EĞİTİM SOSYOLOJİSİ

Bireylerin olduğu gibi toplumların da üretme, yaratma ve sorun çözme güçlerinin gelişmesi ve kültürel kimliklerinin oluşması (1) gördükleri eğitimin türüne, (2) içeriğine, (3) niteliğine ve (4) yapısına bağlıdır. Doğru cevap E'dir.

Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş süreci hem yaygın ve örgün eğitimi hem de öğretmenlik mesleğini çok yönlü etkilemektedir. Okullaşmanın geniş kitleler tarafından toplumsal ve ekonomik kalkınmanın bir şartı olarak görülmediği ve kitle iletişim araçlarının henüz yaygınlaşmadığı modernizm öncesi dönemde öğretmen olarak tanımlanan bireyler herkesin sahip olmadığı bir güce, “bilgi” ye sahip oldukları için öğretim mesleği onların tekelindeydi. Bilgi toplumu bu durumu tamamen değiştirmiş, “bilgi”yi sadece belli bir gurubun sahip olabildiği bir ayrıcalık olmaktan çıkarıp herkesin hizmetine sunmuştur. Sayısı ve gücü sürekli artan bu yeni bilgi ve iletişim merkezleri her türlü bilgiye ulaşımı herkes için mümkün kılarak, modern toplumun güçlü yaygın eğitimcileri olmuşlardır. Bu yeni eğiticiler, hem ana-baba gibi geleneksel yaygın eğitimcilerin hem de profesyonel öğretmenin bilgiye sahip olma ayrıcalığını ortadan kaldırarak, onların eğitici işlevlerini zayıflatmaya başlamıştır. Sanayi toplumu için kurulan okul sistemi geleneksel haliyle bilgi çağının çocuklarını eğitmeye yetmemektedir. İnternetin dünya kütüphanelerinde tarama yapma imkânı sağladığı ve en yeni yayınları içeren veri tabanlarından yararlanmayı mümkün kıldığı bir dünyada, geleneksel okul kütüphanesi ve ders kitabı gibi bilgi kaynaklarının eski önemi kalmamıştır. Bilgi toplumunun yaygın “eğiticileri” olan bu yeni bilgi ve iletişim merkezleri en fazla öğretmenlik mesleğini, özellikle de öğretmen eğitimini ve öğretmenin sahip olduğu bilgi sahibi olma ayrıcalığını etkilemiştir. Öğretmen eğitiminin içeriğini oluşturan ana unsurlar genel kültür, alan bilgisi ve mesleki bilgi, beceri ve değerlerdir. Çağdaş toplumda bilgi hızla ve kısa sürelerde katlanarak artmakta ve kitle iletişim araçları vasıtasıyla adeta anında toplumun hizmetine sunulmaktadır. Bu gelişme, ortalama dört yıl süren üniversite eğitimi boyunca öğrendiklerini, meslek hayatı boyunca kendi öğrendiği gibi öğrencilerine aktaran, “nakledici” öğretmen tipinin varlık sebebini ortadan kaldırmıştır. Bilgi toplumunda sorun bilgiye ulaşmak veya bilgiyi aktarmak değil, eleştirel bir yaklaşımla mevcut “bilgi okyanusu”nda “doğru” bilgiyi bulup kullanmak ve daha da önemlisi “bilgi”nin kendisini üretecek beceri ve yaratıcılığa sahip olmaktır. Doğru cevap C'dir.

Meslek, bir bir kimsenin geçimini sağlamak için yaptığı sürekli iş ve birbirine bağlı bilimsel veya felsefi düşünceler birliği; bir fikir çevresinde toplanmış çeşitli bilgiler, dizge, sistem olarak tanımlanabilir. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’deki öğretmen eğitimi programından mezun olan öğretmenler, öğretmenlerin sahip olması gereken genel nitelikleri tanımlayan aşağıdaki öğretmenlik standartlarını karşılamalıdır. Bunlar arasında sanatta yeterlilik yoktur. Doğru cevap E'dir.

Öğretmen adayı, sınıfta aktif sorgulamayı, birlikte çalışmayı ve birbirini destekleyici etkileşimi geliştirmek için etkili sözel, beden ve medya iletişim tekniklerini kullanır. Bu öğretmenlik standardı iletişim bilgi ve becerisidir. Doğru cevap B'dir.

Etkili bir öğretmenin nitelikleri şöyle sıralanabilir:
• Öğrenmeye/öğretmeye isteklilik
• Bilgi ve becerileri ile sınıfa hâkim olmak.
• Okul çalışanları, veli ve öğrencilerle dürüstlük temelinde ilişkiler kurmak.
• Öğrencilere saygı duymak.
• Yüksek beklentilere sahip olmak
• Gerçek yaşam ile okul arasında bağlar kurmak
• Her türlü öğretim araç ve gereçlerini etkin kullanmayı bilmek.
• Akran eğitime açık olmak.
• Empatik ve esprili olmak
• Başarı için yüksek beklentileri sahip olmak
• Öğrencilerini desteklemek ve güdülemek
• Esnek, değişik durumlara uyumlu olmak
• Öğrenci ilerlemesini takip etmek.
• Yeni yaklaşımlar arama ve bunları paylaşmaya istekli olmak.
• Güven ortamı yaratmak, kolaylaştırıcı bir role sahip olmak.
• Etkili dinleme becerisine sahip olmak.
• Eleştirel düşünme becerisine sahip olmak ve öğrencilerine bu beceriyi kazandırmak.
• Mesleki gelişime önem vermek.
Doğru cevap A'dır.

Olayları başkalarının bakış açısından görebilmeyi, karşıt tezleri savunanların kabullerini anlamayı, onların görüşlerini analiz etmeyi ve kendi düşüncelerinin kaynaklarını, amaçlarını ve araçlarını sorgulamayı öğrenmeyi gerektiren öğretmenlik standardı eleştirel düşüncedir. Doğru cevap D'dir.

Öğretmenlik mesleğinin standartlarının belirlenmesi ve yasal bir zemin kazanması son yirmi yılda mesleğe yönelik en belirleyici gelişmelerden biridir. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde 1980’lerde gelişmeye başlayan, “eğitimin belirli standartlara göre yapılması gerektiği” görüşü giderek güçlenmiş, federal hükümet ve eyaletler tarafından yasalara konmuş ve genel bir uygulama haline gelmiştir. Doğru cevap C'dir.

Öğretmenlik, toplum tarafından meslek olarak kabul gören meslekler arasındadır. Özellikle Türk toplumunda bir takım kültürel faktörler de öğretmenliği olumlu olarak desteklemektedir. “Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum” sözü, tüm ülkede geçerliliği olan bir sözdür. Öğretmenler toplumda saygınlığını korumakla birlikte ücret düşüklüğü ve öğretmen açığından dolayı her yüksekokul mezununa öğretmenlik yolunun açılması mesleğin statüsünü olumsuz etkileyen etmenlerdir. Dünyada farklı ülkelerdeki örneklerine benzer biçimde, özellikle sınıf öğretmenliğinin “kadın mesleği” olarak algılanması, kadının çalışma hayatında algılanan statüsüne paralel olarak öğretmenlik mesleğinin statüsüne ilişkin olumsuz algı yaratan etmenler olarak düşünülmektedir. Doğru cevap A'dır.

Bir uğraş alanının profesyonel meslek olarak kabul edilmesi için gereken koşullar; uzmanlık bilgisi - örgün eğitimden geçme, giriş denetimi, meslek ahlakı (etik), çalışma özgürlüğü, meslek kuruluşları, hizmet koşulları ve toplumca meslek olarak tanınmadır. Doğru cevap C'dir.