Dünyada Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi

Modern eğitim sistemleri Avrupa ülkeleri ve Amerika’da, sonra da diğer gelişmekte olan ülkelerle geri kalmış veya sömürge ülkelerde birtakım faktörlerin etkisiyle oluşmuş ve gelişmiştir. Bu faktörler:

• Toplumsal değişim
• Ekonomik değişim
• Bilimsel ve teknolojik değişim
• Politik değişimler
• Eğitim düşüncesindeki değişimler

Modern eğitim sistemlerinin oluşmasında etkili olan toplumsal faktörleri şöyle sıralayabiliriz:

• Katolik kilisesine bağlı Avrupa toplumunun Reformasyondan sonra parçalara ayrılması ve her cemaatin kendi grubunu düzen ve kontrol altında tutmak için eğitim faaliyetlerinden yoğun olarak yararlanması,
• Dinî toplulukların dışında her ulusun kendi dil, edebiyat ve kültürünü geliştirerek milliyetçi duyguları yükseltmesi ve ulus-devletlerin ortaya çıkışı,
• 18.yüzyıl ortalarından itibaren “aydın despotizmi” denilen sert bir yönetimle modern devletlerin kendi halklarını biçimlendirmeye çalışması ve bunun için zorunlu eğitim, zorunlu askerlik, nüfus ve vergi takibi gibi sistemleri kullanması,
• 16. ve 17.yüzyıllarda dini çatışmaların ortadan kaldırılmasında modern devletlerin eğitimi bir araç olarak kullanmaları; bunun için merkezî bir laik yönetim, bilim ve kültür dersleri bakımından zengin bir ders programı ve sistematik bir teftiş sisteminin kurulması,
• Ulus devletin, dinî farklılıkları, bölgeciliği, feodalizmi, göçmen ve azınlıkları kaldırmak; toplumsal bütünleşme ve ekonomik kalkınmayı sağlamak için eğitimden yararlanması; bunun için eğitimin sadece elit tabakaya değil, bütün halka verilmeye başlanması; herkesin kendi zekâ, yetenek ve çalışmasına göre toplumda hak ettiği bir yeri almasının (meritocratic distribution) sağlanması.

Ulus devlet: Yönettiği topraklardaki halkı tek bir ulusun kültür ve hedeflerine göre, tek dil ile eğiten; diğer etnik azınlıkları baskılayan devlet modelidir.

Alman din adamı Luther’in başlattığı ve Avrupa halklarının çoğunu Roma Katolik Kilisesinden ayıran dini hareket.

Avrupa’da ilk kapsamlı eğitim hareketi ilköğretim alanında Reformasyon ve Karşıt Reform hareketleri sırasında kiliseler tarafından tüm halkın, kadınların, yetimlerin vs dinî öğretime alınması şeklinde ortaya çıkmıştı.

1787’de Prusya’da Oberschulkollegium adıyla devlete bağlı ilk eğitim bakanlığı kuruldu.

İlköğretim hâlâ kiliseler ve belediyelerin elinde olduğu için; Oberschulkollegium, esas olarak liselerin (höhere Schulwesen) planlanması ve denetimi için kuruldu.

Fransa’da merkezî eğitim yönetimi 1806 tarihli Université Impériale yasası ile kurulmaya başlandı. 

National curriculum: Bütün eyaletlerde geçerli ve zorunlu olan, her derste asgari verilmesi gereken konuları belirleyen ders programıdır.

Devlet tarafından kurulan ilk ortaöğretim düzeni Saksonya’nın Prens okulları (Fürstenschule) idi. İlk defa 1543’te kuruldu.

Büyük okullar (grandes écoles): Fransa’da sayıları 250’yi bulan üniversite dışındaki çok saygın yükseköğretim kurumlarıdır.

Akreditasyon: Her meslekte ve öğretim kademesinde çağdaş standartları belirleyerek, öğretim kurumlarını izlemek ve kredilendirmek (ekonomideki kredi değerlendirme kurumları gibi).

Üniversiteler ayrı bir sistem olduğu için, temel ilköğretim üzerine eğitim veren her ortaöğretim kurumu “yüksek okul” olarak görülüyordu. Latin okullarının üstündeki okullara, Klosterschule, gimnazyum, lise, pädagogium, bilgin okulu (Gelehrtenschule) gibi adlar veriliyor ve hepsi birden yüksek okul sistemi (Höheres Schulwesen) olarak adlandırılıyordu.

Fransa, ulusal lise sistemini 1802 yılında kurdu.

Abitur: Orta Çağ’dan beri gelen, genelde Olgunluk Sınavı da denen ve üniversiteye giriş hakkı tanıyan lise bitirme sınavıdır.

PISA: Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı'dır.

Çalışma ve iş yasalarının, çocuk çalıştırılmasına karşı çıkması, çıraklık yaşının gelişmiş ülkelerde 18 yaşın üstüne çıkarılması, ortaöğretim düzeyinde meslek eğitimini zorlaştırmaktadır.

Almanya, uluslararası mükemmel Alman üniversiteleri kurulması için Alman Araştırma Enstitüsü ve Alman Bilim Konseyi kurdu

1911’de Fransa Cumhurbaşkanı Sarkozy, Sorbon çevresinde bir Fransız “Ivy league”i yaratmak için Mükemmellik Girişimi (Initiatives d’Excellence, Idex) adlı bir plan hazırladı.

Eğitim sistemlerini etkileyen politik değişmelerin başında kilise baskısından kurtulmuş krallıkların ve modern demokratik ulus devletlerin kuruluşu gelir.