EĞİTİM TARİHİ

Orta Çağ'da üniversitelerde Skolastik bir öğretim metodu uygulanmıştır. Başka bir ifadeyle dersler hocanın, ders konusuyla ilgili bir uzmanlık eserinden bir bölüm okuması ve daha sonra bunu değerlendirmesi yöntemiyle yürütülmüştü. Öğrencilerden hem okunan metni hem yorumu ezberlenmesi istenirdi. Zira tüm gerçekler, bu kitaplarda ve onu aktaran hocaların sözlerinde mevcuttu. Ayrıca münazara denilen, metne yönelik soruların karşıt fikirleri savunan iki grup arasında tartışılmasına dayanan bir yöntem de uygulanmıştı. Parşömen, nadir bulunduğu ve pahalı olduğu için genellikle yalnızca hocanın elinde kitap ya da metin bulunurdu. Öğrenciler, nadiren yazar, çoğu zaman hocanın sözlerini akılda tutmaya çalışırlardı. Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, skolastik öğretim yöntemi Orta Çağ'da üniversitelerde kullanılan öğretim yöntemlerinden birisini temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

745 yılında II. Göktürk Devleti’nin yıkılmasından sonra Türk birliğinin başına Uygur Devletleri geçmiştir. Merkezi Hoço olan ve egemenliği 400 yıl kadar süren, yerleşik hayat düzeniyle birlikte bozkır kültür geleneğini de devam ettiren Uygurlar; Maniheizm, Budizm, Hristiyanlık ile tanışmış, yerleşik hayat ve din değişikliği nedeniyle İslamiyet öncesi Türk eğitim tarihinde ayrıcalıklı bir konum elde etmişlerdir. Uygurlar, İran ve civarından Mani dinini aldıkları gibi aynı bölgeden özellikle Maveraünnehir’den Soğdak alfabesini almışlar ve özel bir Uygur alfabesi geliştirmişlerdir. Bu yazı ile kütüphaneler dolduran Uygurlar; edebiyat, sanat ve din konularında kitaplar kaleme almışlardır. Baskı yoluyla bu kitapları çoğaltmışlar, böylece okur-yazarlık artmış ve toplumun bilgi düzeyi yükselmiştir. Yerleşik hayat düzeni Uygurlarda planlı ve örgün eğitim sisteminin oluşturulmasını kolaylaştırmış; bilgi ve kültür düzeylerinde ulaştıkları seviyenin neticesinde yüzyıllarca çeşitli Türk ve yabancı devletlerin saraylarındaki katip, bürokrat, danışman, tercüman, muhasebeci, öğretmen ihtiyaçlarını tamamlamışlardır.

Bu açıklamalar ışığında yukarıdaki seçenekler incelendiğinde,Mani dinini benimseyerek Soğdak alfabesini kullanmış olan Türk devleti Uygurlar olarak ön plana çıktığından bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Tarihte Türk adının geçtiği runik alfabe ile yazılmış en eski Türkçe metin olarak bilinen Orhun Abideleri; 732’de dikilen Kültegin, 735’te dikilen Bilge Kağan ve 720-725 yıllarında dikilen Tonyukuk yazıtlarından oluşmaktadır. Anıtlar, On iki Hayvanlı Takvim’e göre tarihlenmiştir. Türklerde egemenliğin kaynağı, Türk toplum yapısı, iskân, komşularla ilişkiler, devlet felsefesi, devlet-asker-refah dağılımı ile halkın çıkarlarına dayalı bütüncül bir dünya görüşünün yansıtıldığı bu kitabeler; Türk milletinin bu konularda bilgi edinmesinin amaçlandığı bir ders kitabı özelliği taşımaktadırlar. Anıtlarda kullanılan ifadelerden; karizmatik devlet felsefesinin bilgelik, alplık ve başarılı olmak kavramları etrafında şekillendirildiği anlaşılmaktadır. Bilgisiz, yani iyi bir yönetim bilgisine sahip olmayan, toplumun refah kaynaklarının neler olduğunu, bunun nasıl sağlanacağını bilmeyen hükümdarlar, sistemin çökmesine, toplumsal çözülmeye ve bağımsızlığın kaybedilmesine neden olurlar. Türk devlet düşüncesine paralel şekilde gelişen “bağımsız yaşama azmi”, Göktürkler’de kitabelere kazınarak daimi bir öğreti haline getirilmiştir. Kağan, milletini düşünen, onun ekonomik ve sosyo-politik ihtiyaçlarını kapsayan toplumcu bir felsefeye uygun olarak eğitilmeliydi. Nitekim, günümüz Avrupa uluslarının hemen hiçbirinin milli dil ve yazısı bulunmadığı bir dönemde Göktürklerin ileri bir dil ve yazı ile taş üzerine yazılar yazmaları önemlidir.  Bu açıklamalar kapsamında yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, tarihte Türk adının geçtiği runik alfabe ile yazılmış en eski Türkçe metin olarak bilinen Orhun Abideleri, Göktürkler'in tarih sahnesinde yer aldığı bir dönemde Türk ve dünya mirasına kazandırıldığından bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Budist manastırlarında öğretmenler, yalnızca eğitim ve idari meselelerden değil aynı zamanda öğrencilerle birlikte viharanın düzeninden de sorumluydular. Ayrıca öğrencilerin beslenmesi, giyinmesi, barınması, tedavileri ile ilgili tüm işler öğretmenlerin üzerindeydi. Öğretim metodu, sözlü anlatım ve soru-cevaptan ibaretti. Karakter eğitimi, tüm dini içerikteki programlarda olduğu gibi burada da esastı. Budist dönemde de Vedik eğitim anlayışı devam ettirilmiş ve öğrencilerin psikolojik gelişiminden ziyade ahlaki yapısının terakkisi hedeflenmişti. Ancak öğrencinin “Bodhisattva” denilen döneme gelmesiyle birlikte zihinsel eğitim programı da uygulanmaya başlanırdı. Bu program, aşağıdaki metodlar çerçevesinde takip edilmiştir:

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, sözlü eğitim Hindistan eğitim sisteminde budist dönemde zihinsel eğitim programında uygulanan metodlardan birisi olduğundan bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Budist eğitim sisteminde öğrenciler, öğretmenlerin kişisel asistanlığı ve hizmeti dahil her türlü işten mesul tutulmuşlardı. Sabahın en erken saatlerinden gün bitimine kadar öğretmenlerinin direktiflerine göre hareket ederlerdi. Öğretmenlerin yemeklerini hazırlar, kıyafetlerini, bulaşıklarını, odalarını temizlerlerdi. Topladıkları sadakaları öğretmenlerine teslim ederlerdi. Ders zamanı önceden belli olmayıp öğrenciler, hocalarının istedikleri zaman ve mekânda ders verebileceğini hatırlarında tutarak her an hazırlıklı olmalıydılar.

Bu açıklamalar ışığında yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, dini eğitim Budist eğitim anlayışının temel ilkelerinden birisi olduğundan bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.