EĞİTİM TARİHİ

Sümerler, Mezopotamya medeniyetinin en önde gelen kavmidir. MÖ 3000 yıllarında yüksek bir kültür ve medeniyet seviyesine ulaşmışlar ve tarihe yazıyı bulan kavim olarak geçmişlerdir. Tarihte okula benzer ilk yapıların Sümerler tarafından kurulduğu varsayılmaktadır. Sümer medeniyetine ait bulunan tabletlerde okul günlükleri, hikâyeleri ve faaliyetlerine ilişkin bilgiler yer almaktadır. Buna göre Sümer’de, daha çok dinî ve mesleki nitelikte okullar açılmıştır. Memleketin, özellikle de saray ve mabetlerin iktisadi ve idari ihtiyaçları için memurlar yetiştirmek gerekli görülmüştür. Bu sebeple okullarda yazı yazmak ve hesap tutmak önemli sayılmıştır. Sümerlerde okul genel halk için değildi. Zenginler, idareciler ve din adamlarının çocukları okuyabiliyordu. Aynı zamanda kadın ve kızların da eğitimde yer almadığı bilinmektedir. Okul zorunlu değildir ve belli bir zaman aralığında eğitim yapılmaktadır. Okulda ummia (üstad, hoca) adında bir “baş eğitici” ya da “yönetici” vardır. Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, Ummia adında bir baş eğitici, belirtilen medeniyetlerin Sümerlerin eğitim sistemlerinde yer alan okullarda görev yaptığından bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Tarihte, merkezi Nil vadisi olmak üzere Dicle ve Fırat nehirlerine kadar genişleyen birçok devlet kurulmuştur. Bunlar arasında en önemlilerinden biri, kuşkusuz bu günkü Mısır’ın Antik Dönemdeki ataları sayılan toplumlardır. Burada MÖ 3000 yıllarında dünyanın diğer bütün devlet ve toplumlarından daha ileri düzeyde ve düzenli bir medeniyet kurulmuştur. Özellikle mimari, hekimlik, edebiyat, askerlik ve değişik sanatlarda hayli ileri seviyede bir kültür oluşturulmuştur. Antik Mısır medeniyetinin eğitim ve bilim alanındaki en önemli icadı hiyeroglif adı verilen resim yazısıdır. Bunun yanında Nil nehrinin ve güneşin hareketlerini öğrenebilmek için takvim icat edilmiştir. Bu sayede insanlar daha verimli tarım yapabilme, ani taşkın ve su baskınlarına karşı önlem alabilme imkânı elde etmişlerdir. Bu ihtiyaçların bir gereği olarak, topoğrafya, meteoroloji, astronomi ve diğer birçok mühendislik alanlarında gelişme sağlanmıştır. Sümerlerde olduğu gibi, Mısır’da da gelişmiş kütüphaneler meydana getirilmiştir. Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde eğitim ve bilim alanındaki en önemli icadı hiyeroglif adı verilen resim yazısı olan medeniyet Mısırlıları temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

MÖ 550-334 tarihleri arasında etkin olan Pers Krallığı, bugünün İran bölgesinde hâkimiyet kurmuştur. Pers toplumu sınıf yapısına sahipti ama bu Hindistan’daki kast sistemi gibi katı bir yapı değildi. Toplum, asilzadeler, muğlar ve halk tabakası olarak ayrılıyordu. Eski İran toplumunda özellikle seçkinler zümresinde eğitime önem verilmiştir. Çocukların fiziksel olarak yetiştirilmesine dikkat edilmiştir. Burada savaşçı bir neslin yetişmesi önemli görülmüştür. Çocuğun yetiştirilmesinde anneye büyük görev düşmekte idi. İranlıların dinî ve ahlaki eğitiminde güçlü ve devamlı etki yapan kişi Zerdüşt idi. İran kültür ve medeniyetinin özünü oluşturan Zerdüştlükte toplumsal hayatın düzeni ve korunması önemli bir yer tutar. Öldükten sonra dirilmeye ve bu dünyadaki eylemlerin karşılığını görme benzeri bir dinî inanç sistemi olduğu için, temizliğe, düzene, hak ve adalete önem verilirdi. Aynı zamanda çalışmak, gayret etmek ve insanlarla iyi geçinmek de bu inancın temel prensipleriydi. Onun için aileye, evlenmeye, aile içi geçinmeye sıkı kurallar getirilmiştir. Özellikle toplumun ahlak bakımından kötü yollara düşmemesi açısından sert tedbirler alınmıştır. Çocuk sahibi olmak ve büyütmek de son derece önemli görülmüştü. Onun için toplumda kadının önemli bir yeri vardı.  

Bu açıklamalar ışığında yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, İranlıların dini ve ahlaki eğitiminde güçlü bir etkiye sahip olan kişi Zerdüşt olarak ön plana çıktığından bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Anadolu’nun doğu kısmında hüküm sürmüş Eski Çağ medeniyetlerinden biri de Urartulardır. Başkenti Tuşpa olan Urartular yazı ve kültürel etkinlikler bakımından Mezopotamya etkisindedir. Urartu yazmaları, onların eğitim alanına en azından seçkinler düzeyinde de olsa önem verdiklerini göstermektedir. Urartular, taş oymacılığı, mimari yapılar, su bentleri, göletler vb. teknik ve mühendislik bilgi ve becerisi isteyen alanlarda ilerlemişlerdir. Bu tür işlerin ve becerilerin gelişebilmesi ve yeni nesillere aktarılabilmesi sınırlı da olsa düzenli bir eğitim faaliyetine bağlıdır. Bu açıklamalar ışığında yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, başkenti Tuşpa olan ve  teknik ve mühendislik bilgisi gerektiren alanlarda gelişmiş olan medeniyet Urartular olarak ön plana çıktığından bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Frigler Balkan kökenli bir toplumdur. Ancak en önemli faaliyetlerini Anadolu’da gerçekleştirmişlerdir. Onlar da büyük ölçüde Sümerlerden ve diğer Mezopotamya kültürlerinden etkilenerek, kendilerine özgü Frig alfabesini geliştirmişlerdir. Friglerin eğitim tarihi açısından önemli görülen özelliklerinden biri, onlara ait oyuncakların bulunmasıdır. Bu kültürde oyuncağın bir eğitim aracı olarak kullanıldığına dair yorumlar yapılmaktadır. Gelişkin bir ekonomik faaliyetleri de olan Friglerde, söz konusu faaliyetin yapılabilmesi için, yaygın bir mesleki eğitimin olduğu kuşkusuzdur. Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, oyuncağın bir eğitim aracı olarak kullanılması yukarıdaki medeniyetlerden Friglerin bir özelliği olarak ön plana çıktığından bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Bir diğer Anadolu medeniyeti olan İonyalıların ticarete önem verdikleri, bilim ve kültür işleriyle ilgilendiklerine dair bulgular vardır. İonya’da ticaretin de desteğiyle yüksek bir kültür ve bilim ortamı oluşmuştur. Burada birçok düşünür, sanatçı yetişmiş ve bunlar, hem diğer kültürlerle ilişki kurmuşlar hem de aklı ön plana alan bir düşünsel ortamın gelişmesini sağlamışlardır. İon medeniyetinde dinî tapınakların dışında bir eğitim ve bilgi ortamının oluştuğuna dair bilgiler vardır ki bu son derece anlamlıdır. İon kültüründe mitolojinin de önemli bir yeri vardır. Bunun yanında şiir ve edebiyat gelişmiştir. Bu da yüksek kültürün oluşmasına büyük katkı sağlamıştır. Özellikle didaktik şiirlerin edebiyat ve kültür çevresindeki yeri büyüktür. Burada gelişen kültür, bilim ve medeniyet, Antik Yunan’a (Atina) geçerek, orada yüksek bir düşünsel dünyanın gelişmesine temel oluşturmuştur.

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, Ticaretin de desteğiyle yüksek bir kültür ve bilim ortamı oluşturmuş olan medeniyet İyonları temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Antik Dönem Çin’de, cemaat okulları, farklı türde okullar bulunurdu. Bu okulların hizmet alanları ve nüfuzları, öğretim ilke ve yöntemleri birbirinden farklıydı. Şehir okulları yüksekokul olarak görülür ve en ileri düzeyde eğitim burada verilirdi. Birçok aile çocuğunu küçük yaşlardan itibaren resmi ve yaygın olmayan halk okullarına göndermiştir. Burada çocuk basit düzeyde okuma yazma öğrenir, bazı meslekleri edinirdi. Çin halk okulları büyük ölçüde Lao-tse ve Konfüçyüs felsefesinin etkisinde eğitim yapardı. Onların dini ve felsefi öğretileri okullara ana karakterini vermiştir. Dolayısıyla Çinli çocukların ahlak anlayışları bu öğretiler doğrultusunda şekillenmiştir. Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, Çin'de bulunan okullar belirtilen filozoflardan en fazla Konfüçyüsün felsefesinden etkilendiklerinden bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Eski Çağ Hint toplumunda “eğitimin temeli ailede atılır” anlayışı hâkimdir. Çocuk kendini idare etmeye başlayınca önce mesleğini icra etmeye başlar ve böylece hayata başlamış olur. Eski Hint toplumunda çok eşlilik yaygın değildir. Aile hayatındaki samimiyete ve bağlılığa büyük önem verilmiştir. Kadınların erkeklerle büyük oranda eşit görüldüğü bir kültür gelişmiştir. Kadınlar, sosyal hayatın birçok yerinde bulunabilir ve itibar görürlerdi. Hint toplumunun Ganj Nehri çevresine yerleşmesinden sonra toplumsal yapılarında ve hayat anlayışlarında belirgin değişimler meydana gelmiştir. Bu devirde Hint toplumu arasında dini öğretilerin etkisi artmıştır. En önemlisi de dünyanın en meşhur toplumsal sınıf yapılarından biri olan kast sistemi oluşmaya başlamıştır. Hindistan’ın Antik Çağlarında gelişen ve modern zamana kadar devam eden kast sisteminin en üst basamağında Brahmanlar (din adamları) bulunuyordu. Bu sınıfın büyük imkânları ve hakları vardı. Herkes onlara hizmet etmekle ve onların dediklerini dinlemek ve uygulamakla yükümlüydü. Seçkin kesimde çocukların eğitimiyle daha çok din adamları ilgilenmiştir. Bu açıklamalar ışığında yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, kast sistemi Hindistan'da eğitim sistemini en fazla etkileyen sistem olarak ön plana çıktığından bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Antik Yunan’da devlet ve toplum üzerinde büyük etkileri olan filozoflardan biri de Sokrat’ın öğrencisi Platon’dur. Toplumu idareciler, savaşçılar ve köylüler olarak sınıflandıran Platon, eğitimin ilk iki sınıf için geçerli olduğunu savunur. Köylü sınıfının eğitime ihtiyacı yoktur. Yeni bir nesil ve toplum meydana getirmek için, yeni doğan çocukların devlet eliyle bir merkezde toplanmasını, orada anne ve babasından ayrı olarak büyütülmesini ister. Böylece yetişenler tam anlamıyla devlet için, devlet tarafından büyütülmüş olacaktır. Kişilerin devlet çıkarlarına tam olarak bağlanması için böylesi bir eğitim takip edilmelidir. Böylece tasada ve kıvançta tam bir ortaklık meydana gelebilir. Devletin bu toplu eğitim sürecinde insanlara karakter eğitimi, beden eğitimi, mesleki eğitim ve felsefi eğitim verilmelidir.
Karakter eğitimi: Küçük çocukların bakım evresinde, bakım ve yetiştirme yurtlarında ortaklaşa sosyal hayatı sayesinde oluşur. İnsanlar arası iletişim, saygı ve sevgi önemlidir. Çocuklar özel mülkiyet bilincinden mahrum edilirler.
Estetik Eğitim: Çocuklara güzellik ruhunun kazandırılmasıdır. İnce, zarif ve medeni davranışlı insanların yetiştirilmesi amaçlanır. Bu amaçlara ulaşılabilmesi için, edebiyat, şiir, müzik ve mimari gibi sanatlar kullanılır.
Beden Eğitimi: Erken yaşlardan itibaren bütün çocuklara verilir. Her yaş döneminde seviyeye göre, farklı hareketler, sporlar ve yarışmalar yaptırılır. Beden eğitimi, sağlıklı, güçlü, güzel görünüşlü, savaşçı ve atletik bir yapıya sahip nesiller yetiştirmek için verilir.
Mesleki Eğitim: İdeal toplum ve devletin oluşabilmesi için, yeni nesillere hayatlarını kazanabilecekleri, topluma faydalı olabilecekleri bir meslek öğretilmelidir. İnsanların en iyi yapabileceği iş seçilmelidir.
Felsefi Eğitim: Felsefi eğitim, her türlü eğitim kademesinde ve çeşidinde bulunur. Bilginin ve hakikatin yolu felsefe öğrenmekten geçer. Onun için Platon en çok felsefi eğitimi önemli görmüştür.

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, tıp eğitimi Platon'un eğitimle ilgili görüşleri kapsamında devletin bireylere vermesi gereken eğitim kategorilerinden birisi olmadığından bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.