EĞİTİM PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 20

Gelişime etki eden doğum sonrası çevresel değişkenler şöyledir:
• Fiziksel ve sosyal çevre
• Aile
• Sosyoekonomik düzey
• İklim
• Hastalıklar ve yetersizlikler
• Beslenme
• Kültürel ve dilsel farklılıklar

Hormonlar gelişime etki eden biyolojik değişkenlerden biridir. Doğru yanıt D şıkkında verilmiştir.

Gelişimde rol oynayan bu ilkeleri şöyle sıralamak mümkündür
(Akbağ, 2007; Aydın, 2008; Aydın, 2012; Bacanlı, 2014; Senemoğlu, 2010):

a. Gelişim, kalıtım ve çevrenin etkileşimi yoluyla gerçekleşir.
b. Gelişim aşamalar halinde yaşam boyu devam eder.
c. Gelişim belli bir yönde seyreder.
d. Gelişim ardışık bir sıra izler.
e. Gelişim dönemler halinde oluşur.
f. Gelişimin kritik dönemleri vardır.
g. Gelişim bir bütünlük içinde gerçekleşir.
h. Gelişim bireysel farklılıklar gösterir.

A, B, D ve E şıklarında verilen ilkeler doğru iken, C şıkkında verilen açıklama yanlıştır çünkü doğru olan ilke 'gelişim aşamalar halinde yaşam boyu devam eder' şeklindedir.

Ergenlik döneminde (12-18/21 yaş) değerler ve ahlak sistemi netleşir, bununla ilişkili olarak da ergenler toplumsal yaşama katılırlar ve sorumluluk alırlar. Doğru yanıt A şıkkında verilmiştir.

Psikososyal gelişim alanında incelenen konular şu şekildedir:

Benlik
Duygu
Mizaç
Sosyalleşme
Kültürleşme
Kişilik
Ahlak

A, B, C ve D şıklarında verilen konular 'bilişsel gelişim' alanında incelenen konulardandır. Bu nedenle doğru yanıt E seçeneğidir.

İnsanları birbirinden ayıran en önemli etmen olarak nitelendirilebilecek kişilik kav- ramının, bireyin değişmeyen ve belirgin duygu, düşünce ve davranış kalıplarını ortaya çıkaran psikolojik özelliklerini ifade ettiği söylenebilir

Bireyin kendi kişiliğini anlamlandırması, motive edici bireysel amaçlar oluşturmasına ve birey- sel gelişim sürecinde hem kendine hem de topluma yararlı olacak sonuçlara ulaşmasına yardımcı olacaktır.

Günlük konuşmada kişilik genellikle kişinin çevredeki imajını ifade etmek için kullanılır.

• Kişilik, doğuştan getirilen ve sonradan kazanılan özelliklerden oluşur.
• Kişilik, sosyal ortam içinde sergilenen davranışların toplamıdır.
• Kişilik, planlı bir biçimde oluşturulan bir çevrenin ortaya çıkardığı bir olgudur.
• Kişilik, bedensel ve zihinsel özelliklerin toplamından oluşur.
• Davranışların toplamından oluşan kişilik, aynı zamanda davranışlara da yön verir ve idare eder.
• Her kişilikte doğuştan getirilen bir mizaç vardır ve bu mizaç kişiliğin vazgeçilmez bir özelliğini oluşturur.
• Kişilik, bireysel dengenin oluşturduğu bir bütündür.

Kişilik sözcüğünün kökeni, Latince bir tiyatro oyununda aktörler tarafından kullanılan maskeleri ifade eden, persona sözcüğüne dayanmaktadır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Proaktifliğe karşı tepkisellik: Bazı kuramcılar, insan davranışlarının basit bir şekilde dışarıdan gelen uyarıcılara verilen tepkilerden ibaret olduğunu düşünürken diğerleri ise davranışın, bireylerin içsel yapısından kaynaklandığını düşünmektedir.

Fallik Evre: Bu evre genellikle 3-6 yaş arasını kapsamaktadır.

Gizil Evre: Bu evre, genellikle 6 yaşından ergenliğe kadar devam eden süreci kap- samaktadır. Freud’a göre bu evrede, çocuğun cinsel gelişiminde durma meydana gelir. Dış dünyayla ilişkilerin artması, okul yaşamı ve arkadaş edinme gibi görevler ön plana çıkmaktadır.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Günlük konuşmada kişilik genellikle kişinin çevredeki imajını ifade etmek için kullanılır. Oysa ki kişilik, kişinin çevresine olan eşsiz uyumunu ve bireyin davranış eğilimlerini içeren oldukça geniş ve kapsamlı bir kavramdır. Karakter, duygular, güdüler, değerler, amaçlar ve algılama şeklinin tamamı bireylerin kişilik yapısını oluşturmaktadır. Kişiliğin bu denli kapsayıcı bir kavram olması hem kişiliğin farklı şekillerde tanımlanmasına hem de kişiliğin doğasını anlamaya yönelik çok sayıda kuram ve teorinin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Her bir kuram insan gelişiminin farklı bir odak noktasından yola çıkarak, kişilik gelişimini diğer alanlarla da ilişkilendirecek şekilde açıklamaya çalışmaktadır. Bu nedenle kişiliğe ilişkin tek bir tanım yapmak olanaklı görünmemektedir.

Tekilliğe karşı tümellik: Bazı kuramcılar, her bireyin kendine özgü ve benzersiz olduğunu düşünürken diğerleri insanların temelde oldukça benzer özelliklere sahip olduklarına inanmaktadır.

İd, insan varlığının çekirdeğini oluşturmakta ve insanın temel güdülerini, ihtiyaçlarını ve arzularını temsil etmektedir. İd, kişiliğin ilkel yönüne vurgu yapmaktadır ve tamamen bilinçdışı düzeyde işlev göstermektedir. İdin tek motivasyon kaynağı, içgüdüsel arzuların boşaltımı yoluyla gerilimden kurtularak haz elde etmektir. İd haz ilkesine göre hareket eder, doyurulmamış arzuların yarattığı psikolojik gerilimden kurtulmayı hedefler.
Ego, kişiliğin mantıksal yönünü temsil etmektedir. İdin arzularının gerçekçi bir şekilde ifade edilmesine ve doyurulmasına aracılık eder. Gerçekçi olma, hazları geciktirme, problem çözme ve kendini koruma şeklindeki zihinsel ve algısal becerileri, gerçekle hayal dünyası arasındaki farkın ayırt edilmesini sağlar. Ego geliştikçe bireyler, idin mantıksız isteklerini kontrol etmeyi öğrenirler.
Süperego, kişiliğin, çevreyle etkileşim ve toplumsal yaşama uyum sürecinde en son gelişen kısmını oluşturmaktadır. Süperegonun gelişmesinde ödül ve ceza sisteminin önemli etkileri bulunmaktadır. Toplumsal yaşam içerisinde bireyin davranışlarından dolayı kendini suçlu hissetmesinin altında süperegonun baskısı yer almaktadır. Süperego, sosyal değerlerin benimsenmesine aracılık eden kişilik yapısını temsil eder ancak süperegonun fazla gelişmesi, bireyin gereğinden fazla suçluluk duygusu hissetmesine ve davranışlarını baskılamasına neden olabilmektedir.

Anal Evre: Anal evredeki temel haz kaynağı ve potansiyel çatışma kaynağı, anüstür. Bu evrede yerine getirilmesi gereken temel gelişim görevi, tuvalet eğitimidir. Tuvalet eğitiminin kazandırılması sürecinde fazla baskıcı veya esnek davranılması bireyin gelecekteki kişiliğinin şekillenmesinde önemli etkilere sahip olmaktadır. Baskıcı ve cezalandırıcı tutumlar çocuğun özgüven gelişimini engellemektedir. Tuvalet eğitimi, çocuk için çevrenin kendisinden neler beklediğini fark etmeye başladığı, ilk sosyalleşme süreci olarak görülmektedir. Bu döneme takılan bireyler; dar görüşlü, aşırı titiz, inatçı, bağnaz olabilmektedir. Anal karakterli kişiler ayrıca kurallara aşırı bağımlı ve edilgendir

Özerkliğe Karşı Utanç ve Şüphe: Bu evrede, çocuklar yemek yemek ve giyinmek gibi öz bakım gereklilikleri konusunda özerk olmayı öğrenmelidir. Bu evrede başarısız olan çocuklar kendi yeterliklerinden şüphe duyar ve utangaç olurlar. Ebeveynler, bu evrede sosyal çevrenin temel aracılarıdırlar.

Bandura’nın kişilik kuramı, karşılıklı determinizm ilkesi üzerinde durmaktadır. Karşılıklı determinizm ilkesine göre; davranışın dışsal belirleyicileri (ödüllendirme ve cezalandırma gibi) ile içsel belirleyicileri (inançlar, düşünceler ve beklentiler gibi) davranışı ortaya çıkarma sürecinde birbirleriyle etkileşim halindedir. Bu durum kişiliğin oluşumunda bilişsel etkenlere vurgu yapmaktadır. Bandura, bireylerin kendi davranışları üzerinde belli ölçüde bir kontrol gücüne sahip olduğuna değinmektedir. Başlangıçta dışsal uyaranlara bağlı olarak gelişen davranışlar, bireylerin hayal kurma, farklı seçenekler üretme, benzer davranışların sonuçlarını tahmin etme ve hedefler belirleme gibi kendi bilişsel düzenlemeleri ile farklılaşabilmektedir.