Liderlik
Lider kime denir?
Lider, organizasyonun herhangi bir kademesinde yer alan, diğerlerinden ayırt edici bazı özellikleri ile izleyicileri amaçlara ulaşma yolunda etkileyen ve yönlendiren kişidir.
Liderlerin en çok karşılaşılan özellikleri nelerdir?
Liderlerin belirgin özelliklerine bakıldığında en çok karşılaşılan özelliklerin; dürüstlük, doğruluk, motive edici olma, girişkenlik, iletişime açık olma ve özgüven yüksekliği olduğu görülmektedir. Liderin, istikrarlı ve tutarlı olması, dışa dönük ve iletişime açık olması, kendine güven duyması ve bunu diğerlerine hissettirmesi, izleyicilerini harekete geçirmesi ve kitleleri peşinden sürükleyebilmesi açısından son derece önemlidir.
Liderin gücünü aldığı kaynaklar içerisinde önemli ve ayırt edici güç/güçler nelerdir ?
| Liderin gücünü aldığı kaynaklar içerisinde özellikle beş tanesinin önemli ve ayırt edici olduğu düşünülmektedir. Bunlar: yasal/meşru güç, ödüllendirme gücü, zorlayıcı güç, karizmatik/benzeşim gücü ve |
uzmanlık gücüdür (French ve Raven, 1968, 262-263).
Yasal güç nedir?
| Yasal Güç: Bu güç kaynağı, liderin organizasyonel konumundan ötürü izleyicilerin davranışları üzerinde hak sahibi olmasıdır (Meydan vd., 2018, 77). |
Burada lider bulunduğu makam ve mevkisinin gücünü kullanarak çevresindeki kişileri etkilemeye çalışmaktadır. Özellikte mevki ve pozisyonun önemli görüldüğü, güç mesafesinin fazla olduğu ülkelerde (Türkiye buna örnek olarak verilebilir) bu tür bir gücün izleyiciler üzerinde çok etkili olduğu görülmektedir.
Ödüllendirme gücü nedir ?
Ödüllendirme Gücü: Lider konumundaki kişinin grup üyelerini ödüllendirmesi; ücretlerinde artış sağlama, onları terfi ettirme, onlara daha çok yetki ve sorumluluk verme, işlerini daha çekici hale getirme, takdir etme ve başarılarını övme, teşekkür yazısı vb. yöntemler kullanmasıdır (Akyüz vd., 2015, 75).
Zorlayıcı güç nedir?
Zorlayıcı Güç: Ödül gücünün karşıtı olup, cezalandırmayı esas almaktadır. Zorlayıcı güç, liderin direktiflerine astların karşı gelmesi durumunda kontrol etme ve cezalandırma gücünü yansıtmaktadır (Bakan ve Büyükbeşe, 2010, 78).
Karizmatik güç nedir?
| Karizmatik Güç: Kaynağını kişinin model olma değerinden almaktadır. Temelini lider veya yönetici kişiliğinin astlarda saygı uyandırması ve onlara ilham vermesi oluşturmaktadır. |
Lider veya yöneticinin doğuştan birlikte getirdiği kişisel özellikleri ve davranışları ile ilgilidir. Karizma genellikle yüksek bir özgüvene sahip olma, yüksek bir etkileme yeteneği ve kendi inançlarının ahlaki yönden doğru olduğuna güçlü bir şekilde ikna etme becerisi olmak üzere üç temel değişkene bağlanmaktadır (Kızanlıklı vd., 2016, 496). Burada lideri takip edenler onun sahip olduğunu düşündükleri karizmasından etkilenmektedir. Bu güç daha çok liderlerin kişilik özellikleri ile ilgilidir.
Lider veya yöneticinin karizması hangi temel değişkenlere bağlıdır?
Lider veya yöneticinin doğuştan birlikte getirdiği kişisel özellikleri ve davranışları ile ilgilidir. Karizma genellikle yüksek bir özgüvene sahip olma, yüksek bir etkileme yeteneği ve kendi inançlarının ahlaki yönden doğru olduğuna güçlü bir şekilde ikna etme becerisi olmak üzere üç temel değişkene bağlanmaktadır (Kızanlıklı vd., 2016, 496).
Uzmanlık gücü neyi ifade eder?
| Uzmanlık Gücü: Liderin, grup üyelerinin yerine getirdiği görevlerle ilgili konularda özel bilgi, beceri ve tecrübeye sahip olması ile ilgilidir. Bilgi ne kadar önemli ise ve ne kadar az kişi bu bilgiye ulaşabilirse kişinin sahip olduğu uzmanlık gücü o kadar fazladır. |
Bir lider, astlarının sorunlarını uzmanlığı ile çözebildiğinde, onlar için bir bilgi kaynağıdır ve astları etkileme imkânına sahiptir. Grup üyeleri ve izleyiciler liderin, özel yetenek ve bilgiye sahip olduğuna inanmaktadırlar (Toptaş ve Aytaç, 2020, 66).
Lider ve yönetici aynı kavramlarmıdır?
| Liderden söz edildiğinde akla gelen ilk kavram yöneticidir. Lider ve yönetici çoğu kez aynı kavramlar gibi ele alınıp incelense de birbiri ile ilişkili ama birbirinden farklı kavramlardır. |
Lider özelliğine sahip olmayan yöneticiler olabileceği gibi yönetici pozisyonunda olmayan liderler de olabilmektedir. İdeal olan her yöneticinin aynı zamanda iyi bir lider olmasıdır.
Lider ve yönetici kavramları nasıl açıklanır ?
| Lider bireyleri yönlendirir, herhangi bir hiyerarşik kademede olabilir ve genellikle kişisel özellikler ile ilgilidir, |
yönetici ise gücünü bulunduğu mevki ve pozisyondan alır, emir ve talimatlarla bireyleri yönetir.
Liderlik tanımlarındaki ortak öğeler nelerdir?
| Yapılan liderlik tanımlarına bakıldığında ortak olan öğelerin; amaç, lider, izleyenler ve ortam olduğu görülmektedir. Genellikle tüm liderlik tanımlarında aşağıda özetlenen ortak dört temel öğe dikkati çekmektedir (Yılmaz, 2011:8): Amaç: Grup bireylerinin bir araya gelmesine neden olan hedefler, ilgi ve gereksinimlerden oluşur. Lider: Grubu oluşturan öğeleri etkileyebilen organizasyon üyesidir. İzleyenler (takipçi/üye): Liderin yaptığı etkiyi kabullenen kişilerdir. Ortam: Üyelerin yeterliliği, ilişkilerin düzeyi, hedeflerin gerçekleşebilirliği, motivasyon düzeyi gibi faktörlerden oluşan temel öğedir. |
Sonuç olarak liderlikten söz etmek için, organizasyon üyelerinin ortak amaçlar etrafında bir araya gelmesi, bu üyeleri yönlendiren ve isteklendiren bir liderin ortaya çıkması, lideri takip eden ve onun lider olduğunu kabul eden izleyicilerin olması ve tüm bunların oluşmasını sağlayacak uygun bir ortamın varolması gerekmektedir.
Liderlik tarzı benimsenirken hangi faktörler göz önüne alınmalıdır?
| Liderler, görevlerini yerine getirirken içinde bulundukları ortamın koşullarına göre farklı davranış tarzları benimseyebilmektedirler. |
Koşullara uygun bir liderlik tarzının seçiminin bireysel ve organizasyonel amaçların gerçekleşmesine önemli derecede katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Uygulanacak liderlik tarzı belirlenirken; işletmenin faaliyet alanı ve konusu, izleyicilerin kişilik yapıları, zaman baskısı, yapısal ve çevresel sorunlar ile ülkelerin kültürel yapıları gibi birtakım faktörlerin göz önünde bulundurulması gerektiği ifade edilmektedir.
| Yaygın bir şekilde görülen, güncel ve üzerinde daha çok durulan liderlik tarzları nelerdir? |
| Literatüre bakıldığında liderlik tarzı ile ilgili birçok çalışma yapıldığı ve bu çalışmalar sonucunda birbirinden çok farklı liderlik tarzlarına vurgu yapıldığı görülmektedir. Daha yaygın bir şekilde görülen, güncel ve üzerinde daha çok durulan liderlik tarzları; Otokratik Liderlik Demokratik Liderlik Tam Serbestlik Tanıyan (Liberal) Liderlik Babacan (Paternalist) Liderlik Hizmetkar Liderlik Otantik Liderlik Karizmatik Liderlik Etkileşimci (Transaksiyonel) Liderlik Dönüşümcü (Transformasyonel) Liderlik Sanal Liderlik |
Otokratik liderlik tarzının tam karşıtı hangi liderliktir?
| Otokratik liderlik tarzı demokratik liderlik tarzının tam karşıtıdır. Otokratik liderlikte yetki tek bir kişide iken, demokratik liderlik tarzında izleyicilerin de karar sürecine katıldıkları görülmektedir. |
Etkileşimci liderlik tarzına göre, belli hedeflere yönelmiş formal bir organizasyonda iş yapmak üzere bir araya gelen çalışanlar grubu ile bu gruba liderlik yapan kişi arasındaki davranış ilişkisi nasıldır?
| Etkileşimci liderlik tarzına göre, belli hedeflere yönelmiş formal bir organizasyonda iş yapmak üzere bir araya gelen çalışanlar grubu ile bu gruba liderlik yapan kişi arasındaki davranış ilişkisi dört ayrı durumda olabilmektedir : Birinci tür davranış, çalışanların sarf ettiği gayret ve ulaştığı performansa paralel olarak, liderin bu grup üyelerine daha fazla destek ve kaynak sağlaması yönündeki koşula bağlı davranıştır. İkinci ve üçüncü tür davranışlar liderin, işi yapanlara iş yapmaları sırasında yaptığı müdahale ve yönlendirmeler şeklindeki davranışlarla ilgilidir. İstisnalarla yönetim olarak da bilinen yönetim tarzının iki ayrı çeşidini içeren bu yaklaşıma göre, ikinci tür davranış türünde lider iş ve iş yapma standartlarını belirlemekte, iş yapma sürecini izleyerek gerektiğinde müdahale etmekte ve düzeltici kararlar almaktadır. Üçüncü türde lider daha pasiftir, sadece işle ilgili bir sorun olduğu zaman olaya müdahale etmektedir. Dördüncü tür ise grup üyelerini, iş amaçlarını ve standartlarını belirleme konusunda tamamen serbest bırakan, işle ilgisi kalmamış bir şekilde hiç karışmayan, bir görüşe göre liderlik sorumluluklarının hiçbirini yerine getirmeyen bir liderlik davranışı göstermesi halidir. |
| Dönüşümcü liderliği oluşturan temel unsurlar nelerdir? |
| Dönüşümcü liderliği oluşturan dört temel unsur ; İdeal Etki İlhama Dayalı Motivasyon Entelektüel Uyarım |
Bireysel Değerlendirme
Sanal liderlik hangi özelliklere sahiptir?
| Sanal liderlik ile ilgili çalışmalara bakıldığında sanal liderliğin bazı özelliklere sahip olduğu görülmektedir. Bu özellikler şunlardır: Etkileşimlidir Hiyerarşiktir Yapısal Olarak Klasik Liderlikten Daha Bulanıktır Paylaşılabilir Bir Sistemdir |
Bir Kaynaktır
| Liderlik teorileri nelerdir? |
| Liderlik ile ilgili ilk resmi çalışmalarda 1930-1950 arası özellik teorisi, 1950-1960 arası davranışsal teoriler ve 1960-1970 arası durumsallık teoriler olmak üzere üç farklı teori üzerinde durulduğu görülmektedir. |
Liderlerin özellikleri hangi başlıklar altında toplanabilir?
| Liderlik özellikleri konusunda yapılan araştırmalarda liderlerin aşağıda sıralanan dört gruba yönelik özelliklerinin olduğu ortaya çıkmıştır: Fiziksel Özellikler Düşünsel Özellikler Duygusal Özellikler |
Sosyal Özellikler
| Liderlik ile ilgili ortaya atılan ilk teori nedir? |
Özellikler teorisi, sonradan bazı yönleri ile eleştirilmesine rağmen liderlik ile ilgili ortaya atılan ilk teori olması nedeniyle oldukça önemlidir.
Davranışsal liderlik teorilerinden Robert Blake ve Jane Mouton tarafından oluşturulan yönetim tarzı matriksinde Görev Odaklı Lider nelere önem vermektedir?
| Davranışsal liderlik teorilerinden Robert Blake ve Jane Mouton tarafından oluşturulan yönetim tarzı matriksinde Görev Odaklı Lider : |
Lider üyelerin görevlerini ayrıntılı bir biçimde tanımlamak, planlamak, yönlendirmek ve denetlemekle birlikte görev ve iş gereklerine önem vermektedir.
Davranışsal liderlik teorilerinden Robert Blake ve Jane Mouton tarafından oluşturulan yönetim tarzı matriksinde Takım Odaklı Liderlik nelere önem vermektedir?
| Lider üyeleriyle karşılıklı güven, saygı ve dayanışma ortamı oluşturarak organizasyonsel mutluluğu gerçekleştirme imkânı sağlamaktadır. |
Bu matrikse göre organizasyonte liderlerin bir kısmı işe bir kısmı ise insana yönelik davranışlarda bulunarak izleyicileri etkilemeye çalışmakta ve amaçlar doğrultusunda yönlendirmektedir.
Davranışsal liderlik teorilerinden Robert Blake ve Jane Mouton tarafından oluşturulan yönetim tarzı matriksinde Pasif Liderlik nasıldır?
1.1 Tarzı (Pasif Liderlik): Lider ne işe ne de insana dönüktür, bir üyeden farksızdır.
Davranışsal liderlik teorilerinden Robert Blake ve Jane Mouton tarafından oluşturulan yönetim tarzı matriksinde Şehir Kulübü Liderlikte hangi görüş hakimdir?
1.9 Tarzı (Şehir Kulübü Liderlik): Lider ulaşılacak amaçlarla değil, kendini izleyenlerle ilgilidir. İnsanlar arasındaki iyi ilişkilerin üretimi arttıracağı görüşü hâkimdir.
Davranışsal liderlik teorilerinden Robert Blake ve Jane Mouton tarafından oluşturulan yönetim tarzı matriksinde Orta Yolcu Liderlik nelere bağlıdır?
5.5 Tarzı (Orta Yolcu Liderlik): Bu tarz liderler geleneklere, alışkanlıklara ve kurallara bağlıdır. Bir anlaşmazlık olduğunda bu durum uzlaşma ile çözülmektedir.
Likert’in Sistem 4 Modelinin sistemleri nelerdir?
| Likert’in Sistem 4 Modeli; organizasyonların sahip olabilecekleri yönetim sistemlerinin ve buna bağlı olarak liderlik yaklaşımlarının, Sistem 1’den Sistem 4’e kadar dört grup altında toplanabileceğini ortaya koymaktadır. Sistem 1 İstismarcı Sistem 2 Yardımsever Sistem 3 Katılımcı |
Sistem 4 Demokratik
Vroom-Yetton-Jago Liderlik Modelinin karar verme biçimleri nelerdir?
| Vroom-Yetton-Jago Liderlik Modeli; Modele göre aşağıda sıralanan dört çeşit karar verme biçimi vardır, Otokratik 1: Lider, halihazırdaki bilgiler ışığında sorunu kendi kendine çözümlemektedir. Otokratik 2: Lider, astlarından ek bilgi istemekte ve sorunu yine kendisi çözümlemektedir. Danışmacı 1: Lider, karar vermeden önce astlarının düşünce ve tekliflerini almakta fakat daha sonra kararı kendisi vermektedir. |
Danışmacı 2: Lider, karar vermeden önce grup olarak astlarının düşünce ve önerilerini almakta ancak daha sonra kararı kendisi vermektedir.
Liderliği açıklamada ortaya atılan teorilerin genel özellikleri nelerdir?
Liderliği açıklamada ortaya atılan teorilerin bir kısmı liderlerin özellikleri, bir kısmı liderlerin davranışları bir kısmı ise içinde bulunulan durum ve koşulları odak noktası olarak almıştır.
Tannenbaum ve Schmidt’in Liderlik Doğrultusu Teorisinin esası/temeli nedir ?
| Tannenbaum ve Schmidt’in Liderlik Doğrultusu Teorisi; |
Bu teorinin esası organizasyon içinde yöneticilerin karar verme yetkilerini kullanırken nasıl davrandıkları ile ilgilidir.