EĞİTİM PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 7

Bazı kuramcılar, kişilik ve davranışın  yeniden yapılandırılabileceği konusunda iyimser görüşlere sahipken, diğerleri bu konulara umutsuz bakmaktadır, bu durum A şıkkını,

İnsan davranışları üzerinde doğuştan getirilen özelliklerin mi yoksa çevresel etmenlerin mi daha belirleyici olduğu konusunda kuramcılar arasında görüş farklılıkları bulunmaktadır. Bu durum B şıkkını,

Kimi kuramcılar, her bireyin kendine özgü ve benzersiz olduğunu düşünürken diğerleri insanların temelde oldukça benzer özelliklere sahip olduklarına inanmaktadır. Bu ise C şıkkını,

Başka bir varsayım da, insan davranışlarının basit bir şekilde dışarıdan gelen uyarıcılara verilen tepkilerden ibaret olduğunu düşünürken diğerleri ise davranışın, bireylerin içsel yapısından kaynaklandığını düşünmektedir. Bu da E şıkkını açıklar.

Bu yüzden doğru cevap D şıkkıdır.

Sigmund Freud'un psikanalitik kuramında insan davranışı haz ve dürtülerle şekil almaktadır. Bu durumu 3 başlıkta inceler. Id, insanın temel güdü ve arzularını temsil eder,Ego kişinin mantıksal yönünü arzuların gerçkeleşmesinin gerçekçiliğini ifade eder, Süperego ise kişiliğin çevreyle etkileşim ve toplumsal yaşama uyum sürecinde en son gelişen kısmını oluşturmaktadır. Suçluluk duygusu ise çevreyle olan iletişm sonucu kaynaklandığından doğru cevap E şıkkıdır

Oral evre 1 yaşa kadar olan dönemi kapsar ve haz alma organı ağızdır, Anal evredeki temel haz kaynağı ve potansiyel çatışma kaynağı, anüs- tür. Bu evrede yerine getirilmesi gereken temel gelişim görevi, tuvalet eğitimidir. Gizil evre, genellikle 6 yaşından ergenliğe kadar devam eder bu evrede, çocuğun dış dünyayla ilişkilerin artması, okul yaşamı ve arkadaş edinme gibi görevler ön plana çıkmaktadır . Genital evre, ergenlik dönemini kapsar. Karşı cinse yönelim ile birLikte cinsel dürtülerin tekrar ortaya çıktığı görülmektedir. Bastırılan cinsel dürtüler, bu dönemde yaşanan çatışmanın kaynağını oluşturmaktadır. Yukarı verilen bilgiler ise Fallik evreyi tanımalaktadır. bu yüzden doğru cevap C şıkkıdır. 

Erikson’un psikososyal gelişim kuramında en kritik evre, kimlik edinmeye karşı kimlik krizinin yaşandığı ergenlik dönemini kapsayan evre olarak değerlendirilmektedir. Ergen- lik dönemini kapsayan süreçte, bireylerin yaşamının geri kalanını önemli derecede etkileyecek ve daha sonraki gelişim evrelerindeki krizlerin ne yönde çözümleneceğini belirleyecek olan sosyal ve mesleki kimlikleri edinmeleri gerekmektedir. Bu yüzden doğru cevap D şıkkıdır.

Yeni doğmuş bebekler, temel gereksinimlerinin karşılanması için diğer insanlara güvenmeyi öğrenmelidir. Bu evrede, anne veya bebeğin bakımıyla ilgilenen kişi, temel sosyal çevreyi oluşturur.

Bu evrede, çocuklar yemek yemek ve giyinmek gibi öz bakım gereklilikleri konusunda özerk olmayı öğrenmelidir. 

Bu evrede başarılı olan çocuklar, kendilerine güvenlerini geliştirecek sosyal ve akademik becerileri edinirler. Bu becerileri edinmede başarısız olan çocuklarda ise yetersizlik duygusu gelişir.

Bu evrenin temel gelişim görevleri, güçlü arkadaşlıklar ve eş edinmektir.

Skinner, kişilikle ilgili çalışmalarını tamamen dış çevreden gelen uyarıcılarla belirlenen bir yapı ile sınırlandırmıştır.Kişinin davranış örüntülerini ve böylece kişiliğini oluşturan öğrenme türlerinden biri de klasik koşullanma yoluyla öğrenmedir. Klasik koşullanma kişiliğin analizinde duygu- lanma durumlarını açıklamak için kullanılmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır

Dil becerisi, kişilik gelişimini etkileyen bilgileri işlemek ve anlamak için önemli bir araç olan dile vurgu yapmaktadır. Gözlemsel öğrenme, başkalarının davranışlarını ve bunların sonuçlarını izlemeyi, taklit etmeyi ve böylece öğrenmenin gerçekleşmesini ifade etmektedir.Kendi kendini analiz, bireyin kendi düşünce ve hareketlerini takip etmesine yarayan içsel süreçleri ifade etmektedir. Klasik koşullanma kişiliğin analizinde duygulanma durumlarını açıklamak için kullanılmıştır.

Amaçlı davranış, bireyin yaptığı gözlemlere dayalı olarak olayları önceden tahmin etmesini, buna ilişkin hedefler belirlemesini ve plan yapmasını ifade etmektedir. Bu süreç, kişilik gelişimini ve değişimini etkilemektedir. 

Burada kişinin artıkborç vermeyecek olması kişiliğn değişimine sebep bir durumdur. Doğru cevap E şıkkıdır.

Carl Rogers’a göre insan davranışlarını yönlendiren en önemli ihtiyaç insanın kendini gerçekleştirme ihtiyacıdır. İnsanlar var olan potansiyellerini geliştirmek ve gerçekleştirmek için çeşitli seçimlerde ve davranışlarda bulunurlar. Doğru cevap B şıkkıdır

III, aşırı otoriter anne baba, IV koruyucu ve müdaheleci V eşitlikçi ve demokratik anne baba tutumu ile ilgilidir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Zekâ konusunu çalışan uzmanların zekâ tanımları arasındaki farklılıklar zekâ konusunda bilimsel araştırmaların başladığı ilk yıllara kadar uzanmaktadır. Genel Zekâ Kuramı’nın buluşçusu Spearman, zekâyı, bireyin bütün zihinsel fonksiyonlarını etkileyen zihinsel bir enerji olarak tanımlamaktadır.

Wechsler Zekâ Ölçeğinin buluşçusu olan David Wechsler, zekâyı, bireylerin amaçlı bir biçimde davranabilmelerini, mantıksal düşünebilmelerini ve çevreyle etkili bir biçimde iletişim kurabilmelerini etkileyen genel bir kapasite olarak tanımlamıştır.

• 1869- Kalıtımsal Deha. F. Galton

• 1904 Genel Zeka Kuramı: C. Spearman

• 1905 Binet-Simon Zeka Ölçeği: A. Binet

• 1963 Akıcı ve Kristalize Zeka Kuramı: R. B. Cattell

• 1938 Birincil Zihinsel Yetenekler Kuramı: L.L. Thurstone

• 1916 Stanford-Binet Zeka Ölçeği: L. M. Terman

• 1983 Çoklu Zeka Kuramı: H. Gardner

• 1993 Üç Katmanlı Zeka Kuramı: J. B. Carroll

• 1997 Başarılı Zeka Kuramı: R. J Sternberg

Fransız Eğitim Bakanlığının zihinsel olarak normalin altında olan ve okulda başarısız olabilecek öğrencilerin çocukluk dönemlerinde tanılanması konusunda Binet’ten yardım istemesi üzerine, öğrencisi olan Simon’la beraber 1905 yılında ilk zekâ testini geliştirmiştir. Binet’in geliştirmiş olduğu zekâ testi Binet-Simon Ölçeği olarak da bilinir. Bu anlamda Binet, bütün çağdaş zekâ testlerinin babası olarak kabul edilir.

Turstone birbirlerinden bağımsız yedi tür zihinsel yeteneğin olduğunu ileri sürmüş ve Birincil Zihinsel Yetenekler Kuramını ortaya atmıştır. Bu yetenekleri şu şekilde açıklamıştır.
• Sözcük akıcılığı: Sözcük dağarcığı, sözcükleri bellekten çağırma ve çağrışım kurma, çok sayıda sözcük düşünebilme yeteneği olarak tanımlanabilir.
• Sözel kavrama: Sözcükleri anlama, sözel uyaranları kavrama yeteneği olarak tanımlanabilir.

• Sayısal yetenek: Sayısal sembolleri tanıma, anlama ve aritmetik işlemleri yapabilme yeteneği olarak düşünülebilir.
• Tümdengelim: Sözel, sayısal ya da görsel uyaranları inceleyip bunlardan kavramlar, kurallar, benzerlikler, ilişkiler, ilkeler ya da genellemeler çıkarabilme yeteneğidir.
• Bellek: Yeni uyaranları zihinde tutabilme ve bunları zihinden çağırabilme yeteneğidir.

• Görsel algı: Cisimleri farklı boyutlardan ayırt edebilme, üç boyutlu olarak zihinde döndürebilme ve farklı biçimlerini zihinde tasarlayabilme yeteneğidir.
• Algısal hız: Resim, sözcük ya da ses gibi uyaranları hızlı işleyebilme ve tanıyabilmektir.

Doğacı Zekâ: Canlı ve cansız nesneleri tanıyabilme, kavrayabilme ve sınıflayabilme kapasitesidir. Bu zekâ türü, Çoklu Zekâ Kuramına 1999 yılında eklenmiştir. Biyologların, ekolojistlerin ve diğer doğa bilimcilerin doğacı zekâlarının yüksek olduğu düşünülebilir.

Sternberg (1997)’e göre zekâ, çevreye uyum sağlayabilme, çevreyi değiştirebilme ve uygun çevreyi seçebilme davranışlarımızda kendini göstermektedir. Başarılı Zekâ Kuramına göre analitik zekâ, yaratıcı zekâ ve pratik zekâ olmak üzere üç tür zekâ vardır.

Farklı ailelerde büyütülen ya da farklı ailelere evlatlık olarak verilen tek yumurta ikizlerinin zekâ düzeylerinin karşılaştırılması, zekânın kalıtılabilirliğini doğrudan hesaplamamıza yardımcı olmaktadır; çünkü bu ikizlerin genetik yapıları %100 aynı oldukları halde paylaştıkları çevre bebeklikten itibaren tamamen farklıdır. Bu konuda yapılan bütün araştırmalarda çocukken evlatlık verilen tek yumurta ikizi yetişkinlerin zekâ düzeyleri karşılaştırılarak zekânın kalıtılabilirlik katsayısı belirlenmiştir. Söz konusu araştırmalarda zekânın kalıtılabilirlik katsayısı 0.68 ile 0.78 arasında bulunmuştur (Eysenck, 1999). Bu bulgular, zekânın yaklaşık olarak %50’sinin kalıtım ile oluştuğuna işaret etmektedir. Bu değer, zekânın önemli bir kısmının kalıtsal olduğu ancak bir o kadar da çevrenin etkisiyle oluştuğu şeklinde yorumlanabilir. Ancak ölçümlerdeki hatalar göz önünde bulundurulursa, kalıtsallık katsayısının bir miktar daha artması veya azalması da beklenebilir.

Zekâ düzeyindeki artışın, yaşam standartlarındaki gelişim ile paralellik göstermesi kuşkusuzdur. Bilişsel uyaranlardaki gelişim (Fylnn, 1999), beslenme kalitesindeki yükseliş (Lynn, 1990), başarı ve yetenek testlerinin kullanımlarının artışı (Brand, 1996), rastlantılar (Jensen, 1996), tıp ve eczacılık gibi bilimlerdeki gelişimin üretmiş olduğu yeni olanaklar (vitaminler, özürlü bebeklerin doğmadan önce belirlenmesi ve doğumlarının engellenmesi vb.) ve seçici evlilikler, küresel zekâ artışını önemli derecede tetiklemektedir.

Raymond Cattell (1963), genel zekânın hem kalıtımsal boyutunun hem de yaşamla ortaya çıkan bir boyutunun olduğuna inanmıştır.Cattell, zekânın kalıtımla taşınan biyolojik bileşenini akıcı zekâ olarak, yaşamla oluşan bileşenini ise kristalize zekâ olarak adlandırmıştır.

Thiurstone birbirlerinden bağımsız yedi tür zihinsel yeteneğin olduğunu ileri sürmüş ve Birincil Zihinsel Yetenekler Kuramını ortaya atmıştır.  Bu yetenekleri şu şekilde açıklamıştır.