EĞİTİM TARİHİ

Okul oğlu kavramı Sümer medeniyetinde okula giden öğrencilere verilen bir isimdir.

Hititlerde yönetici kesimde kadın­ların da söz sahibi oldukları ve kadınlara toplumda önem ve öncelik verildiği anlaşılmaktadır. Hititler, Sümerlerden etkilenerek, kendilerine özgü bir çivi yazısı geliştirmişlerdir. Bunun yanında bir de hiyeroglif yazısı kullanmışlardır. Çivi yazısı daha çok devletin resmî işlerinde, diğeri ise halkla ilgili konularda kullanıl­mıştır ki buradan, en azından halkın bir kesiminin de okuma yazma bildiği anla­şılmaktadır. Urartular yazı ve kültürel etkinlikler bakımından Mezopotamya etkisindedir. İonyalıların ticarete önem verdikleri, bi­lim ve kültür işleriyle ilgilendiklerine dair bulgular vardır. İonya’da ticaretin de desteğiyle yüksek bir kültür ve bilim ortamı oluşmuştur. Friglerin eğitim tarihi açısından önemli görülen özelliklerinden biri, onlara ait oyuncakların bulunmasıdır. Bu kültürde oyuncağın bir eğitim aracı olarak kullanıldığına dair yorumlar yapılmaktadır.

Urartular, teknik ve mühendislik bilgisi gerektiren alanlarda; Frig ve Lidyalılar alfabe, oyuncak konularında; İonyalılar da rasyonel işlerde eğitim dünyasına katkı sağlamışlardır.

Buda’ya göre doğrunun beş ayrı prensibi olup bu ilkeler Hint eğitiminin felsefesini oluşturur:

Platon’a göre devletin bu toplu eğitim sürecinde insanlara karakter eğitimi, beden eğitimi, mesleki eğitim ve felsefi eğitim verilmelidir.

İlk Çağ Roma medeniyetinin eğitim, sanat, edebiyat vb. alanlarda yetiştirdiği en önemli isimler: Cicero, Seneca, Quintilianus, Plutarch’tır.

İnsanın kendine, çevresine, içinde yaşadığı topluma, tabiata ve diğer bütün varlık dünyasına ilişkin bilgiler edinmesine, bunlardan hareketle toplum içinde bir takım davranış kalıpları geliştirerek bunları yeni nesillere aktarma sürecineeğitim diyebiliriz. Buradan hareketle de eğitimin tarihinin, en eski çağlardan bu yana farklı biçim, kurum, özne ve yöntemlerle devam ettiğini söyleyebiliriz. Ancak bu süreç, zaman içinde çok farklı yönlerden değişim, dönüşüm ve gelişim göstermiştir.

Tarihte okula benzer ilk yapıların Sümerler tarafından kurulduğu varsayılmaktadır.

Mısırlılar, özellikle mühendislik ve astronomi bilimlerinde hayli ileriydiler. Güneş takvimini icat etmişler ve güneşin hareketlerini, yıl, ay, gün olarak hesaplamışlardır.

İranlıların dinî ve ahlaki eğitiminde güçlü ve devamlı etki yapan kişi Zerdüştidi. İran kültür ve medeniyetinin özünü oluşturan Zerdüştlükte toplumsal hayatın düzeni ve korunması önemli bir yer tutar. Öldükten sonra dirilmeye ve bu dünyadaki eylemlerin karşılığını görme benzeri bir dinî inanç sistemi olduğu için, temizliğe, düzene, hak ve adalete önem verilirdi. Aynı zamanda çalışmak, gayret etmek ve insanlarla iyi geçinmek de bu inancın temel prensipleriydi. Onun için aileye, evlenmeye, aile içi geçinmeye sıkı kurallar getirilmiştir. Özellikle toplumun ahlak bakımından kötü yollara düşmemesi açısından sert tedbirler alınmıştır. Çocuk sahibi olmak ve büyütmek de son derece önemli görülmüştü. Onun için topumda kadının önemli bir yeri vardı.

Mezopotamya bölgesinin bir diğer Antik Çağ medeniyeti Fenikelilerdir. MÖ 1200’lerden yine MÖ 700’lü yılların başına kadar Lübnan, Adana ve Filistin arasındaki bölgelerde yaşamışlardır. Akdeniz’e kıyı bölgelerde yaşadıkları için özellikle denizcilik alanında gelişme göstermişlerdir. Babil, Asur ya da Mısır’dan öğrendikleri yazıyı daha da geliştirmişler ve deniz yoluyla başka kültürlere yaymışlardır. Fenikelilerin geliştirdikleri 22 harflik alfabe, önce Yunan’a sonra İtalya ve derken bütün Avrupa’ya geçmiştir. Fenikelilerin geliştirdikleri alfabe bugünkü Latin alfabesinin kökeni sayılır.

Hunlar tek Tanrı inancına sahipti. Ancak devletin dini ile halkın dininin ayrı olduğu söylenmiştir. Onlarda “halk dini” daha ziyade hastalık, fal, sihirbazlık gibi insanların günlük ihtiyaçlarına cevap veren ve onları manevi bakımdan tatmin eden prensiplerdi. Bu dinin adı Şamanizm’dir. “Devlet dini” ise, devletin varlık sebebini izah eden ve hükümdarın iradesine meşruiyet kazandıran bir inanış sistemiydi.

Çin halk okulları büyük ölçüde Lao-tse ve Konfüçyüs felsefesinin etkisinde eğitim yapardı. Onların dinî ve felsefi öğretileri okullara ana karakterini vermiştir. Dolayısıyla Çinli  çocukların ahlak anlayışları bu öğretiler doğrultusunda şekillenmiştir. Eğitim, kültür, sanat ve bilim dünyasını köklü biçimde etkileyen kişilerin başında Lao-tse gelir. MÖ 604 yılında doğan bu meşhur dinî ve felsefi kişilik, Çin medeniyetinin saygıdeğer atalarından biridir. Sarayda kütüphaneci olarak yetişmesi, onun büyük bir din ve kültür adamı olmasını sağlamıştır.

Buda’ya göre doğrunun beş ayrı prensibi olup bu ilkeler Hint eğitiminin felsefesini oluşturur:

1. Canlı olan hiçbir şeyi öldürmemek.

2. Başkasının karısına, kızına dokunmamak, saygı göstermek.

3. Başkasının malına dokunmamak.

4. Yalan söylememek.

5. Sarhoş eden her türlü içkiden sakınmak.

Sokrat’ın eğitim tarihi açısından en önemli özelliği, kendine özgü bazı öğretme yöntemleri yanında, öğrencilerine sonsuz bir sevgi beslemesi, gerçeğe karşı fayda gözetmeyen bağlılığı; tavır, davranış ve kanaatleri arasındaki samimiyet ve tutarlılığıdır. Kendine özgü samimi ve hasbi yönleri olan Sokrat, temel kavramları öğrencilerine anlatabilmek, hakikati ve onun bilgisini kalıcı bir şekilde kazandırabilmek için kendine ait bir metot geliştirmiştir. Bu metodun özelliği, önce insanların sahip oldukları ya da bildiklerini sandıkları ama gerçekte bilmedikleri temelsiz bilgileri yıkıp sonra da hakikat bilgilerini onlara yine kendileri sayesinde öğretmektir.

Antik Mısır medeniyetinin eğitim ve bilim alanındaki en önemli icadı hiyeroglif adı verilen resim yazısıdır.

Antik Mısır’da düzenli ve nitelikli eğitimden büyük ölçüde soylular, zenginler ve üst düzey din adamlarının çocukları yararlanırdı.

Mısır’da eğitimle ilgili en eski metinlerden biri Ptah-Hotep tarafından kaleme alınmıştır. Eserin amacı, gençlere vazifelerini öğretmenin yanında, onların diğer toplumlarla ilişkisini sağlamak; aile, devlet ve toplum hayatındaki görevlerini hatırlatmaktı.

“Çocuklar bir elle cezalandırılmalı, iki elle okşanmalı” düsturu, İbrani eğitiminin önemli bir ilkesidir.

Aristo, eğitimle ilgili görüşlerini Nikomakhos Ahlakı ve Politika adlı eserlerinde dile getirmiştir. Aristo da devleti mutlak bir varlık olarak kabul eder. Ona göre eğitimin amacı; insanı içinde yer aldığı toplumun ya da devletin erdemli bir üyesi hâline getirmektir. İnsan, ancak bu şekilde eğitilirse hem kendisi hem de toplum mutlu olur. Böylesi bir eğitim, ancak akla bağlı yönlerle tutkulara bağlı yönlerin senteziyle mümkündür.