EKOLOJİ VE ÇEVRE BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 15

Bitkilerde buharlaşma şeklinde gerçekleşen su kaybı gutasyon değil, transpirasyondur (terleme). Gutasyon (damlama) ise bitkilerde sıvı şeklindeki su kaybıdır. Domates bitkisinde gerçekleşen gutasyon kolaylıkla gözlemlenebilir. Gutasyon birçok bitkide görülmesine rağmen nadiren görülmediği bitkiler de bulunmaktadır. Gutasyon olayı genellikle su alımının hızlı ve transpirasyonun yavaş olduğu durumlarda; yağışlı günlerin gecelerinde ve sabahın erken saatlerinde gerçekleşir. Doğru cevap D’dir.

Erozyon, sebeplerine göre “su”, “rüzgar”, “çığ”, “yerçekimi” ve “buzul” erozyonu olmak üzere beş sınıfa ayrılmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Erozyonu önlemek için yapılan uygulamalardan biri örtülü tarımdır. Bu uygulamada toprak kış mevsimi boyunca çıplak bırakılmamakta, bunun yerine baklagiller (yonca, çayır gülü, taş yoncası, bezelye, acı bakla vb.), buğdaygiller (çavdar, yulaf, arpa, darı vb.) ve hardal, turp gibi örtü bitkileri yalın veya karışım halinde ekilmektedir. Bu uygulamaya yeşil gübreleme de denilmektedir. 
Doğru cevap A’dır.

Tarla Kapasitesi: Yağışlarla veya sulama ile iyice ıslanan toprağın nem tutma kapasitesi tarla kapasitesi olarak adlandırılır. Bir diğer ifade ile tarla kapasitesi, suya doymuş toprakta fazla suyun akmasından sonra toprakta kalan su miktarıdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Tarla kapasitesi, suya doymuş toprakta fazla suyun akmasından sonra toprakta kalan su miktarıdır. Su tutma kapasiteleri büyük olduğundan killi topraklar ile organik madde içeriği yüksek olan toprakların tarla kapasiteleri de yüksektir. Bu tür topraklar, doygunluğa ulaştıktan sonra hacimlerinin %40’ı kadar suyu tutabilirler. Kumlu topraklarda ise bu oran yalnızca %3’tür. Doğru cevap B seçeneğidir.

Dışarıdan gelen suların toprak içerisine girmesi ve aşağı katmanlara doğru süzülmesini etkileyen faktörler vardır. Toprakların su içerikleri üzerinde; başlıca arazinin topoğrafik durumu, topraktaki bitki örtüsü, toprak tekstürü (bünyesi), toprak strüktürü (yapısı), topraktaki mevcut su miktarı, toprak sıcaklığı ve toprak organik maddesinin cins ve miktarı önemli etki yapar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kapiler Su: Toprak içerisinde yer alan kapiler boşluklarda ve toprak parçacıklarının etrafında bulunan sudur. Kapiler su toprak ve su arasındaki çekim kuvveti ile var olur (adhezyon kuvveti) ve yerçekimi kuvvetinden büyük olduğundan aşağıya doğru süzülmez. Bitkiler için en faydalı olan toprak suyu türüdür. Doğru cevap D seçeneğidir.

Topraklarda su ve hava ile dolu porozite denilen boşluklar bulunur. Granüler, nemli toprakların porozite oranı %60, teksel yapılı, nemsiz toprakların ise %40 dolaylarındadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Toprak içi havasının oksijen miktarı azalıp karbondioksit miktarı arttığında bitkilerde şu morfolojik değişmeler ortaya çıkar:

Doğru cevap A seçeneğidir.

Kök tüylerinin sayısı çevre koşulları ile yakından ilgilidir. Bu etmenler:

Doğru cevap B seçeneğidir.

Bitkilerde transpirasyon (terleme) ve gutasyon (damlama) olmak üzere başlıca iki şekilde su kaybı olmaktadır. Transpirasyon ve gutasyon dışında bitkilerde yaralanma ile de su kaybı söz konusudur. Bu tür su kaybına eksüdasyon (yaşarma) denir. Yaşarma ile su kaybına en güzel örnek asma yapraklarının budanması sonucu gerçekleşen su kaybı verilebilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ülkemizdeki erozyon; Avrupa’dan 12, Afrika’dan 17 kat daha fazladır. Ülkemizde zirai alanların %59’unda, meraların %64’ünde, orman arazilerinin %54’ünde erozyon devam etmektedir. Topraklarımızın % 14’ünde hafif, % 20’sinde orta ve % 63’ünde şiddetli ve çok şiddetli derecede erozyon tehlikesi mevcuttur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Su erozyonu, diğer erozyon çeşitleri içerisinde etkisi ve görülme sıklığı en büyük olan erozyon türüdür. Ülkemizde topraklarımız %99 oranında su erozyonu ve %1 oranında rüzgar erozyonundan etkilenmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yağışlarla veya sulama ile iyice ıslanan toprağın nem tutma kapasitesi tarla kapasitesi olarak adlandırılır. Bir diğer ifade ile tarla kapasitesi, suya doymuş toprakta fazla suyun akmasında sonra toprakta kalan su miktarıdır.

Su tutma kapasiteleri büyük olan killi topraklar ile organik madde içeriği yüksek olan toprakların tarla kapasiteleri de yüksektir. Bu tür topraklar, doygunluğa ulaştıktan sonra hacimlerinin % 40’ı kadar suyu tutabilirler. Kumlu topraklarda ise bu oran yalnızca % 3’tür. Bitki kök bölgesinin sürekli tarla kapasitesi durumunda tutulması gerekir. Damlama su, bu amaçla kullanılan bir sistemdir.

Farklı toprak yapıları ve suyun aşağı doğru hareketine etkileri aşağıdaki gibidir;
Tek tane yapı-Hızlı
Granüler yapı-Hızlı
Bloklu yapı-Orta hızlı
Prizmatik yapı-Orta hızlı
Katmanlı yapı-Yavaş
Tek parça (masif) yapı-Yavaş

Toprak tekstürü hakkında verilen doğru bilgiler aşağıdaki gibidir;
• Toprağın bünyesinde bulunan 2 mm’den büyük çaplara sahip bileşenler çakıl ve taş olarak adlandırılır.
• Tarımsal açıdan önemli olanlar ise 2 mm’den küçük çaptaki bileşenlerdir. Bu grubu kum, mil ve kil kümeleri oluşturur.
• Killi toprakların yüzey alanı büyük olup taneler arasındaki boşluklar
çok küçüktür.
• Kil taneleri, organik maddelerin (humus vb.) yardımıyla kümeleşerek suyun filtrelenmesini (sızmasını) ve toprağın havalanmasını iyileştirir.
• Toprak parçacıklarının boyutları küçüldükçe su tutma düzeyleri artar.

Toprakta bulunan humin olmayan maddeler:
Bu grupta maddesel değişimin olmadığı veya çok azolduğu ölü bitkisel, hayvansal veya toprak canlılarına ait dokular yer almaktadır. Toprak organik maddesinin %10-30’u humin olmayan maddelerden oluşmaktadır. Bu grup içerisinde proteinler, azotlu bileşikler, karbonhidratlar, organik asitler, yağlar, vb. yer almaktadır.

Toprakta bulunan, humin olan maddelerin özellikleri aşağıda verilmiştir.
Humin maddeleri: Toprak organik maddesinin etkin kısmı olup ileri derecede değişime uğramış, koyu renkli, yapısı belli olmayan ve mikrobiyolojik ayrışmaya dirençli olan gruptur. Bu grubu monosakkarit, peptit, fenol ve amino bileşikleri oluşturur.

Kavramlar ve anlamları aşağıdaki gibidir;
Adhezyon: Farklı maddeler arasındaki çekim kuvvetidir.
Difüzyon: Maddelerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru kendiliğinden yayılmasıdır.
Osmotik basınç: Suyun az yoğun ortamdan çok yoğun örteme doğru hareketidir.
Kohezyon: Benzer özellik gösteren maddelerin birbirini çekmesidir.
Aerobik solunum: Oksijenli solunum demektir.