Dünyada Çağdaş Eğitim Hareketleri

Çağdaş eğitim akımlarını etkileyen eğitim filozofları; J.-J.Rousseau, M.de Condorcet, J.H. Pestalozzi, F.W. Fröbel, G.W. Hegel, J.F. Herbart, K. Marx, F. Nietzsche'dir.

M.de Condorcet Fransız İhtilali’nden sonra eğitim politikasını ve yapısını belirleyen kişilerden biridir. Hazırladığı “Millî Eğitim Üzerine Rapor”da devletin bir “eğitim devleti” olmasını, laik bir “eğitim politikası” izlemesini ve parasız eğitimi savunmuştur.

J.H. Pestalozzi, sanayi çağının eğitimcisidir. Ona göre eğitim, insanları maddi sefaletten kurtarmalıdır. Eğitimde artık sanayi işi esas alınmalıdır ve eğitim özellikle yoksullara bir meslek kazandırmalıdır (“Öksüzler babası”).

F.W. Fröbel, okulöncesi eğitimin, dolayısıyla “Kindergarten”lerin kurucusudur. Ona göre, okulun ilk görevi bilgi vermek değil, güçlü şahsiyet kazandırmaktır. Çocuk serbest hareket etmeli ve faal olmalıdır. Oyun, çok önemli bir eğitim vasıtasıdır.

G.W. Hegel, Alman idealistlerinin “eğitim, insanı ahlaklı yapmak sanatıdır” görüşünü savunur. Rousseau’ya karşı görüşler savunur; insanı insan yapan doğaya uygunluğu değil bir kültür varlığı olmasıdır, insan doğadan uzaklaştıkça insan olur der. Eğitimi, devletin bir fonksiyonu olarak değerlendirir.

J.F. Herbart da eğitimin amacını ahlaki olarak niteler. Eğitim, psikoloji ve etik üzerine kurulmalıdır ve öğretim, “eğitici öğretim” olmalıdır.

K. Marx, çağdaş eğitim akımlarını çok etkileyen düşünürlerden biridir. Ona göre; kapitalizm “iş bölümü” (uzmanlaşma) ile insanı köleleştirmekte, kendine yabancılaştırmaktadır. İnsan, çok yönlü ve derin duygulu yetiştirilmelidir (şahsiyet bütünlüğü). Kapitalistler kâr amacıyla insanı tek yanlı ve bir makine parçası gibi eğitmek istiyorlar. Eğitim, politeknik okullarda üretim (iş) ile birleştirilmelidir.

F. Nietzsche, postmodern eğitim akımlarını da çok etkilemiş, kitle eğitimine karşı seçkinler eğitimini desteklemiştir. İnsanları örgütlenmiş okul eğitiminden ziyade, kültür içinde eğitmelidir; bunun için de kültür eğitici olmalıdır. Eğitim “İskenderiye ağı”na (teorik bilgi) düşmüştür ve bu durumdan derhâl kurtarılmalıdır, fikirlerini savunur.

Çağdaş eğitim akımları; sanat eğitimi ve müze eğitimi akımı, kır eğitim yurdu akımı, çocuktan hareket akımı, sınıf düzenleri akımı, iş eğitimi akımı, özgürlükçü eğitim teorileri, eleştirel eğitim akımı, postmodern eğitim akımıdır.

Sanat eğitimi, sanayileşme sonucunda ortaya çıkan kültür çöküşüne ve insanın kendine yabancılaşmasına karşı koymak için, eğitimde güzel sanatlar yoluyla genel bir reform yapmak yönündeki girişilen çabaları ifade eder.

Kır eğitim yurdu akımı, 19. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkmıştır. Bu akım, çağın büyük şehir kültürüne, yani onların deyimiyle “asfalt kültürüne” ve özellikle de entelektüalizmine bir tepki olarak ortaya çıkmıştır.

Montessori yönteminin temel ilkesi “her çocuk kendi kendine etkinlik gösterebilir ve öğretimde bu ana noktadan hareket edilmelidir” ilkesidir.

“İş okulu” akımı içinde gösterilebilecek çağdaş eğitimciler Kerschensteiner, Dewey, Gaudig, Decroly, Kilpatrick, Ferrière, Freinet ve İsmail Hakkı Baltacıoğlu’dur.

Pragmatizm, eğitimde öğretilecek bilgi ve becerilerin işe dönüştürülerek hem bireyin hem de toplumun işine yaraması hususunu esas alan bir eğitim felsefesi akımıdır.

Baltacıoğlu içtimai mektep anlayışını beş ana ilke ile temellendirir. Bunlar; kişilik, çevre, çalışma, verim ve başlatma ilkeleridir.

İş eğitimi akımının “Üretim Okulu” grubu içinde Schulz, Östreich, Krupskaya, Blonski, Makarenko ve Tonguç gibi eğitimcileri sayabiliriz.

Eleştirel pedagoji ya da eğitim, resmî ifadelere, geleneksel kalıplara karşı çıkarak her şeyi eleştiri içine almak ve sorunlardan yeni çıkış yolları bulmaya çalışmaktır.

Modern eğitim, büyük kültürlerin temel değerleri ile bilimsel araştırmalar sonucu ulaşılan bilgileri, okullar ve öğretmenler vasıtasıyla çocuklara aktarmak demektir. Bunun için tek tip bir bilgi sistemi, tek tip kültür, doğrusal teknolojik ve toplumsal ilerleme anlayışı ile disiplinli bir eğitim gereklidir.

Postmodernizmde ise temel ilke, düzen yerine belirsizliktir. Eğitim, elektronik gelişmelerle okulların dışında oluşmaya başlamakta, alışveriş merkezleri, sokak grupları, video salonları, kafeler, televizyon kültürü ve diğer popüler kültür öğeleri, okul bilgisinin ciddi nesneleri olmakta, eskiden sadece okulların kontrol ettiği bilgiler kontrol edilememekte, ulusal kimlikler yerine melez kimlikler ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla eğitimde otoritenin olmaması, çoğul bakışlar, farklı anlatımlar ve konular, farklılıkların ve çelişkilerin bile hoş görüldüğü kaotik bir ortam söz konusudur.

Postmodern düşünürler arasında G.Deleuze, J.-F. Lyotard, J. Derrida, M. Foucault ve R. Rorty sayılabilir.