EĞİTİM PSİKOLOJİSİ

Gelişim psikolojisi, gelişimin farklı aşamalardan oluşan bir süreç olduğunu öne sürerek öğrenme-öğretme süreçlerinde çocukların içinde bulunduğu gelişim döneminin özelliklerinin dikkate alınması ile hangi eğitsel görevleri gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceklerine veya hangi yöntem ve tekniklerin daha etkili olacağına karar verilebileceği üzerinde durmuştur.

1910 yılında “Psikolojinin Eğitime Katkıları” başlıklı makalesi yayınlanan Edward Thorndike, psikolojiyi  insanların zihin, kişilik ve davranışlarını inceleyen bir bilim dalı olarak nitelendirmiştir. Eğitimin ise insanın zihin, kişilik ve davranışlarında bir takım değişiklikler oluşturmaya yönelik bir süreç olduğunu belirtmiştir.

1940’lar ve 1950’lerde eğitim psikolojisi, bireysel farklılıklar, ölçme-değerlendirme ve öğrenci davranışları üzerine odaklanmıştır. 1960 ve 1970’lerde eğitim psikolojisi araştırmalarındaki vurgu bilişsel gelişim ve öğrenmeye doğru kaymış ve öğrencilerin kavramları nasıl öğrendikleri ve hatırladıkları gibi konular dikkat çekmeye başlamıştır. Daha sonraki yıllarda ise eğitim psikolojisi araştırmalarında kültür ve sosyal etmenlerin öğrenme ve gelişimi nasıl etkilediğine yönelik araştırmalar yürütülmeye başlanmıştır.

Eğitimin amaçları üzerine yapılan tartışmalarda, konunun yalnızca davranışsal çıktılar üreten bir süreç olarak ele alınamayacağı; öğrencilerin bilgi düzeyini, sorgulama yeterliklerini arttırarak ve entelektüel yönden bağımsız düşünme yeterlikleri kazandırarak önceden tahmin edilemeyen değer ve düşünce düzeyinde çıktılara da yol açabileceği üzerinde durulmaktadır. Eğitimin temel amaçlarına yönelik bu tanım ve yaklaşımlardan çıkarılabilecek sonuç; eğitimin bireyin tutum ve davranışlarında ilerleme ve gelişme bağlamında değişim oluşturmaya yönelik bir süreç olduğu ve okulların bu amaca yönelik olarak öğrenme-öğretme etkinlikleri gerçekleştirmekten sorumlu kurumlar olduğudur.Eğitim etkinlerinin en temel amacı olarak kabul edilebilecek tutum ve davranış değişiklikleri, okullarda öğrenme yoluyla kazandırılmaya çalışılmaktadır.

Doğru Cevap: B seçeneğidir.

Gerçek bir sınıf ortamında gerçekleştirilen etkinlikler, grup süreci olduğu kadar bireysel farklılıkların da dikkate alınmasını gerektirmektedir. Gerçek bir sınıf ortamında eğitim-öğretim etkinlikleri yürütmeye başlayan bir öğretmenin, öğrenciler arasındaki bireysel farklılıkları, bireysel farklılıkların uzlaştırılmaya çalışıldığı grup süreçlerini ve insan davranışlarını etkili bir şekilde yönetebilmesi için “insan ve hayvan davranışlarını inceleyen” (Bacanlı, 2007) bilim dalı olarak nitelendirilen psikoloji hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir.

Doğru cevap: D seçeneğidir.

Öğrenme, insan yaşamının doğumdan ölüme kadar her evresini kapsayan bir süreç olarak görülmekte; insan davranışında pratikten kaynaklanan görece sürekli bir değişim olarak tanımlanmaktadır. Öğrenme sadece okulda öğrenilen akademik bilgileri kapsamaz, aynı zamanda insanın duygusal gelişimini, toplumsal etkileşimini ve kendi kişiliğinde değişimlere yol açan süreçleri de kapsar (Atkinson, Atkinson, Smith, Bem ve Hoeksema, 2010, s.233). Örnek olarak öğrencilerin coğrafi bölgelerin özellikleri ile ilgili bilgi edinmesi, aile büyüklerine nasıl davranacaklarını öğrenmeleri veya sevinç, üzüntü, korku gibi duyguların ve bunlara verilen tepkilerin öğrenilmesi verilebilir. bu bağlamda Psikoloji bilimi öğrenme sürecini temele aldığı üç yaklaşım çerçevesinde inceler. Bunlar; davranışsal, bilişsel ve biyolojik yaklaşımlardır.

Doğru cevap: D seçeneğidir.

Eğitim süreçlerinin yapılandırılmasında, öğrenme sürecini anlamlandırmak kadar öğrencilerin gelişim süreçlerini anlamak ve içerik, yöntem-teknik ve değerlendirme etkinliklerini bu gelişim evrelerine uygun yapılandırmak gerekliliği göze çarpmaktadır. Öğrencilerin başta zihinsel gelişimleri olmak üzere duygusal, sosyal veya ahlâki gelişimleri ile kişilik gelişimleri gibi gelişim alanları açısından hangi evrede olduklarını, bu evrenin özelliklerinin ve gereksinimlerinin neler olduğunu anlayarak dersini yapılandırmak isteyen bir öğretmene yol gösterecek bilgilerin de gelişim psikolojisi tarafından sağlandığı dikkat çekmektedir.

Doğru cevap: B seçeneğidir.

John Dewey (1859-1952), psikoloji biliminin, eğitim uygulamalarına yansımasında önemli katkılarda bulunmuştur. Dewey, öğrencilere yalnızca dar çerçeveli akademik konuların öğretilmemesi, onlara, gerçek yaşam problemleri karşısında nasıl düşünecekleri ve bu problemleri nasıl çözeceklerinin öğretilmesi gerektiğini belirtmiştir.

John Dewey, öğrenme sürecini basit bir uyaran-tepki bağına indirgeyen psikolojik kuramları eleştirmiştir. Öğrenmenin, içinde bulunulan çevrenin özellikleri göz ardı edilerek incelenemeyeceğini öne sürmüştür. Dewey’in öğrenme ortamının merkezinde öğrencilerin yer alması gerektiği yönündeki görüşleri genellikle yanlış yorumlanmıştır.

Dewey’in yaklaşımı öğrencilerin tamamen özgür bir şekilde hareket ettiği bir öğrenme ortamına değil, öğrencilerin ilgi ve yeterlikleri doğrultusunda dikkatli bir şekilde rehberlik edildikleri deneyimler yoluyla öğrendikleri bir öğrenme ortamına işaret etmektedir.

Dewey’in en dikkat çekici görüşlerinden biri öğrenme ve öğretme sürecinin etkileşim içinde olduğu, öğrencinin de öğrenme ortamının önemli bir bileşeni olduğu yönündeki vurgusudur. John Dewey’e göre sınıf ortamı, yaşam ile öğrenmenin iç içe geçtiği doğal bir ortam olmalıdır.

Doğru Cevap: A seçeneğidir.

Eğitim psikolojisinin tarihsel gelişimi ele alındığında genel olarak öğrenme-öğretme süreçleri, öğrenci davranışları, öğretmen ve öğrencinin sınıf içindeki rolü ve eğitim süreçlerinin etkililiğinin nasıl arttırılabileceği gibi konularla ilgilendiği görülmektedir. Psikolojinin insanı ve insan davranışını inceleyen ve anlamlandırmaya çalışan bir bilim olması, eğitim psikolojisinin öğrenciler ve öğrenci davranışlarının özellikleri ile bunları etkileyen, değiştiren etmenleri inceleyen bir bilim alanı olarak gelişmesine neden olmuştur. Bu bağlamda öğrencilerin nasıl öğrendikleri, öğrenme sürecinin yalnızca davranışsal bir süreç olup olmadığı, öğrenmenin bilişsel doğası ve öğrencilerin gelişim süreçleri ile öğrencilerin motivasyon, öz-yeterlik veya üst biliş gibi özellikleri eğitim psikolojisinin günümüzdeki kavramsal çerçevesini şekillendiren temel konuları örneklendirmektedir.

Doğru cevap: E seçeneğidir.

EdwardL.Thorndike, eğitim alanında ölçme ve değerlendirmeye olan yönelimi başlatmış ve öğrenme sürecine yönelik ilkeler ortaya koymuştur.

William James, psikolojinin, laboratuvarların dışına çıkarak gerçek yaşam problemlerine uygulanan bir disiplin olarak gelişmesine katkıda bulunmuştur.

Eğitim psikolojisinin günümüzdeki kavramsal çerçevesini şekillendiren temel  konular;
*öğrencilerin nasıl öğrendikleri,
*öğrenme sürecinin yalnızca davranışsal bir süreç mi olduğu,
*öğrenmenin bilişsel doğası
*öğrencilerin gelişim süreçleri,
*sosyo-kültürel öğelerin öğrenme ve gelişime etkisi
*motivasyon, öz-yeterlik
*üst biliş gibi özellikleri şeklinde özetlenebilir.

Eğitim psikolojisi alanının genellikle üniversitelerde eğitim fakülteleri bünyesinde yapılandırılmış olmasının nedenleri;
• Eğitim psikolojisinin varsayım ve yaklaşımlarından en çok yararlanması beklenen kişilerin öğretmenler olması,
• İnsanın gelişim özellikleri,  öğrenme süreçleri ve motivasyon, öz-düzenleme, öz yeterlilik gibi konular çerçevesinde eğitim-öğretim etkinliklerini yapılandırması gereken kişilerin öğretmenler olması şeklinde ifade edilebilir.

Eğitim psikolojisi, öğretmenlere, öğretim süreçlerinde kullanacakları en doğru yöntem, teknik ve materyalin ne olduğunu veya hangi durumlarda hangi tutum ve davranışı sergilemeleri gerektiğini söyleyen bir alan değildir. Bunun yerine eğitim psikolojisi; öğrenme, gelişim, insan davranışı, motivasyon gibi konularda sunduğu bilgilerle öğretmenin içinde bulunduğu özel duruma ilişkin yol ve yöntemler geliştirmesine yardımcı olmaktadır.

Öğretmenlerin sahip olması gereken bilgi türleri; özel alan bilgisi, pedagojik bilgi
ile öğrencilere ve öğrenme sürecine yönelik bilgi olarak sınıflanmaktadır. Pedagojik bilginin de kaynaklarından biri olarak gösterilebilecek eğitim psikolojisi, özellikle öğrencilere ve öğrenme sürecine ilişkin bilgi sağlayarak öğretmenlerin mesleki gelişimine katkıda bulunmaktadır

Eğitim psikolojisi, gelişim ve öğrenme psikolojisinden beslenen karma bir alandır. Gelişim psikolojisi, bireylerin hayatları boyunca geçirdikleri her türlü değişimi ve bireyler arasındaki gelişimsel farklılıkları inceleyen bilim dalıdır (Selçuk, 1995, s.19). Amerikan Psikoloji Derneği gelişim psikolojisini, fiziksel ve psikolojik süreçlerin etkileşimi ve yaşam sürecinde görülen büyüme aşamaları ile ilgilenen psikoloji dalı olarak tanımlamaktadır (Cook ve Leonard, 2014, s.150). Dolayısıyla gelişim psikolojisi, insan davranışında doğumdan ölüme kadar tüm yaşam boyunca gözlenen biyolojik ve psikolojik değişiklikleri konu edinir. Büyüme ve gelişme sonucu oluşan davranış ve bilişsel sistemde ortaya çıkan değişiklikleri inceler. Bireyin yaşı, kalıtımsal özellikleri ve büyüdüğü çevre ile davranış şekilleri arasındaki ilişkiyi araştırarak, açıklayıcı kuram ve ilkeler geliştirmeye çalışır (Külahoğlu, 2006, s.17).

Doğru cevap: A seçeneğidir.

Eğitim psikolojisinin temellerinden bir diğeri olan öğrenme psikolojisi, öğrenmenin nasıl gerçekleştiğini, öğrenme sırasında organizmada ne gibi değişiklikler olduğunu ve öğrenme için geçerli olan ilkeleri belirlemeye çalışan psikoloji dalıdır. Öğrenme psikologları laboratuvar ya da doğal ortamlarda hayvan ve insan davranışlarını gözlemleme ve çeşitli ölçme araçları uygulama yoluyla öğrenme ilkelerini ortaya koymaya çalışırlar (Erden ve Akman, 2001, s.16). Öğrenme psikolojisinin bulguları sosyal psikoloji, gelişim psikolojisi, klinik psikoloji gibi diğer psikoloji alanlarında kullanılmakla birlikte, özellikle çocuk eğitimi ve örgün eğitim konusunda çok yararlı bilgiler sağlamaktadır (Erden ve Akman, 2001, s.16). Algılama, düşünme, hatırlama, unutma, problem çözme gibi bellek süreçlerini inceleme çalışmaları da öğrenme psikolojisinin kapsamına girer (Külahoğlu, 2006, s.19).

Doğru cevap: B seçeneğidir

Psikoloji biliminin insan davranışını anlama amacını gerçekleştirebilmesi için geçerli ve güvenilir bilgiye gereksinimi vardır. Geçerli ve güvenilir bilgiye ulaşmak için psikoloji biliminde de diğer bilimlerde olduğu gibi bilimsel yöntemlerden faydalanılmaktadır. Bu bilimsel yöntemler aracılığıyla, psikoloji biliminin temel amaçlarına ulaşması mümkün olmaktadır. Psikoloji biliminin temel amaçları; betimleme, açıklama, yordama ve kontrol şeklinde sıralanmaktadır (Külahoğlu, 2006, s.20).

Etnografi bir grubun davranışını doğrudan gözlemlemeyi ve bu gözleme dayalı olarak bu gruba ilişkin bir betimleme yapmayı ifade etmektedir (Büyüköztürk vd, 2011, s.17). Etnografik çalışmalar ilk olarak antropoloji alanında kullanılmıştır. Etnografik çalışmalarda belirli grupların veya toplulukların sosyal ve kültürel anlam oluşturmalarına odaklanılır. Örneğin, bir okulda mesleki rollerin ve ilişkilerin nasıl geliştiği etnografik bir çalışma ile incelenebilir. Bu tür araştırmaların temel amacı araştırmaya konu olan kültürün tanımlanması ve bu süreçte de bu kültürü oluşturan bireylerin ya da grupların algılarının, deneyimlerinin ve tutumlarının kendi bakış açılarından aktarılmasıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2011, s.72).

Doğru cevap: E seçeneğidir.

Psikoloji bilimi ile ilgilenen pek çok araştırmacı 1800’lü yıllardan bu yana, psikolojinin eğitime olan katkılarını incelemeye ve açıklamaya çalışmıştır. Bu süreçte ilk dikkat çeken psikoloji yaklaşımlarının bilişsel psikoloji ve gelişim psikolojisi olduğu görülmektedir. Bilişsel psikologlar, psikoloji çalışmalarında zihinsel süreçleri merkeze almışlardır.