EĞİTİM PSİKOLOJİSİ

Thomas Gordon'un Öğretmen Etkiliği Eğitimi Modelinde sınıftaki problemli davranışlar gösteren öğrencilerle konuşurken öğretmenin ben dili kullanmalları ve davranışla karşılaştığında neler hissettiğini öğrenciye ifade etmeleri önemli yer tutar. Sorudaki örnek cümleyi kullanan bir öğretmen Öğretmen Etkiliği Eğitimi Modelini seçmiştir. Doğru cevap E şıkkıdır. 

Genel olarak sınıf yönetimi öğrencilerin sosyal ve psikolojik gereksinimlerinin belir lenmesi ve bu gereksinimlerin karşılanacağı öğrenci, öğretmen ve akranlar arasında iliş kilerin desteklendiği olumlu öğrenme ortamlarının oluşturulması, öğrencilerin akademik gereksinimlerinin karşılanmasına yönelik öğretim strateji ve uygulamalarının işe koşulması, sınıfın bir sistem, örgüt ve grup olarak ele alınarak örgütlenmesi ve davranış yöneti mine ilişkin yaklaşımları içermektedir. Bu doğrultuda sınıf yönetimi, başarılı ve etkili bir öğretimi sağlayan bir öğrenme çevresini oluşturma ve bu çevrenin öğrenmeyi destekleye cek biçimde korunmasını sağlayacak eylemlere (fiziksel çevrenin düzenlenmesi, kural ve süreçlerin oluşturulması, öğrencilerin derse dikkatlerinin sağlanması ve öğretim etkinlikleri ile öğrencileri meşgul etme) atıfta bulunmaktadır

Ortak tarih: Sınıf bir yaşam alanıdır, küçük bir toplumdur. Sınıfta öğretim yılı boyunca ortaya çıkan yaşantılar o sınıfın ortak tarihini oluşturmaktadır. Bu ortak tarihin bilinmesi öğretmenin gelecek hakkında öngörülerde bulunmasına katkı sağlayabilir.

Sınıf yönetimi boyutlarından dördüncüsü davranış düzenlenmesine ilişkin etkinlikler- dir. Davranış düzenlenmesine ilişkin etkinlikler, sınıfta istenen davranışların gelişmesine olanak sağlayan ve bu davranışların pekiştirildiği bir ortamın oluşturulması, sorun davranışların ortaya çıkmadan öngörülerek önemler alınması, sınıf kuralları ve standartlarının oluşturulması, davranış değiştirme süreçlerinin işe koşulmasını içermektedir. Etkili sınıf yönetiminin en belirgin yönü sınıf kuralları ve süreçleri olduğu söylenebilir. Sınıf kuralları ve süreçleri sınıfta kimin, neyi, nasıl yapacağına ilişkin somut düzenlemeler oluştururken, öğrencilere kendilerini güvende hissetmelerine ve öngörülebilir bir öğrenme ortamında olduklarına ilişkin mesajlar iletir. Kuralların türü ve sayısı eğitim kademesi ve sınıfa göre değişmekle birlikte, kuralsız bir sınıf ortamı düşünülemez.

Tepkisel sınıf yönetimi modeli öğretmen merkezli eğitimi ve klasik yönetim felsefesini yansıtan sınıf yönetimi modelidir. Tepkisel modelde sınıftaki ilişki düzeninin öğretmen tarafından tam olarak kontrol edilmeye çalışılması, öğretmenin olayların nedenlerinden çok sonuçları üzerinde durması ve tepkilerini ağırlıklı olarak bireye yöneltmesi, istenmeyen davranışlara karşı daha çok cezalandırma yöntemine başvurması, kuralları amaç haline getirmesi ve tartışmasız uygulamaya çalışması söz konusudur

Gelişimsel Sınıf Yönetimi Modeli sınıf yönetimi uygulamalarını ve öğretim etkinliklerini öğrencilerin fiziksel, psikolojik, sosyal ve duygusal gelişimlerini dikkate alarak gerçekleştirilmesini içermektedir. Dersleri öğrencilerin hazır bu- lunuşluk düzeyine uygun olarak planlama ve uygulama, sınıftaki kuralları belirlerken ve öğrencilere sorumluluklar verilirken onların gelişim özelliklerini ön planda tutma, öğrencilerden gelişim düzeylerine uygun davranışlar bekleme, çeşitli etkinliklerde öğrencilerin bireysel gelişim özelliklerini de dikkate alma bu modele uygun öğretmen davranışlarıdır.

Sınıf yönetiminde öğretmenden beklenen en önemli roller arasında liderlik yapma, öğrenmeyi kolaylaştırma, öğrencilere rol model olma, istenmeyen davranışları yönetme yer almaktadır.

Öğretmenin yöneticilik ve buna bağlı olarak liderlik rollerinin yanı sıra sınıf yöneti- minde öne çıkan rolleri kısaca şunlardır :

Arabuluculuk: Öğretmen, bireyler ve gruplar arası çatışmalarda zaman zaman arabu- luculuk rolü sergilemek durumundadır.

Bilgi kaynaklığı: Öğretmen, uzmanlık alanıyla ilgili bilgileri yayan kişidir.

Hakemlik: Öğretmen okul ve sınıf ortamında uygulamada olan kuralların takipçisi olarak rol üstlenir.

Yargıçlık: Öğretmen gerek sınıf ortamında gerek sınıf dışında haklıyı haksızı ve iyiyi kötüyü ayrt eden bir rol sergilemelidir.

Eğiticilik/Disiplincilik: Öğretmen, eğitimin ve okulun amaçlarında öngörülen davra- nışları öğrencilere kazandırmakla yükümlüdür.

Davranış yönetmenin kestirim, yön değiştirme, yedekleme ve sınırlandırma olmak üzere dört yöntemi olduğu belirtilmektedir. Kestirim, dikkatli öğretmenlerin öğrencilerin ilgi ve gereksinimlerini önceden kestirerek, sorunlu davranışların ortaya çıkmasına engel olmasını içermektedir. Yön değiştirme, uygun olmayan davranıştan önce, öğrencinin dikkatini başka bir konuya yönlendirme sürecidir. Yedekleme, istenmeyen davranışı sergileyen öğrencinin dikkatini istendik davranışı sergilemesine yönlendirme etkinliğidir. Sınırlandırma ise, öğrencinin kendine veya çevresine yönelik olumsuz davranışlarına sınırlar yerleştirme süreci olarak tanımlanmaktadır

Öğretmenin derse hazırlıksız gelmesi de davranış sorunlarının temel nedenleri arasın- da gösterilebilir. Öğretmenin derste hangi amaçları gerçekleştireceğini, hangi yöntemler ve araçları kullanacağını, etkinliklere ne kadar süre ayıracağını belirlemesi sınıfta öğrenme sürecinin akışını bozmayacağından, öğrencilerin davranış sorunlarının ortaya çıkmasına engel olabilecektir. İstenmeyen davranışların öğretmen kökenli nedenleri şunlardır;

Öğretmenin;
• Öğrencisinin davranışlarına uygun tepki vermemesi,
• Doğru davranışı ödüllendirmemesi
• Beklentilerinin öğrenci potansiyelinin çok üzerinde olması,
• Öğrencilerin bireysel özelliklerini yeterince dikkate almaması,
• Öğrencilere uygun rol model olamaması,
• Sınıfta istenmeyen davranışlara yoğunlukla ceza uygulaması.

Zorlayıcı (Güvengen) Disiplin Model 1970’lerde öncelikle Lee Canter tarafından geliştirilen bu model davranışçı akımın temel ilkelerine dayanmaktadır. Daha sonra davranış sorunlu çocuklarla çalışan Marlene Canter’ın görüşleri ile genişletilmiştir. Sınıf yönetimini ve sınıf disiplinini aynı anlamda ele alan bu model, sınıfta düzenin disiplin sağlanarak gerçekleştiğini vurgulamaktadır. Canter ve Canter’ın iddiacı disiplin diye adlandırdıkları bu modelde öğretmenin net beklentiler, sınırlamalar ve sonuçlar oluşturmaya, öğrencilerin kabul edilebilir bir biçimde davranmalarına ısrar etmeye ve gerekli olduğunda uygun sonuçlarla sürdürmeye hakkı olduğunu ileri sürmektedirler.

Sınıf yönetimi, sınıfın amaçlarının gerçekleştirilmesi için karar verme, planlama, örgütleme, eşgüdümleme ve değerlendirme işlevlerine ilişkin süreçsel bir özellik taşıyan bir disiplindir. Sınıf yönetiminin ilk eylemi karar verme etkinliğidir. Bu aşamada öğretmen hangi amaçlara, hangi uygulamalar yoluyla, hangi yöntem ve tekniklerle ulaşılacağına ilişkin bir seçim yaparak harekete geçer. Planlama, varılmış olan kararın nasıl uygulanacağına, sınıfın amaçlarına nasıl ulaşacağına dair bir düzenlemedir. Sınıf yönetiminde örgütleme, amaçlara ulaştıracak öğretimsel etkinliklerin belirlenmesi, önem sırasına koyulması, sınıfta görev ve sorumlulukların, kuralların, süreçlerin belirlenmesi ve olumlu bir öğrenme ortamının oluşturulmasını içermektedir. Değerlendirme ise sınıfta belirlenen amaçlara ve alınan kararlara ne ölçüde ulaşıldığına ilişkin hem süreç içinde hem de sonunda gerçekleştirilen döngüsel bir dönüt sağlayıcı araç olarak işlev görmektedir. Doğru yanıt C’dir.

Sınıf yönetimi; sınıftaki fiziksel, davranışsal ve örgütsel öğrenme engellerinin ortadan kaldırılarak, öğretim zamanının etkili kullanılması, davranış düzenlemelerinin gerçekleştirilmesi, demokratik ve öğrencinin etkin olduğu bir öğrenme düzeninin sağlanmasıdır. Bu tanıma göre sınıf yönetiminde öğrenme çevresinin düzenlenmesi önemli bir boyut olarak ortaya çıkmaktadır. Aynı zamanda öğretmenin öğretimi örgütleme, denetleme ve yönetme yeterlikleri sınıf yönetimi başarısında yaşamsal ögeler arasında yer almaktadır. Öğretmenlerin yönetim süreçlerini uygularken kendine özgü bakış açılarını, yeteneklerini ve de kişisel özelliklerini bu sürece yansıtmaları, sınıf yönetiminin sanat yönünü de ön plana çıkarmaktadır. Doğru yanıt D’dir.

Sınıfta olup biten olaylar herkesin gözü önünde gerçekleştiği için bu olayların gizliliği bulunmamaktadır. Dolayısıyla her şey açıktır. Ancak olup biten olayların altındaki gerçek nedenlerin her zaman görülenden farklı olabileceği de göz ardı edilmemelidir. Sınıf yönetiminin en önemli unsurlarından biri derse bir planla girmektir. Ancak ne kadar planlanırsa planlansın sınıfta olabilecek her şeyi önceden öngörmek olanaklı değildir. Bu durum öğretmenlerin sınıf yönetim becerilerini olabildiğince geliştirmelerini zorunlu kılmaktadır. Sınıfta aynı anda pek çok farklı yaşantının ortaya çıkması çok boyutlu göstermektedir. Sınıftaki toplumun öğretim yılı sürecinde yaşadıkları o sınıfın ortak tarihini oluşturmaktadır. Öğretmenin bu ortak tarihi bilmesi gelecek için öngörüde bulunmasına olanak verecektir. Doğru yanıt C’dir.

Sınıf çok yönlü ilişkilerin yaşandığı sosyal bir yapıdır. Bu yapı içinde öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci ilişkileri ön plana çıkmaktadır. Sınıfta gerçekleşen bu ilişkiler sınıf iklimi kavramını vurgulamaktadır. Sınıf ortamının daha çok psikolojik yanını ifade eden sınıf iklimi, sınıf içi etkileşimlerin oluştuğu bir atmosferdir. Sınıfın fiziksel düzenine ilişkin etkinlikler; sınıfta bulunan öğrenci sayısı, sınıfın aydınlatılması, ses düzeni, ısınması, temizliği, öğrenme ve ilgi merkezlerinin düzenlenmesi, bireysel çalışma alanlarının oluşturulması, sınıftaki hareket alanlarının genişliği, sınıfta kullanılan renkler, panoların düzeni, öğretim araç gereçlerinin yerleşimi, sıra düzeni olarak sıralanabilir. Doğru yanıt A’dır.

Zaman yönetimi, insanın zamana karşı denetim yeterliliğini kullanarak iş veya günlük yaşamını etkili ve verimli bir şekilde düzenleyebilmesi biçiminde tanımlanabilir. Sınıf yönetimi açısından zaman yönetimi eğitim programının öngördüğü biçimde eğitim-öğretim etkinliklerinin düzenlenmesi, sınıfta öğretime ayrılan zamanı etkili ve verimli bir şekilde değerlendirmek olarak açıklanabilir. Öğretmenler öğretim yılı içerisinde zamanı; öğretim planlarını yaparak öğretim ortamını hazırlayarak, öğrenci devamını izleyerek, öğretim etkinliklerini gerçekleştirerek, öğrenci kazanımlarını izleyip değerlendirerek ve kendilerini geliştirerek kullanırlar. Okulun ilk günlerinde sınıftaki kuralların ve süreçlerin oluşturulmaması, daha sonra yıl boyunca ortaya çıkacak istenmeyen davranışların tetikleyebilecektir. Öğretmen, öğrenme zamanının çoğunu bu davranışlara harcamak durumunda kalacaktır.  Doğru yanıt D’dir.

Önlemsel sınıf yönetimi modeli istenmeyen davranışın ortaya çıkmaması için gerekli önlemlerin önceden alınması anlayışını içerir. Önlemsel modeli çok sıkı uygulayan öğretmenler aşırı derecede önlemlere başvurarak öğrencilerin sıkılmasına yol açarlar. Ayrıca sınıf ortamının dışına çıkmayarak öğrencileri gerçek yaşamdan uzaklaştırırlar. Doğru yanıt B’dir.

Sınıfın amaçlarına ulaşmasında en büyük sorumluluk sınıf öğretmeninde bulunmaktadır. Sınıf öğretmeninin öğrenci başarısında etkili olan rolleri şu şekilde sıralanabilir: En etkili öğretim stratejilerini seçip uygulamaya koymak, öğrencilerin öğrenmesini kolaylaştırıcı plan ve programları tasarlamak, sınıf yönetim tekniklerini etkili bir şekilde kullanmaktır. Doğru yanıt E’dir.

İstenmeyen davranış, eğitim süreci işleyişini olumsuz yönde etkileyen toplumsal ve eğitimsel normlarla çatışan davranışlar olarak tanımlanabilir. Davranışı zayıflatan sonuçlar söndürme ve cezalandırmadır. Davranışı güçlendiren sonuçlar ise olumlu ve olumsuz pekiştireçlerdir. Davranış yönetmenin yöntemleri; kestirim, yön değiştirme, yedekleme ve sınırlandırmadır. Doğru yanıt B’dir.

Sınıfta öğretmenin öğrencilerine uygun model olmaması, beklentilerin öğrenci düzeyinin çok üzerinde olması, istenmeyen davranışlara çoğunlukla ceza verilmesi istenmeyen davranışların öğretmen kökenli nedenleri arasında yer alır. Öğretmenin sınıf yönetiminde baskı ve tehditlere dayalı otokratik yönetim anlayışı benimsemesi de istenmeyen davranışların öğretmen kaynaklı nedenlerindendir. Doğru yanıt D’dir.