EKOLOJİ VE ÇEVRE BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 9

Toprak-su-bitki ilişkilerinin anlaşılabilmesi için toprak tarafından tutulan suyun tanımlanmasında doyma noktası, tarla kapasitesi, sürekli solma noktası ve faydalı su terimlerinin bilinmesinde fayda vardır. Toprak tekstürü toprakların inorganik içeriklerinin dağılımını gösterir.

Toprak strüktürü toprak tabakasındaki yapısal düzeni göstermekte olup bir toprak tabakasındaki ağırlıklı olarak bulunan belirli bir partikül grubunu ifade eder.

Humin maddeleri, toprak organik maddesinin etkin kısmı olup ileri derecede değişime uğramış, koyu renkli, yapısı belli olmayan ve mikrobiyolojik ayrışmaya dirençli olan gruptur. Bu grubu monosakkarit, peptit, fenol ve amino bileşikleri oluşturur.

Higroskopik su, kuru toprakta kalan ve toprak havasında bulunan toprak suyu türüdür. Bitkiler çok kurak koşullar dışında bu sudan faydalanamazlar.

Bitki kökünün büyümesini ve gelişmesini etkileyen toprak etmenleri; toprak havası, toprak nemi, toprak sıcaklığı, toprak tekstürü ve toprağın pH derecesidir. Toprak strüktürü toprak tabakasındaki yapısal düzeni göstermekte olup bir toprak tabakasındaki ağırlıklı olarak bulunan belirli bir partikül grubunu ifade eder.

Kök tüylerinin sayısı çevre koşulları ile yakından ilgilidir. Bu etmenler:

Bitkilerde buharlaşma şeklinde su kaybına transpirasyon (terleme) denir.

Su erozyonu, diğer erozyon çeşitleri içerisinde etkisi ve görülme sıklığı en büyük olan erozyon türüdür. Ülkemizde topraklarımız %99 oranında su erozyonu ve %1 oranında rüzgâr erozyonundan etkilenmektedir. Su erozyonu genellikle bitki örtüsünün zayıf veya tamamen yok olduğu eğimli arazilerde oluşur.

Malçlama, kültürel işleme dahil olup bitki köklerini ve toprağı istenmeyen çevre faktörlerinden korumak için toprak yüzeyinin organik veya inorganik materyaller ile örtülmesi işlemidir.

Morfolojik değişmeler

Yağışlarla veya sulama ile iyice ıslanan toprağın nem tutma kapasitesine tarla kapasitesi denir.

Adhezyon: Farklı maddeler arasındaki çekim kuvveti.

Sızan Su: Yağmur veya sulama sonrası yerçekimi kuvveti nedeniyle toprağın içinde
aşağıya doğru süzülen sudur.

Topraklarda su ve hava ile dolu porozite denilen boşluklar bulunur.

Tarım topraklarında erozyonun önlenmesi için bitkisel, kültürel veya fiziksel işlemler yapılmalıdır.

Kütiküla aracılığıyla epidermisten gerçekleşen transpirasyona ise kütiküler transpirasyon
denir.

Bitkilerde sıvı şeklinde su kaybına gutasyon denir.

Su toprak içinde yukarıdan aşağıya doğru, yana doğru ve aşağıdan yukarıya doğru olmak
üzere üç farklı şekilde hareket eder.
• Suyun yukarıdan aşağıya doğru hareketi: Yerçekiminin etkisi ile sızan su yukarıdan
aşağıya doğru hareket etmektedir.
• Suyun yana hareketi: Difüzyon ve osmotik basıncın etkisi vardır.
• Suyun aşağıdan yukarıya doğru hareketi: Adhezyon ve kohezyon kuvvetlerinin
etkisi vardır. Taban suyundan kapiler borularda suyun yükselmesi bu harekete örnektir

Bitki topluluklarının düzenli bir biçimde birbirini takip ederek mevcut alanı kaplamasına sıralı değişim ya da süksesyon denir. Bir diğer deyişle, belli bir zaman periyodunda belli bir alanda farklı bitki türlerinin birbirini izlemesi, zamanla zayıf türlerin yerini baskın (dominant) türlerin almasıdır.

Genelde süksesyonlarda;

• nudasyon (yerleşme ortamının oluştuğu başlangıç evresi), 

• göç (bitki üreme organlarının gelişme alanına taşınması),

• yerleşme (çimlenme, büyüme ve üreme olaylarının gerçekleşmesi), 

• rekabet (dayanıklı türlerin duyarlı türlerin yerini alması ve baskın hâle gelmesi), 

• reaksiyon (tepkime; türlerin etkisi ile habitatın değişimi), 

• kararlılık (klimaks ya da doruk bitki örtüsünün meydana geldiği kararlı yapı), 

basamakları görülmektedir.