EĞİTİM PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 3

Gelişim sürecinde büyük ölçüde kalıtsal etkenlerle bireyin bir davranışı gerçekleştirebilecek donanımları kazanması olgunlaşmadır. Bisiklet kullanmak, kalem tutmak, iğneye iplik takmak gibi davranışlar belirli bir olgunlaşma gerektirmektedir. Bu nedenle yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Şeker hastalığına neden olan hormon büyük ölçüde insülindir. İnsülin hormonunun salgılanması pankreas tarafından gerçekleştirilir. Bu nedenle yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Bebekler ince motor kasları gelişmediği için öncelikle nesneleri kaba motor becerileriyle ilgili kaslarıyla kontrol ederler. Bu durum gelişimin genelden özele ilkesiyle ifade edilmektedir. Bu nedenle yanıt C Seçeneğidir.

Bireysel farklılıklar çevre ve kalıtım etkisinin her bireyde farklı düzlemlerde gerçekleşmesi sonucunda oluşmaktadır. Örneğin tek yumurta ikizleri tümüyle aynı çevresel koşullara maruz kalmadıklarından bireysel genetik altyapıları aynı olmasına karşın kişiliklerinde farklılıklar görülebilmektedir. Bu nedenle yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Eğitim psikolojisi, gelişim ve öğrenme psikolojisinden beslenen karma bir alandır. Gelişim psikolojisi, bireylerin hayatları boyunca geçirdikleri her türlü değişimi ve bireyler arasındaki gelişimsel farklılıkları inceleyen bilim dalıdır (Selçuk, 1995, s.19). Amerikan Psikoloji Derneği gelişim psikolojisini, fiziksel ve psikolojik süreçlerin etkileşimi ve yaşam sürecinde görülen büyüme aşamaları ile ilgilenen psikoloji dalı olarak tanımlamaktadır (Cook ve Leonard, 2014, s.150). Dolayısıyla gelişim psikolojisi, insan davranışında doğumdan ölüme kadar tüm yaşam boyunca gözlenen biyolojik ve psikolojik değişiklikleri konu edinir. Büyüme ve gelişme sonucu oluşan davranış ve bilişsel sistemde ortaya çıkan değişiklikleri inceler. Bireyin yaşı, kalıtımsal özellikleri ve büyüdüğü çevre ile davranış şekilleri arasındaki ilişkiyi araştırarak, açıklayıcı kuram ve ilkeler geliştirmeye çalışır (Külahoğlu, 2006, s.17).

Doğru cevap: A seçeneğidir.

Büyümenin en oransal olarak en hızlı oluştuğu dönem, 0/ 2 yaş aralığı olan bebeklik dönemidir. Bu nedenle yanıt A seçeneğidir.

Dil gelişimi bebeklikte başlar ve ilk çocukluk döneminde oldukça hızlanır. Ergenlikte dil gelişimi diğer alanlara göre daha sınırlıdır. Bu nedenle yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

İleri yetişkinlikte kişi yaşanmışlıklar ve yaşanmamışlıklar üzerinden yaşamını gözden geçirir. Bu nedenle yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

Mitoz bölünme zigotun oluşmasıyla birlikte başlamaktadır. Bu nedenle yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

Bebek 36’ıncı haftadan itibaren büyük ölçüde doğuma hazırdır. Bu nedenle yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

Eğitim psikolojisinin temellerinden bir diğeri olan öğrenme psikolojisi, öğrenmenin nasıl gerçekleştiğini, öğrenme sırasında organizmada ne gibi değişiklikler olduğunu ve öğrenme için geçerli olan ilkeleri belirlemeye çalışan psikoloji dalıdır. Öğrenme psikologları laboratuvar ya da doğal ortamlarda hayvan ve insan davranışlarını gözlemleme ve çeşitli ölçme araçları uygulama yoluyla öğrenme ilkelerini ortaya koymaya çalışırlar (Erden ve Akman, 2001, s.16). Öğrenme psikolojisinin bulguları sosyal psikoloji, gelişim psikolojisi, klinik psikoloji gibi diğer psikoloji alanlarında kullanılmakla birlikte, özellikle çocuk eğitimi ve örgün eğitim konusunda çok yararlı bilgiler sağlamaktadır (Erden ve Akman, 2001, s.16). Algılama, düşünme, hatırlama, unutma, problem çözme gibi bellek süreçlerini inceleme çalışmaları da öğrenme psikolojisinin kapsamına girer (Külahoğlu, 2006, s.19).

Doğru cevap: B seçeneğidir

Psikoloji biliminin insan davranışını anlama amacını gerçekleştirebilmesi için geçerli ve güvenilir bilgiye gereksinimi vardır. Geçerli ve güvenilir bilgiye ulaşmak için psikoloji biliminde de diğer bilimlerde olduğu gibi bilimsel yöntemlerden faydalanılmaktadır. Bu bilimsel yöntemler aracılığıyla, psikoloji biliminin temel amaçlarına ulaşması mümkün olmaktadır. Psikoloji biliminin temel amaçları; betimleme, açıklama, yordama ve kontrol şeklinde sıralanmaktadır (Külahoğlu, 2006, s.20).

Etnografi bir grubun davranışını doğrudan gözlemlemeyi ve bu gözleme dayalı olarak bu gruba ilişkin bir betimleme yapmayı ifade etmektedir (Büyüköztürk vd, 2011, s.17). Etnografik çalışmalar ilk olarak antropoloji alanında kullanılmıştır. Etnografik çalışmalarda belirli grupların veya toplulukların sosyal ve kültürel anlam oluşturmalarına odaklanılır. Örneğin, bir okulda mesleki rollerin ve ilişkilerin nasıl geliştiği etnografik bir çalışma ile incelenebilir. Bu tür araştırmaların temel amacı araştırmaya konu olan kültürün tanımlanması ve bu süreçte de bu kültürü oluşturan bireylerin ya da grupların algılarının, deneyimlerinin ve tutumlarının kendi bakış açılarından aktarılmasıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2011, s.72).

Doğru cevap: E seçeneğidir.

Zekâ konusunu çalışan uzmanların zekâ tanımları arasındaki farklılıklar zekâ konusunda bilimsel araştırmaların başladığı ilk yıllara kadar uzanmaktadır. Örneğin Genel Zekâ Kuramı’nın buluşçusu Spearman, zekâyı, bireyin bütün zihinsel fonksiyonlarını etkileyen zihinsel bir enerji olarak tanımlarken, Wechsler Zekâ Ölçeğinin buluşçusu olan David Wechsler, zekâyı, bireylerin amaçlı bir biçimde davranabilmelerini, mantıksal düşünebilmelerini ve çevreyle etkili bir biçimde iletişim kurabilmelerini etkileyen genel bir kapasite olarak tanımlamıştır.

Zekâ tanımı konusundaki farklılıklar, zekâ konusundaki araştırmaların öncüleri kabul edilen uzmanların ve teorisyenlerin 1921 yılında Eğitim Psikolojisi Dergisi (Journal of Educational Psychology)’nde yapmış oldukları zekâ tanımlarında açıkça görülmektedir (Intelligence and its Measurement, 1921). Bu yayında zekâ;
• Terman’a göre, soyut düşünme yeteneği;
• Colvin’e göre, çevreye adapte olabilmeyi öğrenme yeteneği;
• Dearborn’a göre, deneyimden öğrenebilme kapasitesi;
• Henmon’a göre, bilgiyi öğrenebilme ve depolayabilme kapasitesi;
• Haggerty’e göre, duyu, hafıza, algı, çağrışım, hayal gücü, ayırt edebilme, muhakeme
ve yargılama gücü;
• Freeman’a göre, duyusal, algısal ayırt edicilik, algısal hız, çağrışımlar ve ilişkiler kurabilme,
hayal gücü, dikkat süresi, tepkide hız ve teyakkuz kapasiteleridir.

Zekâ tanımı konusundaki farklılıklar, zekâ konusundaki araştırmaların öncüleri kabul edilen uzmanların ve teorisyenlerin 1921 yılında Eğitim Psikolojisi Dergisi (Journal of Educational Psychology)’nde yapmış oldukları zekâ tanımlarında açıkça görülmektedir (Intelligence and its Measurement, 1921). Bu yayında zekâ;
• Terman’a göre, soyut düşünme yeteneği;
• Colvin’e göre, çevreye adapte olabilmeyi öğrenme yeteneği;
• Dearborn’a göre, deneyimden öğrenebilme kapasitesi;
• Henmon’a göre, bilgiyi öğrenebilme ve depolayabilme kapasitesi;
• Haggerty’e göre, duyu, hafıza, algı, çağrışım, hayal gücü, ayırt edebilme, muhakeme
ve yargılama gücü;
• Freeman’a göre, duyusal, algısal ayırt edicilik, algısal hız, çağrışımlar ve ilişkiler kurabilme,
hayal gücü, dikkat süresi, tepkide hız ve teyakkuz kapasiteleridir.

Galton, dehalar konusunda yapmış olduğu araştırmalarında dâhiliğin aileden çocuklara geçtiğini, deha kişilerin akrabalarının içinde de bir ya da birkaç dehanın bulunduğunu saptamıştır.

Alfred Binet, Galton’un zekâyı ölçme yöntemine karşı çıkmıştır. O’na göre zekâ, çok daha karmaşıktı ve bu nedenle çok farklı zihinsel bileşenlerden oluşmaktaydı. Zekâ, yalnızca duyusal becerilerin ölçümü ile anlaşılamazdı. Aksine zekânın yapısı, karmaşık zihinsel işlevlerin çalışılması ile ortaya konabilirdi; çünkü bireysel farklılıklar, basit işlevlerden ziyade karmaşık işlevlerde daha fazla değişkenlik göstermektedir.

Thurstone birbirlerinden bağımsız yedi tür zihinsel yeteneğin olduğunu ileri sürmüş ve Birincil Zihinsel Yetenekler Kuramını ortaya atmıştır. Bu yetenekleri şu şekilde açıklamıştır.

• Sözcük akıcılığı: Sözcük dağarcığı, sözcükleri bellekten çağırma ve çağrışım kurma, çok sayıda sözcük düşünebilme yeteneği olarak tanımlanabilir.

• Sözel kavrama: Sözcükleri anlama, sözel uyaranları kavrama yeteneği olarak tanımlanabilir.

• Sayısal yetenek: Sayısal sembolleri tanıma, anlama ve aritmetik işlemleri yapabilme yeteneği olarak düşünülebilir.

• Tümdengelim: Sözel, sayısal ya da görsel uyaranları inceleyip bunlardan kavramlar, kurallar, benzerlikler, ilişkiler, ilkeler ya da genellemeler çıkarabilme yeteneğidir.

• Bellek: Yeni uyaranları zihinde tutabilme ve bunları zihinden çağırabilme yeteneğidir.

• Görsel algı: Cisimleri farklı boyutlardan ayırt edebilme, üç boyutlu olarak zihinde döndürebilme ve farklı biçimlerini zihinde tasarlayabilme yeteneğidir.

• Algısal hız: Resim, sözcük ya da ses gibi uyaranları hızlı işleyebilme ve tanıyabilmektir.

Raymond Cattell (1963), genel zekânın hem kalıtımsal boyutunun hem de yaşamla ortaya çıkan bir boyutunun olduğuna inanmıştır. Yapmış olduğu araştırmalar bu inancı destekler nitelikteydi. Cattell, zekânın kalıtımla taşınan biyolojik bileşenini akıcı zekâ olarak, yaşamla oluşan bileşenini ise kristalize zekâ olarak adlandırmıştır.