EĞİTİM PSİKOLOJİSİ

Öğrenme tekrar ya da yaşantı yoluyla organizmanın davranışlarında meydana gelen oldukça kalıcı davranış değişiklikleri olarak tanımlanmaktadır. Bir davranışın öğrenme olarak kabul edilebilmesi için yaşantı sonucu kazanılmış olması, belirli bir süre kalıcı şekilde gösterilmesi, ilaç ve hastalığa dayalı geçici davranışlar olmaması gereklidir. Ayrıca büyüme ve olgunlaşma sonucu ortaya konan davranışlar da öğrenme olarak kabul edilmemektedir. Dolayısıyla bir çocuğun kendinden büyük birini gördüğünde yer vermesi gerektiğini bilmesinin yanında, bu davranışı uygulayarak da kalıcılığını göstermesi öğrenmenin oluştuğu şeklinde yorumlanabilir. Çocuğun öğretmenini izleyerek uçak yapmaya çalışması ise henüz öğrenme sürecinde olduğunu göstermektedir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Öğrenmeyi etkileyen en önemli faktörlerden birisi; türe özgü hazır oluş, olgunlaşma, gü­dülenme, zekâ, dikkat ve psikolojik durum gibi öğrenenin kendisinden kaynaklanan fak­törlerdir. Altı aylık bir bebeğin konuşamıyor olması ise henüz yeterli olgunlaşmaya ulaşmamış olmasından kaynaklanmaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yakın çevre çocuğun duygu ve düşünce hayatının kaynağını oluşturmaktadır. Bu nedenle önce öğrencinin yakınındaki yaşantıları örneklemek öğren­cinin öğrenmesini kolaylaştıracaktır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Davranışçı öğrenme kuramı öğrenmeyi; bir uyarıcının olması, bu uyarıcıya bir tepkinin verilmesi ve verilen tepkinin pekiştirilmesi olarak açıklamaktadır. Bu kuramda öğrenme yaşantılarımız tümüyle dışsal uya­rıcılarla açıklanmaktadır. Davranışçılar bilimsel yöntemlerle ölçülemeyeceğini ileri sürerek içsel yaşantıları inceleme konusu yapmazlar. Onlara göre yalnızca gözlenebilen davranışlar inceleme konusu olduğundan kişinin düşünceleri, duyguları, tasarımları gibi gözleneme­yen süreçleri bilimsel olarak ele alınamaz. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Davranışçılar öğrenmenin klasik koşullama ve edimsel koşullama gibi temel öğrenme süreciyle kazanıldığını öne sürerler. Klasik koşullanma başlangıçta nötr (ilişkisiz) olan bir uyaranın, geçirilen yaşantılar so­nucu koşullu uyaran haline gelmesi durumudur. Klasik koşullanmada doğal uyarıcı ya da pekiştireç koşullu uya­rıcı ile birlikte ya da öncesinde verilmektedir. Edimsel koşullanmada ise pekiştireç organizmanın sergile­diği davranışı takip etmektedir.  Edimsel koşullama tıpkı klasik koşullanmada olduğu gibi pekiştirme, sönme, genelleme ve ayırt etme gibi bazı ilkeler çerçevesinde gerçekleşir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Sosyal öğrenme kuramı Bandura tarafından geliştirilmiştir. Kurama göre öğrenmede temel faktör sosyal ortamdır ve birey başka­larını gözlemleyerek öğrenir. Gözleyerek öğrenme bireyin bir şeyi öğrenmesi için mutlaka onu deneyimlemesi gerekmediği anlamına gelmektedir. İnsanlar sadece kendi yaşantılarından değil diğerlerinin yaşantılarından da öğrenirler. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Sosyal öğrenme kuramın­da öğrenme birey, çevre ve davranış olmak üzere üç bileşenle ele alınmakta­dır. Bu üç bileşen birbirini etkilemektedir. Örneğin bireyin içinde bulunduğu çevre davranışlarını da değiştirmekte aynı zamanda bireyin sergilemiş ol­duğu davranış; içinde bulunduğu çevreyi de etkile­mekte ve çevrenin tepkisine bağlı olarak sergilenen davranışın bir kez daha yapılıp yapılmaması da etki­lenmektedir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Özyeterlik kişinin kendi yeterlikleri, becerilerine ilişkin algısı olarak ta­nımlanmaktadır. Kişilerin gerçekten olan yetenek ve becerilerinden değil yetenek ve becerilerine ilişkin algısından söz edilmektedir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Gestalt öğrenme kuramı psikolojik olayların bütününe ve örgütüne dikkat çekmişlerdir. Onlara göre insanlar nesneleri ve çevrelerini bir düzen içinde görür ve bazı örgütleyici eğilimlere göre algılarlar. Bu nedenle de öğrenme süreci bütünle ilgilidir. Başka bir deyişle insanlar gör­düklerini parça parça olarak değil bir bütün olarak algılama eğilimindedirler. Bir nesnenin algı­lanışı onun diğer parçalarla olan ilişkisine bağlıdır. Bütünü oluşturan parçaların araların­daki ilişkiler algılamada önem taşır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Üstbilişsel süreçler üstbilişsel bilgi ve üstbilişsel kontrol yeteneklerini içermektedir. Üstbilişsel bilgi bireyin kendi bilişsel yetenekleri, bilişsel stratejileri ve hangi durumlarda ne yapacağını bilme gibi bilgilere sahip olmasıdır. Dolaysıyla öğrencinin kendi öğrenme süreçlerini geliştirmek için yapılabilecek etkinlikler onun üstbilişsel süreçlerini geliştirecektir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Anlamsal çağrışımı olan, benzer ya da gruplandırılabilme özelliği olan öğrenme malzemelerinin öğrenilmesi belli bir düzen dâhilinde sunulmayan öğrenme malzemelerine göre daha kolay öğrenilir. Örneğin ortaokul düzeyinde hukuk kavramını öğretmeyi amaçlayan bir öğretmen bu kavramı adalet sarayı, adalet, hak ve özgürlük gibi kavramlarla bir arada verdiğinde çok daha başarılı olacaktır. Ancak hukuk kelimesini sıradan bir kelime olarak diğer bir kelime yığınının içinde vermesi öğrenmeyi zorlaştıracaktır. Doğru cevap B'dir.

Hayatilik ilkesi: Bu ilke öğretimin gerçek yaşamdakine olabildiğince uygun biçimde yapılmasını gerektirmektedir. Bu bağlamda öğrenciye verilen bilgiler onun gerçek yaşamda kullanabileceği türden olmalıdır. Doğru cevap B'dir.

Sönme: Sönme koşullu uyarıcı ile koşulsuz uyarıcı arasındaki bağın kopması olarak değerlendirilebilir. Koşulsuz uyarıcı (et) olmadan koşullu uyarıcı (zil) çok kere tek başına verildiğinde, bir süre sonra koşullu tepkinin (salya) azaldığı ya da yok olduğu görülür. Doğru cevap C'dir.

Olumlu pekiştirme: Sergilenen davranışın yapılma sıklığını arttırmak için ortama olumlu bir uyaranın getirilmesidir. Doğru cevap A'dır.

Birincil olumlu pekiştireçler su ve yiyecekler gibi biyolojik ihtiyaçlar, ikincil olumlu pekiştireçler ise başlangıçta nötr olan ancak koşullanılmış uyarıcılardır. Bu uyarıcılar sosyal pekiştireçler (aferin demek), etkinlik pekiştireçleri (parka gitmek), sembol pekiştireçler (ödev kağıdına yıldız koymak) ve nesnel pekiştireçler (her olumlu davranışta bir marka vermek) olarak sınıflandırmak mümkündür. Doğru cevap D'dir.

Gestalt Öğrenme Kuramı'na göre, şekil-zemin ilişkisi: Bu ilkeye göre öğrenme bir şekil zemin ilişkisi içinde gerçekleşir. Organizmanın ihtiyacına bağlı olarak algı alanına giren uyaran şekil, arka planda kalan uyaran
ise zemindir. Doğru cevap D'dir.

Algıda seçicilik: Duyu organlarına aynı anda birçok uyarıcı da gelse organizmanın beklentileri doğrultusunda ancak bazılarını algılamasıdır. Örneğin kalabalık bir insan topluluğu için de arkadaşımızı ararken herkesin yüzüne ayrıntılı olarak bakmayız. Arkadaşımızı hemen görürüz. Doğru cevap B'dir.

Bilgi işleme modeli insanın öğrenme sürecini insan beynini tıpkı bir bilgisayara benzeterek açıklamaktadırlar. Temsilcileri Gagne, Neisser, Miller, Siegler, Bruner gibi bilim insanlarıdır. Doğru cevap E'dir.

Öğrenme üç temel faktörden etkilenir. Bu faktörleri önem sırasına koymak mümkün değildir. Hangi faktör olumsuz olursa olsun sonuç başarısızlık olacaktır. Doğru cevap C'dir.

Açıklık ilkesi: Açıklık hem öğretilen malzemenin hem de öğrenen kişilerin her türlü yeniliğe açık halde olması anlamına gelmektedir. Açıklık ilkesine uyan bir öğretmen öğrencinin eşyalarla, varlıklarla bire bir karşılaşmasının önünü açar, anlaşılır bir dil kullanır ve öğrenme konusu olan konu, nesne, olay ve olguları öğrencinin etkileşimine sunar. Doğru cevap A'dır.