EĞİTİM PSİKOLOJİSİ

Genel olarak zekâ kuramlarının sınıflandırılmasında üç gruptan söz etmek olanaklıdır. Bazı zekâ kuramlarına göre zekâ tekil bir yapıya sahiptir. Buna Genel Zekâ Kuramı iyi bir örnek oluşturmaktadır. Üç Katmanlı Zekâ Kuramı gibi bazı zekâ kuramlarına göre zekânın hiyerarşik bir yapısı vardır. Bazı zekâ kuramlarına göre ise zekâ birden fazladır. Buna ise Çoklu Zekâ Kuramı örnek olarak verilebilir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Başarılı Zekâ Kuramına göre analitik zekâ, yaratıcı zekâ ve pratik zekâ olmak üzere üç tür zekâ vardır. Günlük yaşamımızda her üç zekâ türünü de kullanırız. Pratik Zekâ, gerçek yaşam problemlerini ekonomik, ergonomik ve akılcı yollarla çözebilme ve fikirlere uygulama alanı bulabilme kapasitesi olarak tanımlanabilir. Pratik zekâ, yaşadıkça ve deneyimle gelişen zihinsel bir kapasitedir. Analitik ve yaratıcı bireyler çok iyi fikir üretip bu fikirleri yargılayabilirlerken, pratik kişiler bu fikirlere uygulama alanları bulurlar. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Bireysel farklılıkların önemli bir kısmının orijini genetik kodlarda yatmaktadır. Çoğu­muz, zihinsel kodlamalar da dâhil olmak üzere farklı genetik donanımlarla dünyaya geli­riz. Bu nedenledir ki zekâ düzeyi kişiden kişiye büyük değişkenlikler gösterebilmektedir. Zekânın kalıtımsal bir yapıya sahip olması, değişemeyeceği anlamına gelmemelidir. Ger­çekte zekâ, dinamik bir yapıya sahip olup çeşitli çevresel faktörlerden doğrudan etkilenir. Bu faktörlerin bir kısmı sosyal (eğitim gibi), bir kısmı ise biyolojiktir (besin gibi). Gerçekte insanların yaşam biçimleri ve sahip oldukları değerler zihinsel becerilerinin gelişimlerini de etkilerler. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Zekâ düzeyindeki artışın, yaşam standartlarındaki gelişim ile paralellik göstermesi kuşkusuzdur. Çeşitli araştırmacılar tarafından bilişsel uyaranlardaki gelişim, beslenme kalitesinde­ki yükseliş, başarı ve yetenek testlerinin kullanımlarının artışı, rastlantılar, tıp ve eczacılık gibi bilimlerdeki gelişimin üretmiş olduğu yeni olanaklar ve seçici evliliklerin yapılmasının küresel zekâ artışını önemli derecede tetiklediği ortaya konulmuştur. Ancak en önemli etmen, eğitim düzeyindeki ve okullaşma oranındaki artış olarak ifade edilebilir. 20.yüzyılda ülkelerin ortalama eğitim düzeyleri hızlı bir artış kat etmiştir. Bu durum, toplumların eğitim düzeyleri arttıkça zekâ düzeylerinin de arttığı anlamına gelmektedir; çün­kü eğitim, zekâ gelişimini etkileyen en önemli bilişsel uyaranlardan biridir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Çoklu Zekâ Kuramını ileri süren Howard Gardner'dır. Doğru cevap D'dir.

İçsel Zekâ: İnsanın kendi duygu, düşünce, yargı ve zihinsel dünyasını tanıyabilme ve kendi davranışlarını yönetebilme kapasitesi olarak tanımlanabilir. Psikologların, filozofların ve şairlerin bu alanda üstün zekâya sahip oldukları söylenebilir. Doğru cevap B'dir.

Gerçekte zekâ, dinamik bir yapıya sahip olup çeşitli çevresel faktörlerden doğrudan etkilenir. Bu faktörlerin bir kısmı sosyal (eğitim gibi), bir kısmı ise biyolojiktir (besin gibi). Gerçekte insanların yaşam biçimleri ve sahip oldukları değerler zihinsel becerilerinin gelişimlerini de etkilerler. Örneğin bütün işi tartmak ve satmak olan pazar satıcıları çok iyi düzeyde ağırlık duyarlılığına sahiptirler. Her tipten insanla ilgilenmek zorunda olan pazarlama şirketlerinin müşteri temsilcilerinin çok iyi ikna becerileri vardır. Hafta içini okulda hafta sonunu ise dershanede geçiren öğrenciler akademik testlerde çok iyidirler. Bu doğrultuda C şıkkındaki ifade yanlıştır. Doğru cevap C'dir.

Akıcı Zekâ: Akıl yürütebilme, ilişkileri görebilme, çıkarımlar yapabilme ve rasyonel olarak düşünebilme kapasitesi olarak tanımlanabilir. Zekâ testlerinin çoğu, bu tür bir yeteneği ölçmek amacıyla geliştirilmiştir. Ancak akıcı zekânın yaşamdan bağımsız olduğu söylenemez. Akıcı zekâ, genetik olarak aktarılır fakat yaşamla gelişir. Doğrı cevap B'dir.

Başarılı Zekâ Kuramına göre analitik zekâ, yaratıcı zekâ ve pratik zekâ olmak üzere üç tür zekâ vardır. Günlük yaşamımızda her üç zekâ türünü de kullanırız. Örneğin bir ürünün pazarlanması, öncelikle müşterilerin ihtiyaçlarının analiz edilmesini, daha sonra bir satış stratejisinin yaratılmasını ve son olarak da ürünün değeri konusunda müşteri lerin ikna edilmelerini gerektirir. Birinci durumda analitik düşünme becerilerini, ikinci durumda yaratıcı düşünme becerilerini, üçüncü durumda ise pratik düşünme becerilerini kullanırız. Başarılı Zekâ Kuramına göre bireyler analitik zekâ, yaratıcı zekâ ve pratik zekâ türlerinden en azından birinde iyi oldukları müddetçe ya da bu zekâ türleri arasında iyi bir denge kurabildikleri sürece yaşamlarında başarılı olabilirler. Doğru cevap B'dir.

Kristalize Zekâ: Yaşamla öğrendiklerimizi ifade etmektedir. Buna yaşamla öğrendiğimiz bilgiler, deneyimler ve beceriler birikimi de diyebiliriz. Doğru cevap E'dir.

Kuşaklararası zekâ farkları konusundaki araştırmaların öncüsü olan James Flynn, farklı ülkelerde yapılmış olan araştırmaları karşılaştırarak zekânın 20. yüzyıl boyunca kuşaktan kuşağa ne denli arttığını saptamıştır. Doğru cevap A'dır.

I. ve II. maddelerdeki ifadeler doğrudur. Ancak yaş ilerledikçe kalıtımın zekâ üzerindeki etkisi artarken paylaşılan ortak çevrenin etkisi azalır. Bu durum aynı aile ortamını paylaşan evlatlık çocukların zekâ düzeyi benzerliklerinde de kendini göstermektedir. Örneğin aynı ailede yaşayan fakat farklı anne-babadan olma evlatlık çocukların sekiz yaş civarında zekâ düzeyleri arasındaki korelasyon katsayısı ortalama 0.26 olarak bulunmuştur. Ancak bu değer 10 yıl sonra neredeyse sıfıra inmiştir. Bu bulgu, aynı sosyoekonomik ortamı paylaşan evlatlık çocukların çocukluk yıllarında aynı çevrenin paylaşılması sonucu kurulan zekâ düzeyi benzerliğinin yetişkinliğe adım atılmasıyla neredeyse yok olduğuna işaret etmektedir. Doğru cevap D'dir.

Zeka düzeyi ile iş performansı arasında düşük de olsa pozitif bir ilişki vardır. Örneğin zeka testlerinde yüksek performans gösteren bireyler, genel olarak iş yaşamlarında da başarılı olurlar. Dolayısıyla B şıkkında verilen ifade doğru değildir. Doğru cevap B'dir.

Genel Zeka Kuramı'nın savunucusu Spearman'dır. Bu kurama göre bireyin bütün yeteneklerine etkide bulunan genel zeka en üstte, onun altında ise özel yetenekler yer almaktadır. Doğru cevap C'dir.