir.

Suyun kirlenmesine neden olan kirleticiler ve kaynaklarına şu örnekler verilebilir: Ölü organik madde ve patojenler, organik kimyasallar, nutrientler, ağır metaller, asitler, sedimanlar, ısı, radyoaktivite.

Sedimanlar: Su kalitesini azaltarak toprak kaybına neden olurlar. Erozyon, çeşitli sızıntılar (inşaat alanlarından, tarım arazilerinden) en önemli sediman kaynaklarıdır.

Su ve atık su arıtım süreçleri üç ana başlık altında sınıflandırılabilir: Fiziksel ve kimyasal arıtma süreçleri, biyolojik arıtma süreçleri, ileri arıtım yöntemleridir.

Çevre bilimini ve çevre sorunlarını anlamamız için 5 önemli anahtar başlığı anlamamız gerekir: Bunlar; insan nüfusu artışı, kentleşme, sürdürülebilirlik, küresel perspektif ve değerler ve bilgidir. İnsan nüfusundaki en büyük artış 20.yüzyılda gerçekleşmiştir. Nüfus artışı çevresel sorunların anlaşılmasındaki en önemli parametredir.

Enerji kaynakları birincil ve ikincil enerji kaynakları olarak ikiye ayrılırlar. Birincil enerji, herhangi bir enerji dönüşümünden henüz geçmemiş enerjidir. Fosil yakıtlar, biyokütle, jeotermal enerj, nükleer enerji, güneş enerjisi, gelgit enerjisi, dalga enerjisi ve rüzgar enerjisi birincil enerji kaynaklarıdır. Eğer enerji bir diğer enerji biçimine dönüştürülüyorsa ikincil enerji adını alır. Kömür, petrol, doğal gaz ve rüzgar gibi birincil enerji kaynaklarından dönüştürülen elektrik, ikincil enerji kaynağına örnek olarak verilebilir.

Elektrik üretiminde kullanılan dünya enerji kaynaklarının paylarına bakıldığında ise kömürün ilk sırada olduğunu ve önümüzdeki 20 yılda da ilk sırada olacağı tahmin edilmektedir. Benzer şekilde doğal gaz da mevcut payını koruyacak gibi görünmektedir.

Tüm su kütlesinin sadece % 0.001’i atmosferdedir. Küresel su döngüsünde bu kadar az miktardaki su, çökelme yoluyla yeryüzü sularınn oluşması- nı sağlamaktadır. Su, katı, sıvı ve gaz fazlarında yerkürede farklı yerlerde bulunmaktadır (buzullarda, yüzey ve yeraltı sularında, havada). Öte yandan yerkürede mevcut olan suyun % 99’u varolan doğal formuyla insan kullanımına uygun değildir. Dolayısıyla insanlar, bitkiler ve hayvanların kullanımı için yarıştıkları su miktarı toplamın sadece %1’idir. İnsan nüfusu ve endüstriyelleşmenin artması su kullanımını da arttırmaktadır.

Dünyanın etrafını sarmalayan gaz karışımına atmosfer denir. Atmosfer, gezegenimiz için koruyucu bir kalkan görevi görmektedir. Dünyamızın etrafındaki atmosfer tabakasının farklı katmanlarında bu yüksek enerjili ışınlar tutularak yeryüzüne ulaşmaları engellenir. Atmosferin katmanları, yeryüzünü çevreleyen ve her birinin işlevi farklı olan gaz katmanlarıdır. Bu katmanlar; troposfer, stratosfer, mezosfer, termosfer ve ekzosfer tabakalarıdır.

Endüstriyel tesislerin kurulumunda yerleri ile ilgili yapılan yanlış seçimler, atık gazların uygun kontrol teknikleri kullanılmadan atmosphere salınması, bu bölgelerde hava kirliliğinin de önemli bir problem olmasına neden olmuştur. Türkiye’de hava kirliğine neden olan önemli endüstri türleri; enerji, gübre, demir çelik, şeker, çimento, petrokimya, metal endüstrisidir.

Kömür, petrol gibi diğer yenilenemeyen enerji kaynakları da hızla tükenmektedir. Nükleer enerji gibi kaynaklarda oldukça maliyetli ve çevre ve insan üzerindeki etkilerinin geri dönülemez düzeyde olması nedeniyle alternatif enerji kaynaklarına yönelim artmıştır. Bu alternatif enerji kaynakları şöyle sıralanabilir; biomas (Biyolojik Kütle) Enerjisi, güneş enerjisi, rüzgâr enerjisi, Jeotermal enerji, hidro enerji şeklindedir.

Radyoaktivite genellikle nükleer atıkların deponamsı kaynaklı oluşan bir kirliliktir. İnsan sağlığına önemli olumsuz etkileri vadır. Nükleer güç santrallerinden, askeri tesisler- den ve doğal kaynaklardan kaynaklı kontaminasyon önemli kaynaklarıdır.

Oksijen tüketen alg gibi organizmaların ortamda çoğalmalarına neden olarak balıkların ve diğer su canlılarının ölümüne yol açar. Öte yandan petrol sızıntıları nedeniyle denizler kirlenmekte ve deniz ekosistemi zarar görmektedir. Türleri tehlike altında olan canlılar da olmak üzere, bu tür bir petrol sızıntısını takip eden 6 ay içinde binler mertebesinde canlı (kuşlar, kaplumbağalar, balıklar) hayatını kaybetmektedir.

Topraktaki kirletcilerin mikrobiyolojik olarak giderilmesinde toprağın nem içeriği, pH değeri, sıcaklık ve mikrobiyolojik yapısı önemlidir. Bu tür parametrelere bağlı olarak mikroorganizmalar, topraktaki kimyasal kirleticilerin biyodegradasyonunu sağlarlar. Dekontaminasyon yöntemleri içinde çevresel açıdan en kabul edilebilir teknik mikroorganizmalar yoluyla gerçekleştirilen biyodegredasyon yöntemidir. Bu yöntem biyoremedisyon olarak adlandırılır.

Dünyanın en çok kullanılan enerji kaynagı petroldür.

Dünyada en çok kullanılan ikinci enerji kaynağı kömürdür.

Günümüzde elektrik üretiminde kullanılan dünya enerji kaynaklarının paylarına bakıldığında kömür ilk sıradadır.

Karbon dioksit emisyonları açısından kömür ilk sırada gelmektedir.

Her yıl 500 000 km3 su okyanuslardan buharlasır. Bu suyun % 90’ı okyanuslara geri döner. Bir kısmı yer tabakasına sızar.

Dünyanın etrafını sarmalayan gaz karışımına atmosfer adı verilir.